پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده یکی از اختلالات پزشکی است که میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. این دلایل شامل مصرف زیاد الکل، وجود سنگ کیسه صفرا، آسیب فیزیکی، عوامل ژنتیکی، مصرف برخی داروها و بالا بودن سطح تری گلیسرید و کلسیم خون هستند.
ساختار پانکراس:
لوزالمعده دارای دو بخش اصلی است:
بخش هورمونی پانکراس: این قسمت هورمون‌های تنظیم‌کننده قند مانند انسولین و گلوکاگون را ترشح می‌کند.
بخش گوارشی پانکراس: وظیفه این قسمت تولید آنزیم‌های گوارشی مانند آمیلاز و لیپاز است.
التهاب پانکراس میتواند بر یکی یا هر دو قسمت آن تأثیر بگذارد و با انجام آزمایش‌های پزشکی می‌توان به این اختلال پی برد.
علائم پانکراتیت:
از علائم اولیه پانکراتیت می‌توان به درد شدید در ناحیه بالای شکم، تهوع، استفراغ و اسهال چرب اشاره کرد. عدم توجه به این علائم میتواند منجر به عوارض جدی‌تری همچون افت فشار خون، تکرر ادرار و تنگی نفس شده و شما را به بیمارستان بکشاند.
انواع پانکراتیت:
پانکراتیت به دو شکل حاد و مزمن تقسیم‌بندی میشود. هر مرحله از بیماری نیاز به روش‌های درمانی و رژیم غذایی متفاوتی دارد. در این مقاله، به بررسی رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به پانکراتیت و نکات مربوط به تغذیه در این بیماری خواهیم پرداخت و از بحث در مورد درمان دارویی و علل بروز پانکراتیت پرهیز می‌کنیم.
توجه داشته باشید که رژیم غذایی بخش مهمی از درمان پانکراتیت را تشکیل می‌دهد و انتخاب مواد غذایی مناسب میتواند به بهبود وضعیت بیماران کمک کند.
رژیم غذایی برای پانکراتیت طراحی شده است تا به کاهش التهاب لوزالمعده کمک کند و فشار اضافی بر روی آن را در حین ترشح آنزیم‌های گوارشی کاهش دهد. این رژیم باید به گونه‌ای است که نیازهای بدن را تأمین کرده و از بروز سوء تغذیه پیشگیری کند.
رژیم پانکراتیت در عین حال میتواند در موارد پانکراتیت حاد به بهبودی سریع‌تر بیماری کمک کند و از عود مجدد آن جلوگیری کند. در موارد پانکراتیت مزمن، این رژیم مانع پیشرفت بیماری شده و علائمی مانند درد و تهوع را کاهش می‌دهد تا نهایتا بیماری درمان شود.
با توجه به تفاوت در میزان و نوع التهاب پانکراس در حالت حاد و مزمن، رژیم غذایی نیز باید به صورت متناسب تغییر کند. برای بیماران مبتلا به پانکراتیت حاد، رژیم غذایی به تدریج میتواند به سمت یک رژیم استاندارد پیش برود. اما در پانکراتیت مزمن، به دلیل تغییرات دائمی در ساختار پانکراس، رعایت مستمر برنامه غذایی ضروری است.
التهاب لوزالمعده یا پانکراتیت یک بیماری قابل درمان است که با رعایت یک رژیم غذایی مناسب می‌توان آن را به راحتی کنترل کرد. عدم رعایت این رژیم غذایی میتواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد:
عوارض پانکراتیت کنترل‌نشده
برخی از رایج‌ترین عوارض پانکراتیت در صورت عدم کنترل مناسب عبارتند از:
• دیابت: آسیب به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس میتواند منجر به بروز دیابت شود.
• نارسایی پانکراس: عدم توانایی پانکراس در تولید آنزیم‌های لازم برای هضم غذا.
• عفونت: التهاب میتواند منجر به عفونت در ناحیه پانکراس شود.
• مشکلات گوارشی: اختلال در هضم غذا و بروز اسهال چرب.
• از بین رفتن پانکراس: عدم توجه به پانکراتیت نهایتا منجر به از بین رفتن پانکراس میشود.
با در نظر گرفتن این عوارض، اهمیت رعایت یک رژیم غذایی سالم و مناسب برای بیماران مبتلا به پانکراتیت به وضوح مشخص میشود. توجه به رژیم غذایی نه تنها به کنترل التهاب کمک می‌کند بلکه از بروز مشکلات جدی‌تر نیز جلوگیری می‌کند.
پانکراتیت حاد یک مشکل جدی است که به دلیل اختلال در ترشح آنزیم‌های گوارشی ایجاد میشود. این وضعیت معمولاً منجر به درد شدید شده و درمان آن شامل کاهش درد و استراحت دادن به پانکراس است. در بسیاری از موارد، بیماران ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند و مشاوره تغذیه بر اساس تحمل بیمار، نوع غذای مناسب را تعیین می‌کند.
