کم کاری تیروئید و کبد چرب

بهنام نوری، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۷ شهریور ۱۴۰۳

کم کاری تیروئید یکی از بیماری‌های تاثیر گذار روی متابولیسم بدن است. تحقیقات اخیر نشان میدهند که کم کاری تیروئید با بروز کبد چرب غیر الکلی در ارتباط است و میتواند باعث چرب شدن کبد شما شود. کبد چرب غیر الکلی زمانی ایجاد میشود که میزان چربی ذخیره شده در کبد افزایش پیدا کرده و افزایش التهاب سبب آسیب بیشتر به کبد میشود. در نهایت اگر کبد چرب درمان نشود میتواند باعث فیبروز، سیروز، سرطان و نهایتا از کار افتادگی کبد شود.
در این مقاله میخواهیم نحوه تاثیر کم کاری تیروئید روی کبد چرب و چگونگی ارتباط کم کاری تیروئید و کبد چرب را بررسی کنیم و درمان کبد چرب و کم کاری تیروئید را برای شما شرح دهیم.

کم کاری تیروئید به حالتی گفته میشود که غده تیروئید نسبت به حالت طبیعی کار کمتری انجام میدهد. تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد. تیروئید هورمون هایی ترشح میکند که روی رشد، نمو و متابولیسم بدن تاثیر مستقیم دارند.
زمانی که هورمون های تیروئیدی به اندازه کافی در بدن شما تولید نشود، فعالیت قسمت های مختلف بدن دچار اختلال میشود. البته در ابتدا شاید علائمی را مشاهده نکنید، اما به مرور زمان علائم کم کاری تیروئید آشکار میشود. افزایش وزن، افزایش چربی خون، خستگی، بی حالی، افزایش خطر بیماری های قلبی و... از رایج ترین علائم کم کاری تیروئید هستند.

کبد چرب غیر الکلی که به آن NAFLD هم گفته میشود یک بیماری است که کبد شما را درگیر کرده و علاوه بر اختلال در عملکرد کبد باعث بروز بیماری های کلیوی، دیابت، پرفشاری خون و برخی بیماری های مزمن دیگر هم میشود.
در حالت طبیعی مقداری چربی در کبد شما وجود دارد که برای انجام اعمال بدن مورد استفاده قرار میگیرد. اما زمانی که میزان چربی کبد به بیش از ۵% الی ۱۰% از وزن کبد افزایش پیدا کند باعث التهاب بافت کبد شده و در ادامه میتواند باعث زخم شدن آن و نهایتا سرطان کبد و از کار افتادگی آن گردد. به طور کلی کبد چرب شامل مراحل زیر میشود:

• استئاتوز یا همان کبد چرب معمولی که میزان چربی کبد افزایش پیدا کرده و به خودی خود آسیب رسان نیست.
• استئاتوهپاتیتیس غیر الکلی (NASH) که در آن کبد دچار التهاب میشود.
• فیبروز که بافت کبد دچار آسیب شده و اسطلاحاً اسکارها در کبد و اطراف رگ های خونی نمایان میشوند.
• سیروز کبدی که آسیب ها به قدری شدید میشود که عملا غیر قابل برگشت بوده و در صورت عدم کنترل به سمت سرطان کبد پیش خواهد رفت.

نتایج تحقیقات اخیر نشان میدهند که کم کاری تیروئید میتواند منجر به کبد چرب غیر الکلی شود. افرادی که به کم کاری تیروئید مبتلا هستند سطح کلسترول و LDL بالاتری دارند. بعلاوه اینکه احتمالا سرعت دفع تری گلیسیرید آن‌ها از بدن همانند افراد عادی نیست و با سرعت کندتری انجام میشود.
در نتیجه کم کاری تیروئید با افزایش سطح کلسترول و تری گلیسیرید باعث افزایش ذخیره آنها در کبد خواهد شد. با گذشت زمان، مقدار چربی ها به تدریج افزایش پیدا کرده و باعث التهاب و در نتیجه کبد چرب خواهد شد.
یکی دیگر از راه هایی که کم کاری تیروئید باعث کبد چرب خواهد شد تاثیر گذاری روی هورمون لپتین است. سطح لپتین در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید افزایش پیدا میکند و باعث مقاومت به انسولین در سلول های کبدی میشود. مقاومت به انسولین میتواند کبد را به سمت آسیب و فیبروزه شدن پیش ببرد.

