پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم به شرایطی گفته میشود که به هر دلیل تولید هورمون های تیروئیدی T۳ و T۴ افزایش پیدا میکند. این هورمون ها بر روی تک تک سلول های بدن اثرگذار هستند و در تنظیم دما، متابولیسم، ضربان قلب و... نقش مهمی ایفا میکنند.
تورم، خشکی و قرمزی چشم، عدم تحمل گرما، بدخوابی، اضطراب، کاهش وزن، تورم گلو، بیرون زدگی چشم ها، و لاغری از علائم مشهور پرکاری تیروئید هستند که با توجه به شدت بیماری میزان بروز این علائم هم متفاوت خواهد بود.
نقص در سیستم ایمنی، ژنتیک و استرس را میتوان به عنوان سه عامل اصلی بروز پرکاری تیروئید دانست. در درمان پرکاری تیروئید معمولا از داروهایی استفاده میشود که تولید هورمون های تیروئید را کاهش داده یا متوقف کنند. در کنار استفاده از داروهای درمان پرکاری تیروئید، استفاده ار رژیم غذایی مناسب برای این بیماری میتواند به کاهش عوارض این بیماری کمک کرده و علائم آن را کنترل کند. در ادامه چگونگی رژیم پرکاری تیروئید را برای شما شرح میدهیم:
در بیماری پرکاری تیروئید نیاز بدن به برخی مواد مغذی افزایش پیدا میکند و باید رژیم غذایی طوری باشد که بتواند این نیازها را تامین کند. نیاز به انرژی، پروتئین، کلسیم، ویتامین C، ویتامین D و... افزایش پیدا میکند. از طرفی برخی از مواد غذایی هم باید در رژیم پرکاری تیروئید محدود شوند که در راس آنها غذاهای گواتروژن و غذاهای حاوی گلوتن قرار دارد.
هدف ما از رژیم درمانی در پرکاری تیروئید کنترل شرایط پایدار بدن، جلوگیری از اثرات منفی افزایش متابولیسم، جایگزین کردن ذخایر گلیکوژن، جلوگیری از کاهش وزن، ایجاد تعادل مثبت نیتروژن، تامین آب و مایعات بدن و پیشگیری از سوء تغذیه است.
اگر شما هم به بیماری پرکاری تیروئید مبتلا هستید حتما موارد زیر را در رژیم غذایی خود رعایت کنید.
از آنجایی که بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید متابولیسم بالاتری هم دارند، باید انرژی دریافتی آنها از حالت عادی بیشتر باشد. مقدار افزایش نیاز به انرژی میتواند از ۱۰% تا ۶۰% متغیر باشد که این مسئله به شدت بیماری بستگی دارد. به طور کلی در اکثر بیماران میزان انرژی دریافتی باید حدود ۳۰% تا ۵۰% بیشتر باشد. همانند سایر رژیم های غذایی استاندارد بیشتر این انرژی باید از طریق مصرف منابع کربوهیدرات مثل غلات کامل، حبوبات، میوه ها و لبنیات تامین گردد.
برای محاسبه میزان انرژی مورد نیاز روزانه خود میتوانید از فرمول زیر استفاده کنید. همانطور که گفتیم باید به عدد نهایی به دست آمده با توجه به شدت بیماری حدود ۱۰% تا ۶۰% اضافه کنید تا نیاز های بدن تامین شده و وزن شما در محدوده مناسب حفظ گردد.
آقایان: ۱۰W + ۶.۲۵H - ۵A + ۵
بانوان: ۱۰W + ۶.۲۵H - ۵A - ۱۶۱
که در فرمول بالا W وزن فعلی به کیلوگرم، H قد بر حسب سانتی متر و A سن بر اساس سال است. به عدد به دست آمده ۳۰% برای انجام فعالیت بدنی روزانه اضافه میکنیم.
در حالت عادی بدن شما روزانه به حدود ۰.۸ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن نیاز دارد. اما در شرایط پرکاری تیروئید این میزان بیشتر شده و به حدود ۱ تا ۱.۷۵ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن میرسد. در نتیجه برای اینکه بدن شما عضلات را برای تامین پروتئین نشکند و باعث تحلیل عضلانی نشود باید از غذاهای پروتئینی بیشتری در رژیم پرکاری تیروئید استفاده کنید.
عدم دریافت پروتئین کافی باعث تعادل منفی نیتروژن در بدن میشود یا به عبارتی سوء تغذیه ناشی از کمبود پروتئین ایجاد میکند. این مسئله آسیب های جدی به بدن از جمله آسیب به سلامت قلب و عروق وارد خواهد کرد.