اهمیت آغاز تغذیه دهانی در پانکراتیت
حاد
توصیه میشود که تغذیه دهانی در بیماران مبتلا به پانکراتیت حاد هر چه سریع‌تر آغاز شود. در ۲۴ ساعت اول بروز بیماری، می‌توان به تدریج تغذیه دهانی را شروع کرد. اگر بیمار به دلیل درد و ناراحتی نتواند غذا بخورد، ممکن است نیاز به تأخیر در تغذیه دهانی وجود داشته باشد.
تعداد وعده‌ها: وعده‌های غذایی باید کم‌حجم و در دفعات بیشتر مصرف شوند. به جای سه وعده بزرگ، از ۶ تا ۸ وعده کوچک استفاده کنید تا فشار کمتری به پانکراس وارد شود.
انتخاب غذا: غذاهای سبک و قابل هضم مانند سوپ، فرنی و پوره سیب‌زمینی بهترین گزینه‌ها هستند. این غذاها به راحتی هضم می‌شوند و به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کنند.
کاهش چربی: در ابتدا، میزان چربی باید بسیار کم باشد و غذاها به صورت آب‌پز یا بخارپز تهیه شوند. با افزایش تحمل بیمار، می‌توان به تدریج مقدار چربی را افزایش داد.
پیشگیری از سوء تغذیه: در موارد شدید پانکراتیت حاد، بدن در شرایط کاتابولیک قرار می‌گیرد. برای جلوگیری از سوء تغذیه، تأمین انرژی و پروتئین کافی در رژیم غذایی ضروری است. مقدار انرژی باید حدود ۲۰٪ بیشتر از شرایط عادی باشد و پروتئین به میزان حداقل ۱.۲ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تأمین گردد.
مصرف مایعات: معمولاً نیازی به محدودیت مایعات وجود ندارد، اما میزان مصرف باید با توجه به شرایط بالینی بیمار کنترل شود.
استفاده از مکمل‌ها: توصیه میشود از مکمل‌های مولتی‌ویتامین و مینرال استفاده کنید تا نیازهای تغذیه‌ای بدن تأمین شود. همچنین، در صورت تجویز پزشک، مکمل‌های آنزیم‌های پانکراس نیز باید مصرف شوند.
غذاهای غنی از آنتی اکسیدان: میوه‌ها و سبزیجات می‌توانند به بهبود سریع التهاب پانکراس و پیشگیری از عود مجدد آن کمک کنند.
اجتناب از غذاهای محرک: از مصرف الکل، کافئین، و سایر غذاهای تحریک‌کننده باید خودداری شود.
برای افرادی که سابقه ابتلا به پانکراتیت حاد را دارند، رعایت یک رژیم کم‌چرب که سطح تری‌گلیسیرید و چربی خون را کنترل کند، میتواند خطر عود مجدد بیماری را کاهش دهد. مشاوره با متخصص تغذیه برای تدوین یک رژیم غذایی متعادل بسیار مهم است.
با انتخاب یک رژیم غذایی مناسب و پیروی از توصیه‌های بهداشتی، میتوانید به بهبود وضعیت خود کمک کنید. اگر به دنبال یک رژیم غذایی مخصوص برای کنترل پانکراتیت حاد هستید، میتوانید بهترین برنامه تغذیه‌ای متناسب با شرایط خود را از متخصصین تغذیه نوتریشا دریافت کنید.
پانکراتیت مزمن یک بیماری جدی است که میتواند سال‌ها ادامه داشته باشد و اگر به درستی از آن مراقبت نکنید در نهایت منجر به تغییرات دائمی در عملکرد لوزالمعده گردد. این بیماری با دردهای مزمن در ناحیه شکم مشخص میشود که ممکن است به سمت پشت بدن گسترش یابد. این درد معمولاً با مصرف وعده‌های غذایی تشدید میشود و ممکن است علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ و اسهال نیز به همراه داشته باشد.
اهمیت رژیم غذایی در پانکراتیت مزمن
رژیم غذایی مناسب میتواند به جلوگیری از آسیب بیشتر به پانکراس کمک کرده و عوارضی مانند درد و تهوع را کاهش دهد. همچنین، رژیم پانکراتیت به تضمین دریافت مواد مغذی کافی برای بدن کمک می‌کند. هدف اصلی رژیم غذایی در پانکراتیت مزمن، تأمین مواد مغذی و کاهش درد ناشی از التهاب پانکراس و کمک به بهبود آن است.
نوع رژیم غذایی: رژیم غذایی پانکراتیت مزمن باید یک رژیم پرکالری، پرکربوهیدرات، پرپروتئین و کم‌چرب با فیبر غذایی متوسط باشد.