کبد چرب در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد. در واقع ممکن است شما تا سال‌ها متوجه بروز بیماری کبد چرب نشوید. بسیاری از افراد به صورت اتفاقی و زمانی که به دنبال بیماری دیگری هستند متوجه چرب شدن کبدشان میشوند. با این حال اگر هرکدام از علائم زیر را داشتید باید به کبد چرب شک کنید و جهت اطمینان از سالم بودن کبد خود آزمایش های لازم را انجام دهید.

• احساس ناراحتی در قسمت بالا و سمت راست شکم
• احساس گیجی
• خستگی مزمن و بدون دلیل
• ضعف و بی حالی
• کاهش وزن ناخواسته

کم کاری تیروئید هم به خودی خود علائمی نظیر خستگی، افسردگی، درد مفاصل و ضعف ماهیچه ها ایجاد میکند. کم کاری تیروئید علائم خود را قبل از کبد چرب به شما نشان میدهد، در نتیجه زودتر میتوانید به بیماری خود پی ببرید. اگر به کم کاری تیروئید مبتلا هستید باید نسبت به ظهور علائم کبد چرب هوشیاری بیشتری داشته باشید.

اگر مشکوک به کبد چرب باشید باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ابتدا علائم ظاهری مثل بزرگ شدن کبد، علائم مقاومت به انسولین یا علائم ظاهری سیروز را به صورت فیزیکی بررسی میکند. اگر که به کبد چرب شک کنید از راه های زیر برای تشخیص قطعی کبد چرب استفاده خواهد کرد:

• آزمایش خون و بررسی سطح آنزیم های کبدی ALT و AST
• تصویر برداری با استفاده از دستگاه سونوگرافی، سی تی اسکن یا MRI
• بافت برداری از کبد و بررسی میزان آسیب به سلول های آن

در وهله اول شما باید مشکل کم کاری تیروئید را برطرف کنید. کم کاری تیروئید عموما با مصرف دارو و رعایت رژیم غذایی مناسب کم کاری تیروئید قابل کنترل است. اما هنوز دارویی برای درمان بیماری کبد چرب یافت نشده و تنها تغییر سبک زندگی و پیروی از رژیم غذایی کبد چرب میتواند به درمان این بیماری کمک کند. به طور کلی برای درمان کبد چرب ناشی از کم کاری تیروئید باید موارد زیر را رعایت کنید:

• وزن خود را کاهش دهید تا به محدوده طبیعی و نرمال برسید.
• غذاها و نوشیدنی هایی که حاوی فروکتوز هستند را محدود کنید. فروکتوز در آب میوه ها، نوشیدنی های قندی، ترکیبات حاوی قند و شکر وجود دارد.
• از مصرف نوشیدنی های الکلی جدا خودداری کنید.
• سعی کنید فعالیت بدنی خود را افزایش داده و به طور منظم ورزش کنید.

گرچه درمان کبد چرب تنها با چند تغییر ساده قابل انجام است، اما اگر درمان این بیماری را پشت گوش بیندازید و فرصت طلایی برای درمان کبد چرب را از دست بدهید بازگشت کبد به حالت طبیعی سخت میشود. اگر همچنان با وجود این بیماری سبک زندگی ناسالم را در پیش بگیرید باید خود را برای از کار افتادگی کبد و پیوند این عضو حیاتی آماده کنید.