اوره و کراتینین مواد زائدی هستند که از متابولیسم پروتئین‌ها تولید می‌شوند. در حالت عادی این مواد از طریق کلیه‌ها دفع می‌شوند، اما در صورت عملکرد ضعیف کلیه‌ها، سطح آنها در خون افزایش می‌یابد و میتواند مشکلات زیادی برای شما ایجاد کند. رژیم غذایی مناسب میتواند به کاهش بار روی کلیه‌ها و بهبود عملکرد آنها کمک کرده و به کاهش سطح اوره و کراتینین کمک کند. در ادامه به بررسی کامل رژیم غذایی برای کاهش اوره و کراتینین میپردازیم.
همانطور که گفتیم اوره و کراتینین حاصل از متابولیسم پروتئین ها هستند، در نتیجه اولین چیزی که باید در رژیم غذایی برای کاهش اوره و کراتینین رعایت کنید کاهش دریافت پروتئین هاست. پس از مواد غذایی حاوی پروتئین باید سدیم دریافتی را هم کاهش دهید. البته با توجه به میزان افزایش اوره و کراتینین، ممکن است نیاز به محدودیت در دریافت فسفر و پتاسیم هم وجود داشته باشد که در ادامه به طور کامل توضیح خواهیم داد.
پروتئین‌ها و بخصوص پروتئین‌های حیوانی منبع اصلی تولید اوره هستند که در بیماران مبتلا به مشکلات کلیوی میتواند بار اضافی روی کلیه‌ها ایجاد کند. علاوه بر این مصرف زیاد مواد پروتئینی میتواند باعث افزایش کراتین خون شود. در نتیجه شما باید مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین را کاهش دهید. مقدار دریافت پروتئین در رژیم غذایی برای کاهش اوره و کراتینین باید روزانه بین ۰.۶ تا ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن باشد. هرچه سطح کراتین و اوره بیشتر باشد، محدودیت شدیدتری هم روی پروتئین دریافتی باید اعمال شود.
شما باید نیمی از پروتئین دریافتی خود را از منابع با کیفیت بالا مثل گوشت قرمز، مرغ و ماکیان، غذاهای دریایی، تخم مرغ و لبنیات تامین کنید و نیم دیگر را از پروتئین های گیاهی مثل حبوبات، مغزیجات و غلات کامل. در این بین گوشت قرمز هرچه کمتر استفاده شود بهتر است.
• هر ۳۰ گرم انواع گوشت یا ۱ عدد تخم مرغ یا ۱ واحد لبنیات حدود ۷ تا ۸ گرم پروتئین دارد.
• هر نصف لیوان حبوبات پخته شده حدودا ۷ گرم پروتئین دارد.
• هر نصف لیوان غلات پخته شده حدود ۲ گرم پروتئین دارد.
• و هر ۳۰ گرم مغزیجات هم حدود ۵ تا ۷ گرم پروتئین برای بدن شما فراهم میکند.
حتما در نظر داشته باشید که کاهش بیش از حد پروتئین رژیم غذایی میتواند باعث کمبود آمینو اسید و ضعف عضلانی شود. در نتیجه بدن برای تامین نیاز خود به تجزیه عضلات روی آورده و نتیجه آن افزایش کراتین و بار روی کلیه ها میشود. تنظیم دقیق پروتئین رژیم غذایی را به متخصص تغذیه بسپارید.
سدیم در تنظیم تعادل مایعات بدن و فشار خون نقش اساسی دارد. اما مصرف زیاد سدیم میتواند باعث افزایش فشار خون شود. این وضعیت فشار بیشتری بر کلیه‌ها وارد کرده و در افراد با مشکلات کلیوی میتواند عملکرد کلیه‌ها را بیشتر مختل کند و به سلول‌های کلیه آسیب جدی برساند. همچنین، سدیم زیاد میتواند باعث احتباس مایعات، ورم و تشدید علائم بیماری‌های کلیوی شود.
برای افرادی که دچار مشکلات کلیوی هستند یا فشار خون بالا دارند، مصرف سدیم باید به کمتر از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز که تقریباً معادل ۱ قاشق چای خوری نمک است محدود شود. با توجه به اینکه تقریبا همه مواد غذایی مقداری سدیم دارند، شما باید کمتر از ۱ قاشق چایخوری نمک در طول روز استفاده کنید.