پیشگیری از سوء تغذیه: بیماران مبتلا به پانکراتیت مزمن در معرض سوء تغذیه پروتئین-انرژی قرار دارند که ناشی از عدم کفایت ترشح آنزیم های گوارشی پانکراس و ترس از خوردن غذا است. بنابراین تأمین پروتئین و انرژی کافی در رژیم غذایی بسیار اهمیت دارد. میزان انرژی در برنامه غذایی پانکراتیت مزمن باید حدودا تا ۲۰٪ بیشتر از شرایط عادی باشد و ۱.۵ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن باید دریافت شود.
تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی: دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی به ویژه ویتامین‌های محلول در چربی و ویتامین B۱۲ در رژیم غذایی پانکراتیت مزمن بسیار مهم است. ترس از غذا خوردن ممکن است منجر به دریافت ناکافی این مواد و تأثیر منفی بر عملکرد بدن شود.
محدودیت چربی: در رژیم غذایی پانکراتیت مزمن، باید از مصرف غذاهای پرچرب و یا با حجم زیاد پرهیز کرد. مقدار چربی باید حدود ۴۰ تا ۶۰ گرم در روز باشد که در وعده‌های مختلف تقسیم شود.
روش مصرف غذا: لقمه‌ها باید به‌خوبی جویده شوند تا با هضم فیزیکی غذا، کار دستگاه گوارش راحت‌تر شود و فشار از روی پانکراس برداشته شود. غذاها باید در آرامش، به آهستگی و به طور کامل بجوید.
چربی‌های MCT: مصرف چربی‌های MCT در رژیم غذایی پانکراتیت مزمن بهتر است زیرا در دستگاه گوارش بهتر جذب می‌شوند.
غذاهای غنی از آنتی اکسیدان: میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان می‌توانند به جلوگیری از التهاب بیشتر پانکراس و کاهش بروز علائم آن کمک کنند. این مواد غذایی باید به صورت متعادل در رژیم غذایی پانکراتیت مزمن استفاده شوند.
کنترل عوارض جانبی: در صورت بروز علائمی مانند رفلاکس معده و سوء هاضمه، باید درمان‌های تکمیلی مانند تغییر در رژیم غذایی و یا استفاده از داروهای آنتی‌اسید انجام شود.
اجتناب از محرک‌ها: همانند پانکراتیت حاد، مصرف الکل، فلفل سیاه، نعنا فلفلی، غذاهای نفاخ، کافئین و استعمال دخانیات باید به‌طور جدی محدود شود.
مدیریت قند خون: در پانکراتیت مزمن، احتمال آسیب به قسمت درون‌ریز پانکراس که مسئول ترشح انسولین است وجود دارد. در این شرایط، رعایت یک رژیم دیابتی و استفاده از انسولین ضروری است.
با پیروی از این نکات و مشاوره با متخصص تغذیه، میتوانید به مدیریت مؤثر پانکراتیت مزمن و بهبود کیفیت زندگی خود کمک کنید. برای دریافت رژیم غذایی تخصصی و مشاوره تغذیه، میتوانید روی این لینک کلیک کنید.
در ادامه لیست غذاهای مفید و مضر برای پانکراس برای شما بیان شده است. البته ممکن است برخی از غذاها از لیست جا افتاده باشد اما سعی کردیم کلیات غذاهای مصرفی در برنامه غذایی ایرانی در این لیست گنجانده شوند. مراقب باشد که غذاهای نفاخ ابتدا به مدت ۲۴ ساعت در آب خیسانده شده و سپس به خوبی پخته شوند تا سبب نفخ معده نشوند. در غیر اینصورت نباید مورد استفاده قرار گیرند.
