رژیم غذایی در سرطان پانکراس

محمدحسن میعادفر، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۲ اسفند ۱۴۰۲

سرطان پانکراس یکی از دیگر از سرطان های شایع است که در آقایان کشندگی بیشتری دارد. سرطان پانکراس معمولا در سنین بین ۶۵ تا ۸۰ سالگی بروز پیدا میکند اما روند ایجاد و پیشرفت آن ممکن است از سال ها قبل شروع شده باشد. به همین دلیل است که معمولا وقتی متوجه سرطان پانکراس میشوید که قسمت زیادی از آن درگیر شده باشد.
حدود ۵۰% تا ۷۰% از موارد سرطان پانکراس قسمت سر پانکراس را درگیر میکند و ۵۰% دیگر هم بدنه یا دم پانکراس را درگیر خود میکند. زمانی که قسمت سر پانکراس درگیر شده باشد علائمی نظیر تهوع، بی اشتهایی، کاهش وزن، دفع چربی، زردی، ادرار تیره و... دیده میشود. اما در درگیری بدنه و دم پانکراس معمولا درد شکمی، تهوع، اسهال متناوب، درد کمر و سوء هاضمه دیده میشود. دیابت و افزایش قند خون در هر دو نوع آن دیده میشود که یک فاکتور تشخیصی مهم میتواند باشد.
آسیب به پانکراس، استعمال دخانیات، رژیم غذایی نامناسب، مصرف الکل، افزایش سن و افرادی که سابقه پانکراتیت دارند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پانکراس قرار میگیرند. دیابت هم به طور مستقیم با افزایش فشار روی پانکراس برای ترشح انسولین میتواند روی افزایش خطر سرطان پانکراس تاثیر بگذارد.
در ادامه به رژیم غذایی و راهکار های تغذیه ای برای پیشگیری و کمک به درمان سرطان پانکراس میپردازیم.

رژیم غذایی و سبک زندگی شما تاثیر بسیار زیادی روی بروز سرطان پانکراس دارد. از این رو اگر یکی از عوامل خطر سرطان پانکراس را در خود میبینید، در خانواده خود سابقه ابتلا به سرطان دارید یا قبلا تحت درمان قرار گرفته اید و میخواهید از بازگشت سرطان جلوگیری کنید حتما مواردی که در ادامه گفته میشود را باید در رژیم غذایی خود رعایت کنید.
در ابتدا باید از مصرف گوشت های کباب شده یا پخته شده در دمای بالا خودداری کنید. زمانی که گوشت در دمای خیلی بالا قرار میگیرد (مثل زمانی که آن را کباب میکنید) ترکیباتی جهش زا در آن ایجاد میشود که باعث ایجاد جهش ژنی در ماده ژنتیکی سلول یا همان DNA میگردد. جهش در DNA باعث به وجود آمدن سلول های غیر طبیعی یا سرطانی میشود. به همین دلیل است که باید گوشت های کبابی را از رژیم غذایی سرطان پانکراس حذف کنید.
گوشت های فراوری شده مثل سوسیس و کالباس هم حاوی نیترات و نیتریت زیادی بوده که دو ترکیب خطرناک و جهش زا به حساب می آیند. البته خطر مصرف این دو ترکیب در خانم ها کمتر است، با این حال بهتر است که روی سلامت خود ریسک نکنید.
عامل تغذیه ای دیگری که با بروز سرطان پانکراس همراه است میزان و نوع چربی مصرفی شماست. مطالعات نشان میدهند که مصرف زیاد چربی های جانوری باعث افزایش خطر بروز سرطان پانکراس میشود. به همین جهت باید سعی کنید تا حد ممکن از مصرف لبنیات پرچرب، کره، خامه، چربی گوشت ها و... خودداری کنید. نوع چربی شما بهتر است از انواع روغن های گیاهی باشد. چربی های امگا ۳ که در ماهی های چرب وجود دارد هم از چربی های خوب و مفیدی است که بدن شما را در برابر ابتلا به سرطان پانکراس محافظت میکند. (توجه کنید که ماهی را نباید به صورت سرخ کرده یا کباب استفاده کنید. مکمل امگا ۳ نیز این خاصیت را ندارد و صرفا تامین آن از منابع غذایی به شما کمک کننده است.)
منابع غذایی فولات، ویتامین B۱۲ و پیریدوکسین به همراه مرکبات از عوامل محافظت کننده بدن شما در برابر سرطان پانکراس هستند. ویتامین های گفته شده را میتوانید در گوشت مرغ، ماهی، لبنیات کم چرب، تخم مرغ، سبزیجات برگ سبز تیره و... پیدا کنید.
سلنیوم هم یکی دیگر از ترکیبات ضد سرطان قوی است. سلنیوم به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی عمل کرده و از سلول ها در برابر رادیکال های آزاد محافظت میکند. سلنیوم به مقدار زیاد در بادام برزیلی، گوشت بره، بوقلمون، ماهی تن، مغز تخمه آفتابگردان، سینه مرغ، بذر کتان، برنج قهوه ای دانه چیا و پودر خردل یافت میشود. سلنیم از بدن در برابر برخی سرطان های دیگر هم محافظت کرده و سیستم ایمنی شما را تقویت میکند.

