جراحی اسلیو معده (Sleeve Gastrectomy) یکی از مؤثرترین روش‌های جراحی چاقی است که برای افرادی انجام میشود که با رژیم غذایی و فعالیت بدنی به کاهش وزن پایدار دست نیافته‌اند. در این روش، حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد از حجم معده برداشته میشود و معده به شکل یک لوله باریک درمی‌آید. به دنبال این تغییر ساختاری، حجم غذای مصرفی کاهش یافته و ترشح هورمون گرلین (هورمون اشتها) نیز کمتر میشود، که در نتیجه احساس گرسنگی کاهش می‌یابد و فرد به تدریج وزن کم می‌کند.
با این حال، موفقیت جراحی اسلیو تنها به خود عمل وابسته نیست. اگر فرد پس از جراحی اسلیو سبک تغذیه‌ای و رفتاری خود را اصلاح نکند، ممکن است در طول زمان معده به تدریج منبسط شود و وزن از دست رفته بازگردد. بنابراین، رعایت رژیم غذایی مناسب بعد از جراحی از نظر علمی بخش جدایی ناپذیر از درمان است.
پس از جراحی، دستگاه گوارش نیاز به زمان برای ترمیم و سازگاری با شرایط جدید دارد. رژیم غذایی باید مرحله به مرحله و به‌صورت تدریجی تغییر کند؛ از مایعات شفاف آغاز شود و به تدریج به سمت غذاهای نرم و در نهایت غذاهای جامد پیش برود. عدم رعایت این مراحل می‌تواند باعث کندی روند ترمیم زخم‌ها، تهوع، استفراغ، درد شکمی، یا حتی باز شدن بخیه‌های داخلی معده شود.
به همین دلیل، پیروی از یک رژیم غذایی بعد از عمل اسلیو معده به صورت اختصاصی برای هر فرد تحت نظر مشاور و متخصص تغذیه برای بیماران پس از عمل اسلیو معده ضروری است. رژیم غذایی پس از جراحی اسلیو معمولاً در چند مرحله اصلی تنظیم میشود که در ادامه به تفکیک هر مرحله پرداخته خواهد شد.
در روزهای نخست پس از جراحی اسلیو معده، بیمار معمولاً در بیمارستان بستری است تا وضعیت عمومی، ترمیم زخم‌ها و تحمل مایعات تحت نظر تیم پزشکی ارزیابی شود. در این مرحله، هدف اصلی محافظت از بخیه‌های داخلی معده و جلوگیری از فشار به دیواره‌ی تازه دوخته‌شده آن است.
به همین دلیل، رژیم غذایی در ۲۴ تا ۴۸ ساعت نخست پس از جراحی اسلیو به مایعات صاف شده محدود میشود. این مرحله به "رژیم مایع شفاف" نیز گفته میشود.
در این رژیم می‌توان از موارد زیر استفاده کرد:
• آب
• چای کم رنگ و بدون شکر
• آب گوشت یا آب مرغ صاف‌شده (بدون چربی و ذرات گوشت)
• آبمیوه‌های طبیعی رقیق بدون پالپ
مصرف مایعات باید به صورت تدریجی و آهسته انجام شود؛ به طور معمول حدود ۳۰ میلی‌لیتر در هر ساعت توصیه میشود، مگر اینکه پزشک یا متخصص تغذیه بر اساس وضعیت شما مقدار دیگری را تعیین کند. نوشیدن بیش از حد یا سریع تر مایعات در این مرحله می‌تواند موجب حالت تهوع، درد شکمی یا استفراغ شود.
مدت‌زمان اجرای این رژیم معمولا ۱ تا ۲ روز است، اما ممکن است بسته به وضعیت بالینی بیمار، نوع جراحی و نظر تیم درمانی متفاوت باشد.
پس از اطمینان از تحمل مناسب مایعات شفاف، بیمار می‌تواند وارد مرحله‌ی بعد یعنی رژیم مایع کامل شود که معمولاً تا ۲ هفته ادامه دارد.