همانطور که گفته شد زمانی که با بیماری پانکراتیت رو به رو میشوید باید مراقب دریافت چربی غذا ها باشید. در ادامه لیستی از غذاهای مضر برای لوزالمعده برای شما بیان شده که باید نسبت به مصرف آنها احتیاط کنید:
• انواع گوشت های سرخ شده از گوشت قرمز تا ماهی و مرغ
• گوشت غاز
• گوشت اردک
• سوسیس و کالباس
• گوشت قرمز با چربی
• کره و خامه
• لبنیات پر چرب
• پنیر خامه ای
• پنیر پیتزا
• سس مایونز
• آووکادو
• سبزیجات سرخ شده مثل قرمه سبزی
• چیپس
• وافل
• شکلات
• بستنی
• تارت
• چیز کیک
• دونات
• کیک خامه ای
• کره بادام زمینی یا سایر مغزیجات
• پیتزا
• نوشیدنی های الکلی
برای درمان پانکراس باید از برخی غذاها استفاده کنید. غذاهایی که برای درمان پانکراس مفید هستند در ادامه برای شما بیان شده است. در عین حال که از غذاهای مضر دوری میکنید، سعی کنید به صورت متعادل از غذاهای مفید برای پانکراس استفاده کنید :
• گوشت قرمز لخم و کاملا بدون چربی
• گوشت مرغ و بوقلمون
• ماهی کباب یا آب پز یا بخار پز
• تن ماهی در آب نمک
• لبنیات کم چرب یا بدون چربی
• پنیر فتا
• تخم مرغ آب پز
• املت کم روغن
• عدس پخته
• لوبیای پخته
• سویا
• باقالی
• نخود پخته
• لپه و ماش
• میوه های تازه یا خشک
• سبزیجات تازه
• سالاد سبزیجات بدون مایونز
• سیب زمینی آب پز یا کباب
• پوره سیب زمینی
• برنج پخته بدون چربی
• ماکارونی یا نودل بدون روغن
• ذرت بو داده
• آبمیوه طبیعی
برخی میوه‌ها برای سلامت پانکراس بسیار مفید هستند و می‌توانند به درمان پانکراتیت کمک کنند. میوه‌هایی با رنگ‌های زرد، نارنجی و قرمز از جمله بهترین گزینه‌ها برای کمک به درمان پانکراتیت هستند. به عنوان مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• پرتقال: سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها
• زردآلو: حاوی ویتامین‌های ضروری و فیبر
• طالبی و ملون: دارای آب زیاد و مواد مغذی
•آلبالو و گیلاس: مفید برای کاهش التهاب
• انار: غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها
• انبه و شلیل: سرشار از ویتامین‌ها
• توت فرنگی و انگور: منبع عالی ویتامین‌ها و مواد معدنی
• پاپایا: حاوی آنزیم‌هایی که به هضم کمک می‌کند
به یاد داشته باشید که مصرف بیش از حد میوه‌ها میتواند باعث افزایش قند خون شود، بنابراین باید در مصرف آنها تعادل را رعایت کنید.
در بین سبزیجات، گزینه‌های مفید برای پانکراس شامل گوجه‌فرنگی، هویج، سیر، پیاز، چغندر قرمز، بروکلی پخته، دلمه‌های رنگی و کدو حلوایی هستند. این سبزیجات نه تنها به بهبود عملکرد پانکراس کمک می‌کنند، بلکه خواص ضد التهابی نیز دارند.
با اضافه کردن این میوه‌ها و سبزیجات به رژیم غذایی خود، میتوانید به بهبود سلامت پانکراس و درمان پانکراتیت خود کمک کنید.
محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی
باید ها و نباید های رژیم غذایی مناسب در التهاب پانکراس
سلام منم ی بیمار پانکراتیت هستم ،۱۷ساله درگیر این بیماریم قبلا حاد بود ولی الان نزدیک ده ساله مزمن شده ،البته زمینه در من ارثی هست خانواده پدری کلا درگیر چربی خون بالا هستن واینم عامل اصلی بیماری پانکراس هست،چهار ساله دیابتی هم شدم انسولین تزریق میکنم ،رژیم های سخت فاقد چربی دارم ولی ی مدت کوتاه تاثیر داره تاکید میکنم چون زمینه ارثی هست خواه ناخواه تری گلسرید تو نوسان هست ،دردهای فجیع وغیرقابل تحمل دارم تهوع استفراغ بیش از حد هم باعث تشدید درد میشه ،نمیدونم دردهای خنجری پانکراس رو چطور براتون توضیح بدم ،میزان آمیلاز و لیپازم بعضن ۱۸۰۰رو رد میکنه ،ای اس آر و تی جی (تری گلسرید)همه بالای ۲۰۰۰،بعضن ب قدری عاجز و درمانده از هر درمانی میشم ،منتظر ی معجزه خدایی میمونم بلکه ی معجزه نجاتم بده هفته ها تو بخش های آی سی یو ،ان پی او میمونم ،ولی متاسفانه بعد ی دوره کوتاه استراحت دوباره عود میکنه،البته نا گفته نماند تنش های عصبی هم ارتباط مستقیم با لوزالمعده داره ،تنش باعث افزایش قند خون در بدن میشه و چربی هم اتومات با قند بالا میره و باعث بسته شدن مجرای پانکراس میشه ،خداوند تعالی شفای عاجل همه بیماران رو عنایت کنه
سپاس بیکران از همه توضیحات مفید شما ،زنده و پایدار باشین
سلام و درود
ممنون از اینکه تجربه خودتون رو با دیگران به اشتراک گذاشتید، از خدا میخوایم که شفای کامل بهتون عطا کنه و ان شاالله سالم و سلامت در کنار خانواده باشید.
خوب است ممنون
سپاس از نگاه شما
.webp)
.svg){kind=icon}
.svg){kind=icon}