بهترین منابع غذایی پروتئین شامل ماهی و غذاهای دریایی، تخم مرغ، گوشت مرغ و ماکیان، حبوبات، گوشت قرمز و لبنیات است. همواره سعی کنید از این مواد غذایی به صورت روزانه استفاده کنید و قسمتی از غذاهای دریافتی خود را به این ترکیبات اختصاص دهید.
البته در بیمارانی که نباید بیش از حد پروتئین دریافت کنند (مثل بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، سندرم نفروتیک و...) حتما باید مقدار پروتئین دریافتی توسط مشاور و متخصص تغذیه تنظیم شود تا باعث آسیب بیشتر به اندام آسیب دیده نگردد.
یکی دیگر از ترکیباتی که در پرکاری تیروئید باید بیشتر مصرف شود آب است. در حالت عادی توصیه ما این است که در طول روز حداقل ۱.۵ تا ۲ لیتر آب و سایر مایعات نوشیده شود. این میزان در بیماران با تیروئید پرکار به ۳ تا ۴ لیتر افزایش پیدا میکند. آب تقریبا پایه و اساس انجام همه واکنش های شیمایی بدن است و بدون حضور آن بسیار از واکنش های شیمایی به درستی انجام نمیشوند. از آنجایی هم که سوخت و ساز در حالت پرکاری تیروئید بیشتر میشود، باید آب و مایعات بیشتری هم نوشیده شود.
در این بین یک استثنا وجود دارد و آن هم در بیمارانی است که به دلیل شرایط خاص خود نباید از آب و مایعات به مقدار زیاد استفاده کنند و در صورت نوشیدن بیش از حد باعث آسیب به سلامت فرد میشود. بیمارانی که به نارسایی قلبی مبتلا هستند یا کلیه های آنها با افت شدید عملکرد مواجه شده اند از این دسته افراد هستند. به همین دلیل اگر به بیماری مزمن دیگری غیر از پرکاری تیروئید مبتلا هستید حتما با متخصص تغذیه مشورت کنید.
شما میتوانید از آب، آبمیوه های طبیعی، شیر، ماست، چای کمرنگ، آش، سوپ و برخی دمنوش ها برای افزایش دریافت مایعات در رژیم پرکاری تیروئید استفاده کنید.
نیاز بدن به برخی از ویتامین ها و مواد معدنی در این بیماری بیشتر میشود و باید دریافت آنها را از طریق رژیم پرکاری تیروئید افزایش دهیم. در ادامه لیست ویتامین ها و مواد معدنی مهم در پرکاری تیروئید را میبینید:
ید اصلی ترین ماده معدنی برای عملکرد صحیح غده تیروئید است و حدود ۷۰% تا ۸۰% از کل ید بدن ما در غده تیروئید وجود دارد. از این رو دریافت این ماده معدنی مهم در رژیم پرکاری تیروئید اهمیت بسیار بالایی دارد.
ید عموما در غذاهای دریایی و نمک یددار یافت میشود و افرادی که از این ترکیبات استفاده نمیکنند (مثل افراد گیاهخوار) در معرض کمبود ید قرار دارند. از طرفی زمانی که ید در معرض نور آفتاب قرار میگیرد از بین میرود و باید حتما به این نکته توجه کنید که ترکیبات حاوی ید مثل نمک ید دار را در مکانی تاریک و دور از نور خورشید نگهداری کنید. مارچوبه، انجیر و سیب سبز میتوانند به برداشت بیشتر ید توسط تیروئید کمک کنند.
افراد مبتلا به بیماری های تیروئیدی به هیچ وجه نباید به صورت خودسرانه از مکمل ید استفاده کنند و تنها در صورتی که توسط پزشک یا متخصص تغذیه تجویز شده بود میتوانید آن را به همان اندازه مصرف کنید.
ویتامین D یکی از مهمترین ویتامین های مورد نیاز بدن است که در قسمت های مختلف آن نقش های متعددی را ایفا میکند. طبق آخرین بررسی ها بیش از ۷۰% مردم ایران به کمبود این ویتامین مبتلا هستند و همین مسئله زمینه ساز بیماری های مزمن مختلفی میشود.
یکی از شناخته شده ترین نقش های ویتامین دی تاثیر آن در عملکرد سیستم ایمنی بدن است. کمبود این ویتامین با نقص های سیستم ایمنی در ارتباط است و بروز بیماری های خود ایمنی از جمله پرکاری تیروئید در ارتباط است.
از این رو توصیه میکنیم که حتما از منابع غذایی ویتامین D از جمله شاه ماهی، روغن کبد ماهی، سالمون، زرده تخم مرغ، لبنیات و... در رژیم پرکاری تیروئید استفاده کنید. اگر به اندازه کافی از این غذاها استفاده نمیکنید سعی کنید روزانه حدود ۱۵ دقیقه در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرید تا با تابش نور خورشید به پوست ویتامین دی در بدن شما تولید شود. و در نهایت اگر فرصت انجام این کار را ندارید باید از مکمل این ویتامین استفاده نمایید. توصیه میکنیم که روزانه ۱۰۰۰ واحد ویتامین دی به همراه غذا مصرف کنید.
