رژیم غذایی سرطان کبد

محمدحسن میعادفر، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۲ اسفند ۱۴۰۲

سرطان کبد پنجمین سرطان شایع در دنیا است که افراد زیادی را درگیر خود کرده است. وجود سم آفلاتوکسین در غذا، استفاده از استروئید های آنابولیک، وجود آرسنیک در آب یا غذا، سیروز الکلی، هموکروماتوز و دریافت بیش از حد آهن، هپاتیت ویروسی، کبد چرب، چاقی، دیابت نوع ۲، استفاده از دخانیات و دریافت وینیل کلرید از جمله عوامل خطری هستند که علاوه بر ژنتیک بر روی بروز سرطان کبد نقش دارند. در صورتی که سرطان کبد درمان نشود در کمتر از ۱ سال میتواند باعث مرگ بیمار شود.
در مطالعه ای که روی بیماران مبتلا به سرطان کبد انجام شد مشاهده گردید که بیش از ۶۰% از این بیماران از سوءتغذیه رنج میبرند و همانطور که میدانید نقش تغذیه در درمان سرطان کبد بسیار با اهمیت است. از این رو ضروری است که نسبت به رژیم غذایی در بیماری سرطان اهمیت ویژه ای قائل شوید و تاثیر دریافت کافی غذایی را نادیده نگیرید. در ادامه به چگونگی تغذیه صحیح در سرطان کبد میپردازیم.

سرطان کبد معمولا همراه با کاهش وزن و عضله است. به همین دلیل اولین چیزی که باید به آن توجه کنیم کنترل وزن در محدوده مناسب و جلوگیری از تحلیل عضلات است. البته این مسئله نباید باعث شود که شما با مصرف بیش از حد غذا سبب چاقی و اضافه وزن شوید. زیرا چاقی خود یکی از عوامل بروز و تشدید سرطان کبد است.
دریافت انرژی کافی به شما کمک میکند که وزن خود را در محدوده مناسب حفظ کنید. شما باید سعی کنید انرژی مورد نیاز بدن خود را از طریق مصرف غذاهای سالم نظیر غلات کامل، لبنیات کم چرب، میوه های تازه، گوشت کم چرب، حبوبات، مغزیجات و چربی های سالم تامین کنید.
یکی از معضلاتی که در بیماران مبتلا به سرطان کبد ممکن است ایجاد شود عوارض شیمی درمانی مثل بی اشتهایی، تهوع، استفراغ و... است که سبب کاهش دریافت غذایی میگردد. اگر شما هم با این عوارض مواجه هستید و روی دریافت غذایی شما اثر منفی گذاشته است، توصیه هایی که در مقاله تغذیه و رژیم غذایی در سرطان برای مقابله با این عوارض نوشته شده را رعایت کنید تا تاثیر منفی روی وضعیت تغذیه شما نگذارد.
اما برای جلوگیری از تحلیل عضلات باید دریافت پروتئین شما به اندازه باشد. از آنجایی که کبد یکی از اندام های بسیار مهم در متابولیسم پروتئین و اسید های آمینه است، اختلال در عملکرد آن میتواند در متابولیسم پروتئین هم اختلال ایجاد کند. به همین دلیل بسیار مهم است که دریافت پروتئین شما بر اساس وضعیت بالینی تنظیم شود. به عنوان مثال در افرادی که دچار آسیت هستند و سطح آلبومین خون پایین است باید دریافت پروتئین افزایش پیدا کند، در مقابل زمانی که انسفالوپاتی کبدی ایجاد میشود باید دریافت پروتئین کمتر شود تا برخی از اسید های آمینه در بدن تجمع پیدا نکرده و سبب بروز مشکل نشوند. در این شرایط برای جبران کاهش پروتئین، باید از مکمل های اسید آمینه بخصوص اسید آمینه های شاخه دار BCAAs استفاده کنید تا تحلیل عضلانی رخ ندهد.

دریافت نمک را محدود کنید

به طور کلی نیاز روزانه به سدیم ۲۴۰۰ میلی گرم است که با مصرف ۱ قاشق چایخوری نمک تامین میشود. در مواردی که آسیت یا اِدِم وجود دارد باید دریافت همین میزان را هم محدود کرده و به هیچ عنوان از نمک استفاده نکنید. در این مواقع باید سطح الکترولیت های خونی به طور دقیق تحت کنترل قرار داشته باشد و بر اساس سطح آنها در خون در مورد دریافتشان تصمیم گیری شود. معمولا در زمان وجود آسیت و ادم داروهای مدر تجویز میشوند تا آب و سدیم اضافه از بدن دفع شود و از احتباس آنها در بدن جلوگیری شود.
توجه داشته باشید که علاوه بر نمک خوراکی باید غذاهایی که حاوی نمک هستند مثل دوغ، مغزیجات نمک سود، کنسرو ها، غذاهای فراوری شده، خیار شور، کلم شور، ترشیجات و... هم محدود کنید.