در دو هفته‌ی نخست پس از جراحی اسلیو معده، بیمار باید فقط از رژیم مایع کامل پیروی کند. این مرحله نقش بسیار مهمی در ترمیم بافت‌های جراحی شده، جلوگیری از عفونت و سازگاری سیستم گوارش با حجم جدید معده دارد.
تأمین پروتئین کافی در این دوره از اهمیت حیاتی برخوردار است. پروتئین‌ها موجب تسریع ترمیم زخم‌ها، حفظ توده‌ی عضلانی، و جلوگیری از ضعف عمومی بدن می‌شوند. کمبود پروتئین می‌تواند روند بهبودی را مختل کرده، موجب تحلیل عضلات شده و خطر ریزش مو یا خستگی مزمن را در ماه‌های بعد افزایش دهد.
بر اساس منابع علمی معتبر، دریافت پروتئین روزانه باید در محدوده‌ی ۶۰ تا ۹۰ گرم در روز باشد.
این مقدار بسته به جنس، سن، میزان فعالیت بدنی، وزن و وضعیت تغذیه‌ای بیمار ممکن است تغییر کند و باید تحت نظر متخصص تغذیه تنظیم شود.
برای تأمین پروتئین کافی در رژیم مایع، می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید:
• افزودن پودرهای پروتئینی بدون قند و بدون طعم به سوپ‌های صاف‌شده، شیر، ماست یا اسموتی‌ها
• استفاده از نوشیدنی‌های پروتئینی آماده مخصوص بیماران جراحی چاقی
• ترکیب پودر پروتئین وی یا ایزوله سویا با شیر بدون لاکتوز یا شیر بادام
رژیم مایع کامل باید شرایط زیر را داشته باشد:
• از مایعات صاف، نرم و بدون ذرات جامد یا پالپ تشکیل شده باشد.
• اولویت مصرف با مایعات حاوی پروتئین باشد، نه با نوشیدنی‌های فاقد ارزش غذایی مثل چای.
• حجم مصرف روزانه حدود ۱.۵ تا ۲ لیتر مایع باشد (بر اساس تحمل بیمار).
• نوشیدنی‌ها باید جرعه جرعه و با فاصله‌ی زمانی منظم مصرف شوند؛ شروع با یک چهارم لیوان و افزایش تدریجی تا حدود نصف لیوان توصیه میشود.
• نوشیدنی‌هایی مانند چای کمرنگ، آب یا نوشیدنی‌های بدون شکر را می‌توان بین وعده‌های غذایی پرپروتئین مصرف کرد، اما آن‌ها نباید جایگزین مایعات مغذی اصلی شوند.
در این دوره، هرگونه مایع غلیظ یا دارای بافت (مانند سوپ با تکه‌های سبزی یا گوشت) باید کاملاً صاف و از صافی عبور داده شود تا از ایجاد فشار روی معده جلوگیری شود. در صورت بروز تهوع، درد، یا عدم تحمل مایعات باید مصرف را کاهش دهید و با تیم تغذیه یا جراح مشورت کنید. مصرف زیاد یا سریع مایعات می‌تواند باعث احساس پری، درد یا استفراغ شود.
در ادامه، یک نمونه از برنامه غذایی روزانه مناسب برای هفته اول و دوم بعد از اسلیو معده ارائه شده است، میزان هر وعده از ۱/۴ لیوان شروع شود و در فواصل ۲ ساعته استفاده شود:
صبحانه: نصف لیوان شیر بدون لاکتوز به همراه پودر پروتئین اضافه شده
میان وعده: نصف لیوان آبمیوه طبیعی صاف شده به همراه پودر پروتئین
ناهار: نصف لیوان سوپ آبگوشت صاف شده
عصرانه: نصف لیوان شیک پروتئینی
شام: ۱ لیوان سوپ مرغ صاف شده
بعد از شام: نصف لیوان شیر به همراه پودر پروتئین
در هفته‌ی سوم و چهارم پس از جراحی اسلیو معده، سیستم گوارش تا حدودی ترمیم شده است و بیمار می‌تواند به‌تدریج از مایعات کامل به سمت غذاهای پوره ای و نیمه جامد حرکت کند. هدف این مرحله، افزایش تدریجی حجم و بافت مواد غذایی بدون ایجاد فشار بر محل بخیه‌های معده و فراهم کردن انرژی و پروتئین کافی برای ترمیم بدن است.