سلنیوم یکی دیگر از مواد معدنی است که در پیشگیری و درمان پرکاری تیروئید نقش دارد. سلنیوم علاوه بر اینکه در عملکرد صحیح سیستم ایمنی ما نقش مهمی ایفا میکند، نقش آنزیمی فعالی هم در تبدیل هورمون های تیروئید دارد. سلنیوم عملکرد میتوکندریای سلول را هم بهبود بخشید و از مواد معدنی مورد نیاز در چرخه تولید انرژی است. سلنیوم از جمله ترکیباتی است که باید در بیماری های تیروئید از جمله پرکاری یا کم کاری تیروئید مورد توجه قرار گیرد.
بادام برزیلی، گوشت قرمز، ماهی تن، بوقلمون، مغز تخمه آفتابگردان، بذر کتان، برنج قهوه ای، شیر، تخم مرغ، عدس، قارچ و سینه مرغ از جمله منابع غذایی خوب سلنیوم هستند که باید در رژیم پرکاری تیروئید بیشتر استفاده شوند.
در برخی موارد هم پیشنهاد میشود از مکمل سلنیوم هم در کنار رژیم غذایی استفاده شود تا کمبود های احتمالی این ماده معدنی مهم برطرف شود. از آنجایی که مصرف بیش از حد سلنیوم میتواند تاثیر منفی روی عملکرد تیروئید بگذارد از مصرف خودسرانه مکمل آن خودداری کنید.
سومین ریز مغذی مهم در پرکاری تیروئید زینک یا روی است. همانطور که میدانید زینک نقش مهمی در سیستم ایمنی دارد و کمبود آن باعث نقص در ایمنی بدن میشود. از آنجایی هم که اختلال در سیستم ایمنی یکی از علل بروز پرکاری تیروئید است دریافت کافی منابع غذایی زینک در این بیماران مهم است.
از طرفی در مطالعات مختلف مشاهده شد که دریافت کافی زینک در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید باعث میشود آنتی بادی های تیروئید کاهش پیدا کرده و عملکرد غده تیروئید بهتر شود. به طور کلی دریافت کافی زینک باعث بهبود شاختص های مربوط به تیروئید میگردد.
گوشت گاو، سنگدان مرغ، جگر، لوبیای پخته، بادام هندی، گوشت مرغ، گردوی آمریکایی، تخم مرغ، آجیل مخلوط و ماست از منابع خوب زینک و غذاهای مفید برای پرکاری تیروئید هستند که میتوانید در برنامه غذایی خود از آنها استفاده کنید.
این دو ویتامین را هم باید در رژیم پرکاری تیروئید مورد توجه قرار داد. از آنجایی که افزایش متابولیسم باعث افزایش تولید رادیکال های آزاد در بدن میشود، نیاز داریم ترکیباتی استفاده کنیم که این رادیکال های آزاد را خنثی کرده و از آسیب آنها به ماده ژنتیکی سلول پیشگیری کند.
ویتامین C و ویتامین E آنتی اکسیدان های قوی هستند که از سلول های بدن شما در برابر رادیکال های آزادی که باعث آسیب به سلول ها میشود محافظت میکنند. سعی کنید به اندازه کافی از منابع غذایی این دو ویتامین در رژیم پرکاری تیروئید استفاده کنید.
روغن جوانه گندم، مغز تخمه آفتابگردان، بادام درختی، فندق، آووکادو، بادام برزیلی، آجیل مخلوط و آووکادو از منابع سرشار از ویتامین E و گواوا، فلفل شیرین، مرکبات، کیوی، گوجه فرنگی، طلبی، انبه و اسفناج از منابع غنی ویتامین C هستند که جزو غذاهای مفید برای پرکاری تیروئید بوده و میتوانید از آنها استفاده کنید.
برخی از مواد غذایی هم هستند که در عملکرد غده تیروئید و هورمون های آن اختلال ایجاد کرده و نباید در افرادی که مشکلات تیروئیدی دارند مورد استفاده قرار گیرند. ترکیبات زیر جزو مواد هستند که باید در رژیم پرکاری تیروئید با احتیاط مصرف شوند:
گلوتن یکی از ترکیباتی است که در افراد با نقص سیستم ایمنی میتواند مشکل ساز شده و باعث واکنش های شدید سیستم ایمنی شود. این واکنش ها میتواند در قسمت های مختلف بدن متفاوت باشد که در غده تیروئید به صورت پرکاری یا کم کاری تیروئید بروز میکند. البته الزاما واکنش به گلوتن در همه افراد مبتلا به پرکاری تیروئید وجود ندارد، اما جزو موادی است که باید با احتیاط مصرف شود و در صورتی که سبب بروز واکنش های ایمنی در بدن گردد از رژیم غذایی حذف شود.