همانند رژیم غذایی در سرطان‌های مختلف، در سرطان پانکراس هم اولین چیزی که باید مراقب آن باشیم میزان انرژی دریافتی است. استرسی که سرطان بر بدن وارد میکند باعث میشود که نیاز به انرژی بیشتر شود. از این رو میزان غذای دریافتی شما باید به گونه ای باشد که از کاهش وزن جلوگیری کرده و احیانا اگر وزنتان کاهش پیدا کرده است باعث بازگشت وزن شما گردد.
دریافت انرژی کافی سبب میشود که توده عضلانی شما بهتر حفظ شده و از طرفی روند درمانی شما بهتر پیش رود. هرچه شرایط تغذیه ای و ذخایر بدن شما بهتر باشد، پاسخ بدن به درمان بهتر خواهد بود و نتیجه مطلوب تری هم خواهید گرفت.
برای دریافت انرژی کافی اولویت ما با مصرف غذاهایی مثل نان کامل، برنج، ماکارونی، سیب زمینی و سبزیجات نشاسته ای، لبنیات کم چرب، گوشت ماهی و ماکیان، حبوبات، مغزیجات و میوه های تازه است. در صورتی که نتوانستید به هردلیلی غذای کافی مصرف کنید، باید از مکمل های غذایی که برای بیماران تولید شده مثل انشور یا انترامیل استفاده کنید. در نظر داشته باشید که ۶ وعده غذایی کوچک بسیار راحت تر از ۳ وعده غذایی با حجم زیاد تحمل میشود.

مراقب قند خون خود باشید

همانطور که پیشتر گفتیم، سرطان پانکراس بر روی غده های ترشح کننده انسولین تاثیر گذاشته و باعث اختلال در تولید آن میشود. در نتیجه در بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان پانکراس نوسان قند خون را مشاهده میکنیم. افزایش قند خون علاوه بر اینکه میتواند باعث گسترش سرطان پانکراس گردد، باعث اختلال در عملکرد ارگان های مختلف بدن هم میشود. به همین دلیل ضروری است که نسبت به غذاهای مصرفی خود برای کنترل قند خون توجه ویژه ای داشته باشید.
برای جلوگیری از افزایش قند خون سعی کنید مصرف قند های ساده مثل قند و شکر، شکلات، آبنبات، شیرینیجات، نوشابه، دلستر و... را کاهش دهید، در کنار وعده های غذایی از سبزیجاتی مثل کاهو، کلم، اسفناج، کرفس، گوجه فرنگی، بادمجان، کدوسبز، سبزی خوردن، سالاد شیرازی و... استفاده کنید، بجای آبمیوه از میوه های تازه استفاده کنید، لبنیات را در میان وعده ها مصرف کنید، برنج سفید را با حبوبات پخته ترکیب کرده و سپس میل نمایید. اگر قند خون شما افزایش پیدا کرده است میتوانید از رژیم دیابتی برای کنترل قند استفاده کنید.