در این مرحله باید ۴ تا ۶ وعده غذایی کوچک در طول روز مصرف شود.
حجم هر وعده در ابتدا حدود ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری است و به‌تدریج می‌تواند تا ۴ تا ۵ قاشق غذاخوری افزایش یابد.
اگر هنوز نمی‌توانید این مقدار را تحمل کنید، تعداد وعده‌ها را افزایش دهید تا نیاز روزانه‌ی بدن تأمین شود.
نکته مهم این است که قبل از احساس سیری کامل، غذا خوردن را متوقف کنید تا از فشار بر معده جلوگیری شود.
در این مرحله نیز، پروتئین همچنان اولویت اصلی رژیم غذایی است. مصرف روزانه‌ی ۶۰ تا ۹۰ گرم پروتئین برای حفظ توده عضلانی و ترمیم بافت‌ها ضروری است.
• تمام غذاها باید بافت نرم، همگن و یکدست داشته باشند و بدون تکه‌های جامد یا الیاف باشند.
• قوام مناسب غذا باید مشابه ماست غلیظ یا پوره سیب زمینی نرم باشد، به طوری که به راحتی از قاشق بیرون بریزد یا از چنگال رد شود.
• در صورت نیاز می‌توان با افزودن کمی آب، آب گوشت یا آب سبزیجات پخته، قوام غذا را تنظیم کرد.
• غذاهای پوره‌ای را می‌توان با مخلوط‌کن آماده کرد تا بافتی نرم و یک دست حاصل شود.
• در صورت تحمل مناسب، می‌توان به‌تدریج بافت غذا را کمی سفت‌تر کرد، اما هنوز نباید تکه‌های قابل جویدن وجود داشته باشد.
• از بلع سریع یا خوردن حجم زیاد در یک وعده خودداری کنید و آهسته غذا بخورید.
• مصرف چربی را به حداقل برسانید تا از ناراحتی گوارشی جلوگیری شود.
• در صورت احساس تهوع، سنگینی یا درد معده، مصرف غذا را متوقف کرده و با متخصص تغذیه مشورت کنید.
• نوشیدن مایعات را حدود ۳۰ دقیقه قبل یا بعد از وعده‌های غذایی انجام دهید تا از احساس پری و ناراحتی معده جلوگیری شود.
• حداقل ۶ تا ۸ لیوان مایع بدون کالری و بدون گاز در طول روز مانند آب یا چای بسیار کمرنگ بنوشید..
در ادامه یک نمونه برنامه‌ی غذایی روزانه در این مرحله آورده شده است. غذاها باید کاملاً له شده، نرم و بدون قطعه‌های جامد باشند:
صبحانه: ماست کم چرب ایسلندی
میان وعده: سیب پخته شده بدون پوست
ناهار: تخم مرغ پوره شده با سوپ سبزیجات
عصرانه: شیر پر پروتئین مخلوط شده با پروتئین وی
شام: دال عدس پوره شده
پس از گذراندن ماه اول جراحی اسلیو معده، دستگاه گوارش تا حد زیادی ترمیم شده و بیمار می‌تواند به‌تدریج از مرحله پوره‌ای به مرحله رژیم نرم وارد شود.
در این مرحله، بافت غذاها باید نرم باشد، اما دیگر نیازی نیست کاملاً پوره یا له‌شده باشند. قوام مناسب غذا باید به‌گونه‌ای باشد که به‌راحتی با چنگال له شود و از آن رد نشود. هدف اصلی این دوره، آماده‌سازی معده برای بازگشت تدریجی به رژیم غذایی عادی، حفظ عضلات و تثبیت کاهش وزن است. در این ماه پروتئین همچنان باید در اولویت رژیم غذایی قرار گیرد، زیرا نقش حیاتی در ترمیم بافت‌ها، حفظ توده عضلانی و جلوگیری از بازگشت وزن دارد.
