کم کاری تیروئید و کبد چرب

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۲۸ مهر ۱۴۰۳

کم‌کاری تیروئید یکی از بیماری‌های تأثیرگذار بر متابولیسم بدن است که می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که این بیماری با بروز کبد چرب غیرالکلی در ارتباط است و می‌تواند به چرب شدن کبد منجر شود.
کبد چرب غیرالکلی زمانی ایجاد می‌شود که میزان چربی ذخیره شده در کبد افزایش یافته و این افزایش چربی، باعث التهاب و آسیب بیشتر به کبد می‌شود. در صورتی که این حالت درمان نشود، ممکن است به عوارض جدی‌تری چون فیبروز، سیروز، سرطان کبد و در نهایت از کار افتادگی کبد منجر شود.

در این مقاله به بررسی نحوه تأثیر کم‌کاری تیروئید بر کبد چرب و همچنین رابطه بین این دو بیماری خواهیم پرداخت. همچنین، روش‌های درمان کبد چرب و کم‌کاری تیروئید را برای شما شرح خواهیم داد.

کم‌کاری تیروئید به حالتی اطلاق می‌شود که غده تیروئید به اندازه طبیعی کار نمی‌کند. تیروئید، که به شکل پروانه‌ای در جلوی گردن قرار دارد، هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که تأثیر مستقیمی بر رشد، نمو و متابولیسم بدن دارند. زمانی که این هورمون‌ها به اندازه کافی در بدن تولید نشوند، فعالیت‌های مختلف بدن دچار اختلال می‌شود. در کم کاری تیروئید ممکن است در ابتدا هیچ علامتی مشاهده نشود، اما با گذشت زمان، علائم کم‌کاری تیروئید خود را نشان می‌دهند.

علائم رایج کم‌کاری تیروئید:
• افزایش وزن: عدم توانایی در کنترل وزن به دلیل اختلال در متابولیسم.
• افزایش چربی خون: تغییرات در سطح چربی‌های خون.
• خستگی و بی‌حالی: احساس ضعف و عدم انرژی.
• افزایش خطر بیماری‌های قلبی: ریسک بالاتر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی.

تشخیص به‌موقع و درمان کم‌کاری تیروئید می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی آن کمک کند.

کبد چرب غیر الکلی، که به اختصار NAFLD نامیده می‌شود، یک بیماری است که به کبد آسیب می‌زند و می‌تواند باعث اختلال در عملکرد آن شود. این بیماری علاوه بر تأثیر بر کبد، می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های کلیوی، دیابت، پرفشاری خون و سایر بیماری‌های مزمن نیز گردد.

مقدار چربی طبیعی در کبد:
در حالت طبیعی، مقداری چربی در کبد وجود دارد که برای انجام وظایف متابولیکی بدن ضروری است. اما زمانی که میزان چربی کبد به بیش از ۵% تا ۱۰% از وزن کبد افزایش یابد، این وضعیت می‌تواند باعث التهاب بافت کبد شده و در نهایت به زخم شدن کبد، سرطان کبد و از کار افتادگی آن منجر شود.

مراحل کبد چرب:
استئاتوز (کبد چرب معمولی): در این مرحله، میزان چربی کبد افزایش پیدا کرده اما به خودی خود آسیب‌زننده نیست.
استئاتوهپاتیتیس غیر الکلی (NASH): در این مرحله، کبد دچار التهاب می‌شود و ممکن است نشانه‌های آسیب مشاهده شود.
فیبروز: بافت کبد دچار آسیب شده و اسکارها در کبد و اطراف رگ‌های خونی نمایان می‌شوند.
سیروز کبدی: آسیب‌ها به حدی شدید می‌شوند که غیرقابل برگشت بوده و در صورت عدم کنترل، احتمال پیشرفت به سمت سرطان کبد وجود دارد.

شناسایی زودهنگام و مدیریت کبد چرب غیر الکلی می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی کمک کند. تغییر در سبک زندگی، شامل رژیم غذایی مناسب کبد چرب و فعالیت بدنی نقش مهمی در مدیریت این بیماری دارد.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که کم‌کاری تیروئید می‌تواند به بروز کبد چرب غیر الکلی منجر شود. این ارتباط به چندین عامل مرتبط با متابولیسم چربی‌ها در بدن برمی‌گردد:

افزایش سطح کلسترول و LDL: افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید معمولاً دارای سطوح بالاتری از کلسترول و LDL (لیپوپروتئین با چگالی پایین) هستند.
کاهش سرعت دفع تری‌گلیسیرید: این افراد ممکن است تری‌گلیسیرید را با سرعت کمتری از بدن دفع کنند، به این معنی که تجمع چربی‌ها در کبد افزایش می‌یابد.

نتیجه این تغییرات، افزایش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید در کبد است. با گذشت زمان، این افزایش تدریجی چربی‌ها می‌تواند منجر به التهاب کبد و در نهایت به کبد چرب تبدیل شود.

تأثیر بر هورمون لپتین:
یکی دیگر از مکانیسم‌های ارتباط کم‌کاری تیروئید و کبد چرب، تأثیر این بیماری بر هورمون لپتین است. در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید، سطح لپتین افزایش می‌یابد. افزایش سطح لپتین می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین در سلول‌های کبدی شود. در نهایت مقاومت به انسولین می‌تواند به آسیب و فیبروز کبدی منجر شود.

کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) معمولاً در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد. در واقع، ممکن است سال‌ها بگذرد تا شما متوجه بروز این بیماری شوید. بسیاری از افراد به‌طور تصادفی و در حین پیگیری مشکلات سلامتی دیگر، به وجود کبد چرب پی می‌برند. در اینجا، برخی از علائم مهمی که می‌تواند به کبد چرب اشاره کند، آورده شده است:

علائم کبد چرب:
ناراحتی در ناحیه بالای سمت راست شکم: این احساس می‌تواند به صورت درد خفیف یا فشار احساس شود و ممکن است به طور مداوم وجود نداشته باشد.
احساس گیجی یا سرگیجه: این علامت ممکن است ناشی از اختلالات متابولیک و تجمع سموم در بدن باشد.
خستگی مزمن و بدون دلیل مشخص: این خستگی ممکن است به دلیل کاهش عملکرد کبد و ناتوانی آن در سم‌زدایی بدن باشد.
ضعف و بی‌حالی عمومی: احساس ضعف می‌تواند ناشی از التهاب و آسیب کبدی باشد.
کاهش وزن ناخواسته: این کاهش وزن می‌تواند به دلیل عدم جذب مناسب مواد مغذی باشد.

کم‌کاری تیروئید نیز به خودی خود علائمی نظیر خستگی، افسردگی، درد مفاصل و ضعف عضلانی ایجاد می‌کند. این علائم معمولاً پیش از بروز نشانه‌های کبد چرب ظاهر می‌شوند و به شما این امکان را می‌دهند که زودتر به مشکلات خود پی ببرید.

در نتیجه اگر به کم‌کاری تیروئید مبتلا هستید، باید نسبت به ظهور علائم کبد چرب هوشیارتر باشید. چون کم‌کاری تیروئید می‌تواند خطر بروز کبد چرب را افزایش دهد. در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده، بهتر است به پزشک مراجعه کنید و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. آزمایش‌ آنزیم های کبدی و سونوگرافی کبد می‌توانند به تشخیص دقیق‌تر کمک کنند.

اگر به کبد چرب مشکوک هستید، مراجعه به پزشک اولین و مهم‌ترین قدم است. پزشک ابتدا علائم ظاهری مانند بزرگ شدن کبد، نشانه‌های مقاومت به انسولین و علائم ظاهری سیروز را به‌طور فیزیکی بررسی می‌کند. در صورت شک به وجود کبد چرب، پزشک از روش‌های زیر برای تشخیص قطعی استفاده خواهد کرد:

آزمایش خون: این آزمایش شامل بررسی سطح آنزیم‌های کبدی مانند ALT (آلانین آمینوترانسفراز) و AST (آسپارتات آمینوترانسفراز) است. افزایش سطح این آنزیم‌ها می‌تواند نشان‌دهنده وجود آسیب یا التهاب در کبد باشد.
تصویربرداری: پزشک ممکن است برای بررسی ساختار و وضعیت کبد از تکنیک‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی‌ اسکن یا MRI استفاده کند. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا به‌طور غیرمستقیم به وجود چربی در کبد پی ببرد و وضعیت کلی آن را ارزیابی کند.
بافت‌ برداری از کبد: در برخی موارد، پزشک ممکن است نیاز به انجام بافت‌برداری (بیوپسی) از کبد داشته باشد. در این روش، نمونه‌ای از بافت کبد استخراج می‌شود تا میزان آسیب به سلول‌ها بررسی گردد. این آزمایش می‌تواند به تعیین شدت آسیب کبد و مراحل بیماری کمک کند.

برای مدیریت کبد چرب در کم کاری تیروئید، در ابتدا باید به درمان کم‌کاری تیروئید توجه شود. کم‌کاری تیروئید معمولاً با مصرف دارو و رعایت رژیم غذایی مناسب قابل کنترل است. در حال حاضر، درمان دارویی خاصی برای کبد چرب غیر الکلی وجود ندارد، و به همین دلیل، تغییرات در سبک زندگی و پیروی از رژیم غذایی مناسب اصلی ترین درمان کبد چرب است.

نکات مهم برای درمان کبد چرب ناشی از کم‌کاری تیروئید:
کاهش وزن: کاهش وزن به محدوده طبیعی و نرمال می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کاهش چربی کبد داشته باشد. هدف‌گذاری برای کاهش تدریجی وزن به‌صورت ایمن و پایدار توصیه می‌شود.
محدود کردن مصرف فروکتوز: از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که حاوی فروکتوز هستند، مانند آب‌میوه‌ها، نوشیدنی‌های قندی و مواد غذایی حاوی شکر خودداری کنید. فروکتوز می‌تواند به افزایش چربی در کبد منجر شود.
اجتناب از الکل: مصرف نوشیدنی‌های الکلی باید به طور کامل قطع شود، زیرا الکل می‌تواند آسیب‌های کبدی را تشدید کند و در درمان کبد چرب موانع ایجاد کند.
افزایش فعالیت بدنی: فعالیت بدنی منظم و افزایش سطح ورزش می‌تواند به بهبود وضعیت کبد و کاهش چربی آن کمک کند. توصیه می‌شود که حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی در هفته انجام شود.

گرچه درمان کبد چرب تنها با چند تغییر ساده قابل انجام است، اما اگر درمان این بیماری را پشت گوش بیندازید و فرصت طلایی برای درمان کبد چرب را از دست بدهید بازگشت کبد به حالت طبیعی سخت میشود. اگر همچنان با وجود این بیماری سبک زندگی ناسالم را در پیش بگیرید باید خود را برای از کار افتادگی کبد و پیوند این عضو حیاتی آماده کنید.