به عوارض بیماری یا داروهای شیمی درمانی توجه کنید

پانکراس یکی از اندام های بسیار مهم در گوارش است. به همین جهت اختلال در عملکرد آن میتواند عوارض گوارشی مثل تهوع و... به همراه داشته باشد. بروز این عوارض روی دریافت غذایی شما هم اثر میگذارد و میتواند باعث سوءتغذیه شود. حتما به عوارض ناشی از سرطان پانکراس یا داروهایی که مصرف میکنید توجه کنید تا با استفاده از راهکار های مناسب از سوء تغذیه جلوگیری کنید. در مقاله تغذیه و رژیم غذایی در سرطان به طور کامل درباره عوارض احتمالی که ممکن است ایجاد شود و راهکارهای برطرف کردن این عوارض صحبت کرده ایم و آنها را اینجا تکرار نمیکنیم. در این بین استفراغ و تهوع دو عارضه ای هستند که بیشتر شایع بوده و ممکن است بیشتر به سراغ شما بیایند.

غذاهای پروتئینی بیشتری بخورید

احتمالا از اهمیت پروتئین ها در ساختار بدن اطلاع دارید. پروتئین در رژیم سرطان پانکراس همانند هر شرایط متابولیکی دیگری اهمیت زیادی دارد. همانطور که میدانید یکی از مشکلاتی که در بیماران مبتلا به سرطان با آن رو به رو هستیم تحلیل رفتن عضلات است. دریافت پروتئین کافی از آب شدن عضلات شما جلوگیری کرده و اجازه نمیدهد که بدن برای تامین نیاز به پروتئین عضلات را بشکند.
لبنیات کم چرب، گوشت ماهی، سینه مرغ، بوقلمون، تخم مرغ، حبوبات، سویا و مغزیجات منابع خوب پروتئینی هستند که میتوانید از آنها در رژیم غذایی خود استفاده کنید. توجه داشته باشید که اگر همراه با سرطان پانکراس مشکلات کلیوی یا کبدی وجود داشته باشد، باید نسبت به میزان مصرف پروتئین در رژیم غذایی مراقبت کنید و حتما با مشاور تغذیه در این زمینه مشورت نمایید.

مواد غذایی ضد سرطان پانکراس فراموش نشوند

در برخی از مواد غذایی ترکیبات ضد سرطانی وجود دارند که بدن شما را در برابر بروز سرطان محافظت میکنند. گروهی از این غذاها حاوی ترکیباتی هستند که به صورت اختصاصی از بدن شما در برابر سرطان پانکراس محافظت میکنند. گوجه فرنگی، مرکبات و هسته انگور از جمله غذاهای ضد سرطان پانکراس هستند که میتوانید از آنها به شکل های مختلف استفاده کنید.
پیاز، سیر، لوبیا ها، سبزیجات زرد و نارنجی مثل فلفل دلمه رنگی، هویج و...، بروکلی، اسفناج، کلم کیل و سبزیجات خام به طور اختصاصی دارای ترکیبات ضد سرطان برای پانکراس هستند. استفاده از این مواد غذایی را در رژیم غذایی خود فراموش نکنید.

گرچه ارتباطی بین مصرف قند و شکر و سرطان پانکراس کشف نشده، با این حال بخاطر اختلال در تولید انسولین بهتر است که در مصرف آنها زیاده روی نکنید.
تقریبا یک سوم از موارد ابتلا به سرطان پانکراس بخاطر استعمال دخانیات است، پس بهتر است در مورد مصرف آنها تجدید نظر کنید.
از آنجایی که فشار خون بالا میتواند سبب افزایش توده سرطانی در پانکراس شود، نباید در مصرف نمک خوراکی زیاده روی کنید.
مصرف مکمل امگا-۳ نمیتواند جایگزین دریافت رژیمی امگا-۳ باشد و باید از منابع غذایی آن را تامین کنید.
در صورت وجود اسهال شدید و ادامه دار، استفاده از صمغ گوار و پسلیوم در کنار رژیم غذایی میتواند کمک کننده باشد.
اگر به اسهال چرب مبتلا شده باشید باید بجای استفاده از چربی های معمولی، از چربی های MCT استفاده نمایید. در این شرایط تامین اسید های چرب ضروری EFA و ویتامین های محلول در چربی (ADEK) الزامی است.
در برخی موارد تاخیر در تخلیه معده ممکن است دیده شود که در این شرایط باید از مصرف قند و شکر، شیر و نوشیدنی های داغ خودداری کنید.
سعی کنید در هفته حداقل ۴ ساعت پیاده روی داشته باشید تا از بروز یا برگشت سرطان پانکراس پیشگیری کنید.