رژیم غذایی سرطان سینه: مواد غذایی مفید و مضر برای سرطان سینه

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۸ آبان ۱۴۰۳

سرطان سینه، دومین سرطان شایع در بین خانم‌ها است و احتمال ابتلا به آن تقریباً از هر ۸ تا ۱۰ زن، یک نفر است. بررسی منظم و دوره‌ای پستان‌ها برای تشخیص زودهنگام و درمان این سرطان اهمیت زیادی دارد، به ویژه برای بانوانی که سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان دارند.

برخی از عوامل خطرزا برای ابتلا به سرطان سینه شامل سن بالای ۳۰ سال، سابقه مشکلات زایمانی، اختلالات عملکرد تخمدان، قرارگیری طولانی‌مدت در معرض استروژن، چاقی، استرس، کمبود اسید فولیک و مصرف الکل هستند. همچنین، رژیم‌های غذایی که منجر به تولید استروژن زیاد در بدن می‌شوند نیز می‌توانند خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهند. نکته جالب این است که سرطان سینه مختص خانم‌ها نیست و در آقایان نیز می‌تواند رخ دهد، هرچند شیوع آن بسیار کمتر و معمولاً تحت تاثیر اختلالات هورمونی است.

در ادامه، با رژیم غذایی مناسب در سرطان سینه و مواد غذایی مفید و مضر برای این بیماری آشنا می‌شویم. رعایت این اصول تغذیه‌ای می‌تواند به روند درمان سرطان سینه کمک کرده، خطر بروز سرطان سینه را کاهش داده و به بهبود سلامت عمومی بدن کمک کند.

در رژیم غذایی برای پیشگیری از سرطان سینه، انتخاب خوراکی‌های مفید می‌تواند نقش موثری در محافظت از سلول‌ها و کاهش خطر ابتلا به این بیماری ایفا کند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین مواد غذایی و ترکیبات سودمند برای کاهش خطر سرطان سینه می‌پردازیم:

۱. ویتامین D: یکی از ترکیبات حیاتی که ارتباط نزدیکی با کاهش خطر سرطان سینه دارد، ویتامین D است. این ویتامین به تنظیم رشد سلولی کمک کرده و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. ویتامین D در غذاهای دریایی مانند ماهی سالمون و لبنیات وجود دارد؛ با این حال، میزان آن در رژیم غذایی عادی اغلب برای تامین نیاز بدن کافی نیست. بهترین روش دریافت ویتامین D شامل موارد زیر است:
• مصرف غذاهای غنی‌شده با ویتامین D، مانند برخی از شیرها و آب‌پرتقال‌ها.
• قرار گرفتن روزانه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در معرض نور مستقیم خورشید برای تولید ویتامین D در بدن.
• استفاده از مکمل‌های ویتامین D در صورت کمبود آن.

۲. آنتوسیانین‌ها و الاجیک اسید: این دو آنتی‌اکسیدان قوی به دلیل خواص ضدسرطانی شناخته شده‌اند و به جلوگیری از آسیب‌های سلولی کمک می‌کنند. آنتوسیانین‌ها و الاجیک اسید به‌طور فراوان در میوه‌هایی مانند انار و توت‌های رنگی مختلف مثل شاه‌ توت، بلوبری، توتفرنگی، تمشک، رزبری و... یافت می‌شوند. این میوه‌ها به دلیل ترکیبات ضد سرطانی‌شان می‌توانند سلول‌های سینه را از تغییرات نامطلوب و سرطانی شدن محافظت کنند.

۳. فیتواستروژن‌ها: فیتواستروژن‌ها ترکیباتی گیاهی مشابه هورمون استروژن هستند و می‌توانند با گیرنده‌های استروژن در بدن رقابت کنند و مانع فعالیت استروژن‌های مضر شوند. فیتواستروژن‌ها برخلاف تصورات قبلی که گفته میشد سرطان زا هستند، می‌توانند از ابتلا به سرطان سینه پیشگیری کنند. این ترکیبات در سویا و فرآورده‌های آن مانند شیر سویا، توفو و میسو وجود دارند. مصرف سویا در سنین کودکی و نوجوانی تا اوایل بزرگسالی اثرات محافظتی بیشتری دارد و استفاده از خود سویا به‌جای مکمل‌های آن پیشنهاد می‌شود.