گلوتن در مواد غذایی که از گندم، جو دو سر، جو و چاودار تهیه شده باشند وجود دارد. اصلی ترین منبع گلوتن نان گندم، بیسکوییت، ماکارونی، کلوچه، رشته پلو یا رشته آش و به طور کلی هر غذایی که در آنها از غلات گفته شده استفاده شده باشد. البته محدودیت بسیار شدید گلوتن ضروری نیست و صرفا سعی شود از منابع اصلی گلوتن مثل نان، ماکارونی، کلوچه و... پرهیز گردد.
شما در اینجا میتوانید به طور کامل در مورد رژیم غذایی بدون گلوتن مطالعه کنید.
گواتروژن ها یکی از ترکیبات اصلی مختل کننده عملکرد تیروئید هستند. این ترکیبات با برداشت ید در غده تیروئید رقابت کرده و مانع از استفاده تیروئید از ید میشوند. استفاده زیاد از گواتروژن ها میتواند باعث تشدید این بیماری شود و باید در رژیم غذایی پرکاری تیروئید محدود شوند.
بادام زمینی، سویا، شلغم، کلم بروکلی، گل کلم، کلم پیچ و سایر اعضای خانواده کلم ها از منابع اصلی گواتروژن هستند که باید مقدار مصرف آنها بسیار کم باشد. پختن این مواد غذایی میتواند میزان ترکیبات گواتروژن در آنها را کاهش دهد و در نتیجه شما میتوانید مقدار بیشتری از این ترکیبات در رژیم غذایی خودتان استفاده کنید.
فلاونوئید های مصنوعی که به عنوان مکمل غذایی استفاده میشوند به طور بالقوه باعث اختلال در عملکرد غده تیروئید میشوند. بررسی ها نشان میدهند که برخی از فلاونوئید های طبیعی هم اگر به مقدار زیاد استفاده شوند میتوانند سبب بروز اختلال در تیروئید گردند. رزماری، فلفل سیاه، روغن زیتون، نعنا، کرفس، هویج و فلفل سبز از جمله این ترکیبات هستند که نباید به مقدار زیاد در رژیم غذایی پرکاری تیروئید استفاده شوند.
کافئین ترکیب دیگری است که باید در رژیم پرکاری تیروئید محدود شود. افراد مبتلا به پرکاری تیروئید در حالت عادی متابولیسم بالایی دارند و ضربان قلب آنها کمی بیشتر از حالت عادی است. حال با مصرف زیاد کافئین این مسئله تشدید میشود و میتواند باعث بروز مشکلاتی در این افراد شود. از این رو باید مصرف کافئین و غذاهای حاوی کافئین مثل قهوه، شکلات تلخ، نوشیدنی های انرژی زا، نوشابه های کولا، چای غلیظ و سایر ترکیبات حاوی کافئین محدود گردند. البته مصرف کم و متعادل این ترکیبات مانعی ندارد اما نباید جزوی از روتین غذایی روزانه باشد.
• از استرس دوری کنید. احتمالا مهمترین قسمت غیر رژیمی برای بیماران پرکاری تیروئید دوری از استرس باشد.
• از یک رژیم پر کالری و پر پروتئین استفاده کنید.
• نوشیدن آب و مایعات کافی فراموش نشود.
• روزانه حتما از لبنیات استفاده کنید.
• استفاده از یک مولتی ویتامین بدون ید میتواند کمک کننده باشد.
• غذاهای گواتروژن را همزمان با داروهای تیروئیدی استفاده نکنید.
• مراقب فشار خون و سلامت قلب خود باشید.
• بعد از مصرف وعده های پرکربوهیدرات مراقب افزایش قند خون باشید.
• از مصرف نوشیدنی های الکلی خودداری کنید.
• وعده های غذایی خود را در محیطی آرام و دوستانه میل کنید.
• ترجیحا تعداد وعده های غذایی را افزایش داده و حجم آنها را کمتر کنید.
• مادران باردار مبتلا به پرکاری تیروئید باید حتما تحت نظر مشاور یا متخصص تغذیه باشند.
بایدها و نبایدهای تغذیه ای در رژیم غذایی هایپوتیروئیدیسم
علائم پرکاری تیروئید را با رژیم غذایی کنترل کنید
.webp)
.svg){kind=icon}
.svg){kind=icon}