در صورتی‌که در این مرحله احساس تهوع، درد شکمی یا نفخ داشتید، باید به مرحله‌ی قبل (غذاهای پوره‌ای) بازگردید و سپس با نظر مشاور و متخصص تغذیه دوباره پس از مدتی رژیم نرم را آغاز کنید.
در رژیم نرم بعد از اسلیو، تعادل مواد غذایی اهمیت زیادی دارد. پیشنهاد میشود دریافت غذایی خود را به صورت زیر انجام دهید:
• ابتدا نیمی از بشقاب خود را از غذاهای پروتئینی مثل مرغ، ماهی نرم، تخم مرغ، ماست ایسلندی، پنیر کم چرب یا سوپ عدس استفاده کنید.
• در ادامه یک چهارم از بشقاب خود را با سبزیجات نرم پخته شده یا بخارپز پر کنید.
• و نهایتا در صورتی که احساس گرسنگی داشتید یک چهارم باقی مانده را از غلات کامل نرم مانند برنج نرم، بلغور، یا جو دوسر پخته شده استفاده کنید.
• در روز ۳ تا ۴ وعده‌ی غذایی کوچک مصرف کنید و از خوردن حجم زیاد در یک وعده پرهیز نمایید.
• همچنان دریافت پروتئین روزانه‌ی حداقل ۶۰ تا ۹۰ گرم را حفظ کنید.
• در طول روز ۶ تا ۸ لیوان آب و مایعات بدون شکر بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری شود.
• غذا را به‌خوبی بجوید تا بلع راحت‌تر و هضم مؤثرتری داشته باشد.
• از مصرف همزمان مایعات با غذا خودداری کنید؛ مایعات را ۳۰ دقیقه قبل یا بعد از وعده‌ها مصرف کنید.
• قبل از احساس سیری کامل از خوردن دست بکشید تا از فشار به معده جلوگیری شود.
• از غذاهای چرب، سرخ‌کردنی، تند و پرادویه و سنگین پرهیز نمایید.
در زیر یک نمونه برنامه غذایی بعد از جراحی اسلیو در ماه دوم را مشاهده میکنید:
صبحانه: تخم مرغ آب پز شده
میان وعده: میوه پوره شده + پودر پروتئین
ناهار: گوشت مرغ آب پز شده به همراه هویج پخته
عصرانه: میوه پوره به همراه ماست ایسلندی
شام: ماهی پخته شده به همراه کدو سبز پخته
میان وعده: شیر بدون لاکتوز به همراه پودر پروتئین
پس از گذشت حدود دو ماه از جراحی اسلیو، معده شما به اندازه‌ای بهبود یافته که می‌توانید به‌تدریج وارد مرحله رژیم غذایی استاندارد و متعادل شوید. در این مرحله بدن شما هنوز در حال تطبیق با حجم معده کوچک تر است، بنابراین لازم است همچنان در انتخاب نوع غذا و مقدار مصرف آن دقت کافی داشته باشید.
در ماه سوم بعد از اسلیو معده، برنامه غذایی شما بسیار شبیه به یک رژیم عادی است، با این تفاوت که:
• میزان چربی‌ها و قندهای ساده باید تا حد ممکن کاهش یابد.
• تمرکز اصلی رژیم باید بر مصرف پروتئین‌های باکیفیت، سبزیجات تازه و غلات سبوس‌دار باشد.
• همچنان از خوردن غذاهای سنگین، سرخ کرده یا پر ادویه باید پرهیز کنید.
در این مرحله هدف شما فقط کاهش وزن نیست؛ بلکه باید روی پایداری وزن و اصلاح برنامه غذایی تمرکز کنید. یعنی علاوه بر کنترل حجم غذا، باید انتخاب‌های غذایی سالم‌تر را به عادت تبدیل کنید تا در آینده، حتی اگر حجم معده کمی افزایش پیدا کند، وزن شما ثابت بماند و بازگشت وزن نداشته باشید.