۴. لیگنان‌ها: لیگنان‌ها از ترکیبات گیاهی هستند که خاصیت ضدسرطانی داشته و به جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی در بافت سینه کمک می‌کنند. منابع غنی از لیگنان‌ها عبارت‌اند از:
• تخم کتان
• دانه کنجد
• غلات کامل
• گندم سیاه
مصرف این مواد در رژیم غذایی روزانه باعث کاهش خطر بروز سرطان سینه می‌شود.

۵. دانه‌های آفتابگردان و کدو: این دانه‌ها به دلیل داشتن ترکیبات آنتی‌ اکسیدانی و مواد معدنی مختلف، بدن را در برابر ابتلا به سرطان‌ها محافظت می‌کنند. اضافه کردن دانه‌های آفتابگردان و کدو به رژیم غذایی به عنوان یک میان‌وعده مغذی توصیه می‌شود.

۶. چای سبز: پلی‌فنول‌های موجود در چای سبز با تنظیم آنزیم‌های مرتبط با متابولیزه کردن استروژن، به کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه کمک می‌کنند. مصرف روزانه یک فنجان چای سبز می‌تواند برای پیشگیری از سرطان سینه مفید باشد، اما باید از زیاده‌روی در مصرف آن پرهیز کرد، زیرا مصرف بیش از حد ممکن است عوارض جانبی مختلفی به همراه داشته باشد.

سایر خوراکی‌های مفید: سیر، انواع کلم‌ها، ادویه‌ها (به ویژه زردچوبه)، جوانه گندم، تخم‌ مرغ، چغندر، سبزیجات ریشه‌ای، روغن زیتون و کانولا، ماهی‌های چرب مانند سالمون، آب انگور قرمز، اسفناج خام، فلفل شیرین، کرفس، لیموی تازه، کاهو و سبزیجات برگ سبز دیگر موادی هستند که به دلیل خواص ضدسرطانی خود برای افرادی که مستعد ابتلا یا مبتلا به سرطان سینه هستند، بسیار مفیدند.

استفاده منظم از مواد غذایی گفته شده در رژیم غذایی روزانه میتواند به بهبود سیستم ایمنی، کاهش التهابات و محافظت از سلول‌های بدن کمک کند. ترکیب این خوراکی‌ها با یکدیگر می‌تواند در ایجاد یک رژیم مؤثر و سالم که خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهد، مفید واقع شود.

در مقابل برخی مواد غذایی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهند و بهتر است که در رژیم غذایی، مصرف آنها را محدود کنیم. این خوراکی‌ها به‌دلیل ترکیبات خاص یا نحوه تأثیرشان بر متابولیسم بدن می‌توانند زمینه‌ساز تغییرات مضر در سلول‌های بدن شوند. در اینجا به معرفی مواد غذایی که باعث افزایش خطر سرطان سینه می‌شوند، می‌پردازیم:

۱. گوشت قرمز و فرآورده‌های گوشتی پرچرب: مصرف زیاد گوشت قرمز، به‌ویژه زمانی که در دمای بالا پخته می‌شود، می‌تواند ترکیبات سرطان‌زا ایجاد کند. فرآیندهای طبخ در دمای بالا مانند کباب کردن و سرخ کردن گوشت باعث ایجاد مواد شیمیایی مضر مانند آمین‌های هتروسیکلیک و هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای می‌شود که بر فعال شدن ژن‌های سرطانی تأثیر می‌گذارند. توصیه می‌شود که مصرف گوشت قرمز را کاهش داده و از روش‌های پخت ملایم‌تری مثل بخار پز یا آب پز استفاده کنید.

۲. نوشیدنی‌های الکلی: مصرف الکل یکی از عواملی است که به طور مستقیم با افزایش خطر سرطان سینه مرتبط است. الکل می‌تواند با کاهش سطح اسید فولیک و تأثیر بر فرآیندهای ژنتیکی، باعث تحریک ژن‌های سرطانی شود. علاوه بر این، الکل تأثیرات منفی دیگری هم بر سایر اندام‌ها مانند کبد، کلیه، معده و پانکراس میگذارد. برای کاهش خطر بروز سرطان، باید از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.