آنتی اکسیدان های غذایی را فراموش نکنید

پلی فنول ها و آنتی اکسیدان های غذایی نقش بسیار مهمی در محافظت از بدن در برابر رادیکال های آزاد و ابتلا به سرطان دارند. به همین جهت باید نقش پررنگی را برای این ترکیبات مفید قائل شوید. پلی فنول ها و آنتی اکسیدان ها اغلب در میوه ها، سبزیجات و ادویه ها به مقدار زیاد وجود دارند. در این بین دو ترکیب رزوراتول که در انگور قرمز وجود دارد و کورکومین که در زردچوبه یافت میشود برای سرطان کبد بسیار مفید هستند. به همین جهت توصیه میکنیم در غذاهای خود حتما از زردچوبه استفاده کنید و از انگور قرمز یا آب آن به تناوب مصرف کنید.

وعده های کم حجم و پرتکرار استفاده کنید

دریافت مقدار زیادی غذا در یک وعده میتواند باعث افزایش فشار روی دستگاه گوارش شود. از طرفی استفاده از وعده های کم حجم راحت تر تحمل شده و به شما کمک میکند تا بتوانید به اندازه کافی غذا بخورید. به همین جهت توصیه میکنیم که تعداد وعده های غذایی خود را افزایش دهید اما حجم آنها را کمتر کنید. میزان غذای شما در هر وعده باید به اندازه ای باشد که از به راحتی بتوانید آن را تحمل کنید و سبب بروز مشکل یا سختی برای شما نگردد.

در زمان جراحی بیشتر مراقب تغذیه خود باشید

زمانی که جراحی روی بدن خود انجام میدهید بدن شما با مواد مغذی بیشتری برای ترمیم زخم ها نیاز دارد. به همین جهت باید توجه بیشتری به تغذیه خود داشته باشید. پروتئین ها، ویتامین C و زینک از مهمترین مواد مغذی جهت ترمیم زخم هستند. پس باید از منابع آنها پس از جراحی بیشتر استفاده کنید.
پروتئین در لبنیات کم چرب، ماهی، مرغ، حبوبات، گوشت لخم، تخم مرغ، مغزیجات و سویا به مقدار زیادی وجود دارد. ویتامین C هم عمدتا در میوه ها و سبزیجات بخصوص انواع مرکبات، کیوی، گواوا، گوجه فرنگی و... یافت میشود. زینک هم به مقدار زیادی در گوشت ها، آجیل ها و مغزیجات وجود دارد. سعی کنید این مواد غذایی را به صورت روزانه در رژیم غذایی سرطان کبد پس از جراحی استفاده کنید تا بهبودی سریعتری حاصل شود.

در طول روز به اندازه کافی آب بنوشید. در صورت وجود آسیت یا ادم، مقدار دریافت مایعات خود را با پزشک و متخصص تغذیه هماهنگ کنید.
تمرکز خود را بر مصرف میوه ها و سبزیجات بگذارید.
از مصرف هرگونه دارو یا دمنوش گیاهی بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.
از مصرف ترکیبات آلوئه ورا خودداری کنید.
دریافت مکمل های غذایی بخصوص انواع محلول در چربی (ADEK) نباید خودسرانه باشد.
وضعیت ویتامین های محلول در چربی باید هر چند مدت یکبار چک شود تا در صورت نیاز مکمل آن مورد استفاده قرار گیرد.
جذب کلسیم بخصوص بعد از جراحی ها کاهش پیدا میکند و نیاز است تا از مکمل آن استفاده کنید.
در صورت وجود علائمی مثل حواس پرتی، گیجی، عدم تمرکز، کاهش هوشیاری و... حتما با پزشک و متخصص تغذیه در میان بگذارید.
از مصرف دخانیات و الکل جدا خودداری کنید. حتی سعی کنید در معرض دود سیگار هم قرار نگیرید.
ترکیباتی مثل غلات، مغزیجات، دانه های روغنی و... که در معرض انبارداری نامناسب و کپک زدن هستند باید حتما از نظر آلودگی به سم آفلاتوکسین چک شوند. تا حد امکان از مصرف ترکیبات فله ای خودداری کنید.
به هیچ وجه غذای کپک زده مصرف نکنید. جدا کردن قسمت کپک زده کمکی به کاهش آفلاتوکسین نمیکند.
بهداشت مواد غذایی را رعایت کنید و از مصرف غذاهای مانده شده خودداری کنید.