• در هر وعده از منابع پروتئینی کم چرب مثل مرغ، ماهی، تخم مرغ، لبنیات کم چرب، حبوبات غیر نفاخ کاملا پخته شده استفاده کنید.
• مصرف میوه و سبزیجات تازه را برای تأمین فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی در برنامه خود قرار دهید.
• از نوشیدنی‌های شیرین، غذاهای فرآوری شده، کیک، شیرینی و نوشابه‌ها پرهیز کنید.
• غذاها را آهسته و با جویدن کامل بخورید تا از پرخوری و ناراحتی گوارشی جلوگیری شود.
• مصرف آب را در طول روز به ۸ تا ۱۰ لیوان برسانید.
• همچنان از مصرف غذاهای نفاخ و نوشیدنی های گازدار خودداری کنید.
• خرمالو را حداقل تا یکسال نباید استفاده کنید.
جراحی اسلیو معده تنها آغاز مسیر کاهش وزن است؛ حفظ سلامت و پایداری وزن در بلن مدت به رعایت اصول تغذیه‌ای و تغییر سبک زندگی بستگی دارد. رعایت نکردن این نکات می تواند باعث بازگشت وزن یا بروز مشکلات گوارشی شود. در ادامه مهم ترین نکات مراقبتی و تغذیه‌ای بعد از عمل اسلیو آورده شده است:
• از مصرف همزمان غذا و مایعات خودداری کنید. حداقل ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بین خوردن غذا و نوشیدنی فاصله داشته باشید تا از اتساع معده و تهوع جلوگیری شود.
• هر لقمه را حدود ۲۰ تا ۳۰ بار بجوید و وعده غذایی شما باید ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول بکشد. خوردن سریع غذا می‌تواند باعث ناراحتی معده و سوءهاضمه شود.
• غذا خوردن در ساعات ثابت و منظم به تنظیم قند خون، کنترل اشتها و پیشگیری از پرخوری کمک می‌کند.
• حداکثر تا ۹۰ دقیقه پس از بیدار شدن صبحانه میل کنید تا سوخت و ساز بدن فعال شود و احساس گرسنگی در طول روز کاهش یابد.
• از غذاهای سرخ کرده، چرب، شیرین و پرکربوهیدرات پرهیز کنید.
• در سه ماه اول پس از عمل از مصرف ادویه های تند مانند فلفل خودداری کنید تا از تحریک معده جلوگیری شود.
• نوشیدنی‌های الکلی و گازدار به هیچ عنوان نباید مصرف شوند، زیرا باعث التهاب و اتساع معده می‌گردند.
• نوشیدنی‌ها و غذاهای خیلی سرد یا خیلی داغ نیز ممکن است باعث ناراحتی معده شوند؛ از دمای معتدل استفاده کنید.
• از جویدن آدامس خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث بلع هوا و احساس نفخ شود.
• در تمام وعده ها از غذاهای کم چرب، کم نمک و با ارزش غذایی بالا استفاده کنید.
رعایت این توصیه‌ها نه تنها به بهبود سریع تر معده کمک می‌کند، بلکه مانع از بازگشت وزن در ماه های بعدی خواهد شد. تداوم این عادات به معنی تغییر پایدار سبک زندگی و تضمین موفقیت در بلندمدت است.
محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی
در ماه سوم پس از اسلیو چه بخوریم و از چه پرهیز کنیم؟
نکات مهم تغذیه بعد از جراحی اسلیو در ماه دوم
اسلیو معده چه تاثیری روی کبد میگذارد؟
جلوگیری از بازگشت وزن پس از اسلیو
برنامه غذایی بعد از جراحی اسلیو معده
گرفتن رژیم قبل از اسلیو معده ضروری هست؟
سلام
رژیم قبل از اسلیو به موفقیت آمیز بودن عمل و نتیجه بهتر کمک بسیار زیادی میکنه و توصیه میکنیم حتما قبل از اسلیو با مشاور تغذیه صحبت کنید.
.webp)