۳. لبنیات پرچرب: مصرف لبنیات پرچرب به دلیل داشتن چربی اشباع بالا، می‌تواند خطر سرطان سینه را افزایش دهد. تحقیقات نشان می‌دهند که زنانی که لبنیات پرچرب بیشتری مصرف می‌کنند، نسبت به افرادی که از لبنیات کم‌چرب استفاده می‌کنند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. برای کاهش خطر، بهتر است به جای لبنیات پرچرب از انواع کم‌چرب یا بدون چربی استفاده کنید.

۴. برخی از فیتواستروژن‌ها: در حالی که فیتواستروژن‌ موجود در برخی غذاها مانند سویا بسیار مفید است، انواعی از آن‌ها در گیاهانی مانند جنسینگ، جینکوبیلوبا، شیرین بیان، ریشه یام وحشی و کوهوش سیاه وجود دارند که می‌توانند تأثیرات منفی بر بافت سینه داشته باشند. این ترکیبات به دلیل تشابه ساختاری با استروژن، ممکن است موجب تحریک سلول‌های حساس به استروژن شوند و بنابراین مصرف آن‌ها خصوصاً در افرادی که سابقه خانوادگی سرطان سینه دارند باید محدود شود.

۵. قندهای ساده و خوراکی‌های شیرین: قندهای ساده مانند قند، شکر، شیرینی، کیک، نوشابه، آبمیوه‌ها و... به دو دلیل باعث افزایش خطر سرطان سینه می‌شوند:
• افزایش وزن: مصرف زیاد قندهای ساده می‌تواند به چاقی منجر شود و اضافه‌وزن یکی از عوامل اصلی خطرزا در سرطان سینه است.
• تجمع انسولین و IGF-۱: مصرف قندهای ساده باعث افزایش سطح انسولین و فاکتور رشد شبه‌انسولین (IGF-۱) می‌شود. این ترکیبات می‌توانند گیرنده‌های هورمونی در سلول‌های سینه را تحریک کرده و رشد سلول‌های سرطانی را سرعت بخشند.

محدود کردن مصرف این مواد غذایی، به همراه پیروی از یک رژیم سالم و متعادل، سبب کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه میشود.

رژیم غذایی مناسب در سرطان سینه باید به حفظ وزن سالم کمک کند؛ چرا که هم کمبود وزن و هم اضافه‌وزن می‌توانند خطراتی برای شما به‌همراه داشته باشند. کمبود وزن می‌تواند بدن را از دریافت کافی ویتامین‌ها و املاح ضروری محروم کرده و آسیب‌های جدی به سلامت عمومی وارد کند. از سوی دیگر، اضافه‌ وزن با افزایش میزان چربی بدن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه را بیشتر کند، زیرا چربی دارای اثرات هورمونی است که برای افراد مستعد سرطان سینه میتواند خطرناک باشد. بنابراین، کنترل کالری دریافتی برای نگه‌داشتن وزن در محدوده‌ای متعادل و سالم اهمیت دارد. علاوه بر کنترل کالری دریافتی موارد زیر را در رژیم غذایی سرطان سینه حتما رعایت کنید:

۱. افزایش کالری دریافتی در صورت کاهش وزن
در صورتی که سرطان یا درمان‌های آن باعث کاهش وزن شما شده‌اند، باید حجم غذایی که مصرف میکنید را افزایش دهید. معمولاً در این شرایط کاهش اشتها رخ می‌دهد که می‌توان از غذاهای اشتها‌آور مانند ترشیجات برای بهبود میل به غذا کمک گرفت. توصیه های مربوط به افزایش اشتها در بیماران مبتلا به سرطان را میتوانید در مقاله تغذیه و رژیم غذایی در سرطان مطالعه کنید.

۲. مصرف منظم میوه‌ها و سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجات باید به‌عنوان بخشی اصلی از رژیم غذایی سرطان سینه در نظر گرفته شوند. این مواد غذایی به دلیل داشتن ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌ اکسیدان‌های مختلف به محافظت از بدن در برابر سرطان کمک می‌کنند. علاوه بر این، فیبر موجود در میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند با کاهش تولید هورمون استروژن، به بهبود وضعیت هورمونی بدن کمک کند. توصیه می‌شود روزانه ۲ تا ۳ واحد میوه و ۴ تا ۵ واحد سبزیجات در رژیم غذایی خود بگنجانید.

۳. استفاده از غلات کامل، مغزها و دانه‌های روغنی
غلات کامل، مغزیجات و دانه‌های روغنی از دیگر منابع غذایی پرفیبر هستند که در رژیم غذایی سرطان سینه اهمیت زیادی دارند. فیبر بالا و شاخص گلیسمی پایین این مواد غذایی از انباشت انسولین در بدن جلوگیری کرده و به کاهش خطر سرطان سینه کمک می‌کند.

۴. انتخاب روغن‌های سالم
در رژیم غذایی سرطان سینه، روغن‌های مصرفی باید به‌دقت انتخاب شوند. روغن‌های زیتون، کانولا و هسته انگور به دلیل نسبت مناسب امگا-۳ به امگا-۶، می‌توانند به کاهش التهابات بدن کمک کنند. این روغن‌ها را به عنوان جایگزین روغن‌های معمولی در برنامه غذایی خود قرار دهید.

۵. تنوع در مصرف میوه‌ها و سبزیجات رنگی
میوه‌ها و سبزیجات زرد، نارنجی و قرمز به دلیل داشتن ترکیبات آلفا کاروتن، بتا کاروتن و لیکوپن خاصیت ضدسرطانی دارند. پس آنها را به صورت متنوع استفاده کنید. هویج، انبه، زردآلو، طالبی، کدو حلوایی و سیب‌ زمینی شیرین سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های آلفا و بتا کاروتن هستند. همچنین، گوجه‌ فرنگی، گریپ‌ فروت و هندوانه منابع خوبی از لیکوپن هستند که خواص ضدسرطانی دارند.

۶. تأمین مواد مغذی ضروری
استفاده از غذاهای غنی از اسید فولیک، کلسیم، سلنیوم، ویتامین‌های D، C و E در رژیم غذایی سرطان سینه اهمیت دارد. این مواد مغذی در لبنیات کم‌چرب، ماهی و غذاهای دریایی، سبزیجات برگ سبز تیره، مرکبات، بادام و سایر مغزیجات یافت می‌شوند و باید به‌طور منظم مصرف شوند.

۷. مصرف پروتئین کافی
مصرف پروتئین کافی در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سرطان سینه نقش کلیدی در تقویت سیستم ایمنی بدن، بازسازی بافت‌ها و بهبود تحمل درمان‌های مختلف دارد. پروتئین به بازسازی و ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده کمک کرده و می‌تواند در حفظ توده عضلانی که در طول درمان‌های سرطانی به‌شدت آسیب می‌بیند، مؤثر باشد. همچنین، دریافت پروتئین کافی از منابعی مانند مرغ، ماهی، تخم‌ مرغ، لبنیات کم‌چرب، حبوبات و مغزیجات به بهبود انرژی و کاهش ضعف جسمانی کمک می‌کند. این امر برای حفظ کیفیت زندگی و قدرت بدن در برابر اثرات جانبی درمان اهمیت زیادی دارد.
علاوه بر این، پروتئین‌ها از طریق تأمین آمینواسیدهای ضروری به بدن کمک می‌کنند تا تعادل هورمونی خود را حفظ کرده و فرایندهای التهابی را کنترل کند؛ این موضوع در کاهش عوارض و احتمال پیشرفت بیماری مؤثر است. به‌طور کلی، مصرف پروتئین کافی و متنوع در رژیم غذایی سرطان سینه اهمیت بالایی دارد.

۸. مدیریت عوارض درمان سرطان
در صورت بروز عوارض جانبی مانند تهوع، بی‌اشتهایی، زخم دهان یا استفراغ به‌دلیل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا هورمون‌ درمانی، می‌توانید از راهکارهایی که در مقاله تغذیه و رژیم غذایی در سرطان ذکر شده استفاده کنید تا شرایط شما بهبود یافته و تحمل درمان‌ها برای شما آسان‌تر شود.