بعلاوه اینکه به سدیم پنهان موجود در مواد غذایی مختلف هم باید توجه داشته باشید. مواد غذایی کنسروی، فراورده‌های گوشتی مثل سوسیس و کالباس، چیپس و پفک، غذاهای آماده و رستورانی معمولا حاوی سدیم بالایی هستند و در زمان مصرف باید به مقدار سدیم موجود در آنها توجه کنید. سدیم رژیم غذایی خود را به دقت تنظیم کنید تا از کمبود دریافت سدیم و به دنبال آن مشکلات ناشی از هایپوناترمی پیشگیری نمایید.
آب برای عملکرد صحیح کلیه‌ها و دفع مواد زائد مانند اوره و کراتینین ضروری است. نوشیدن آب کافی کمک میکند تا این مواد از طریق ادرار دفع شده و از تجمع آنها در بدن جلوگیری شود. کمبود آب میتواند باعث کاهش حجم ادرار، افزایش غلظت مواد زائد در بدن و آسیب به کلیه‌ها شود. پس در رژیم غذایی برای کاهش اوره و کراتینین نوشیدن آب اهمیت زیادی دارد.
برای افراد با عملکرد طبیعی کلیه توصیه به مصرف روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب داریم که بر اساس سن، جنسیت، وزن، سطح فعالیت و شرایط آب‌وهوایی متغیر است. برای اینکه دقیقا نیاز بدن خود به آب را بدانید میتوانید مقاله در روز چقدر باید آب بنوشیم؟ را مطالعه کنید. رنگ ادرار یک شاخص ساده برای هیدراتاسیون است. ادرار شفاف یا زرد کم رنگ نشان‌دهنده هیدراتاسیون مناسب است، و رنگ تیره ادرار میتواند نشان‌دهنده کم آبی بدن باشد.
در بیمارانی که دچار مشکلاتی مانند نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی پیشرفته یا ادم (ورم) هستند، مصرف بیش از حد آب میتواند مشکل ساز شود. در این موارد، حتما با متخصص تغذیه مشورت کنید تا مقدار مناسب مایعات را برای شما تعیین کند.
میوه ها و سبزیجات تازه منابع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر هستند. این مواد مغذی به کاهش استرس اکسیداتیو و التهابات بدن کمک کرده که میتواند برای بهبود عملکرد کلیه‌ها مفید باشد. مصرف این گروه‌های غذایی با کنترل فشار خون، کاهش بار روی کلیه‌ها و بهبود عملکرد متابولیک مرتبط است.
افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات میتواند به کاهش سطح اوره و کراتینین و بهبود سلامت کلیه‌ها کمک کند. اما توجه به سطح پتاسیم و تنظیم میزان مصرف بر اساس وضعیت کلیه‌ها ضروری است. در مواردی که نارسایی کلیه شدید شده باشد، کلیه ها نمیتوانند به خوبی پتاسیم را از بدن دفع کنند، در نتیجه در بدن تجمع پیدا کرده و میتواند باعث مشکلات شدید یا حتی سکته قلبی شود.
در شرایط بروز هایپر کالمی یا افزایش پتاسیم خون، باید از مصرف زیاد میوه ها و سبزیجات خودداری کرده و از انواعی که پتاسیم کمتری دارند مثل سیب، انگور، گلابی، هلو، کاهو، کلم و... در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
فسفر یک ماده معدنی مهم برای سلامت استخوان‌ها و عملکرد سلول‌های بدن است. اما در افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی، سطح فسفر خون ممکن است افزایش یابد. این وضعیت که به عنوان هایپرفسفاتمی شناخته میشود، میتواند به رسوب کلسیم و فسفر در بافت‌ها منجر شود و خطر مشکلاتی مانند بیماری قلبی-عروقی و تحلیل استخوان‌ها را افزایش دهد. کاهش مصرف فسفر در همه افرادی که به دنبال رژیم غذایی برای کاهش اوره و کراتینین هستند ضروری نیست، اما اگر سطح کراتین افزایش زیادی داشته باشد و کلیه قسمت زیادی از توانایی خود را از دست داده باشد باید دریافت فسفر را هم محدود کنید.
برخی مواد غذایی حاوی مقادیر بالای فسفر هستند که باید محدود شوند عبارتند از:
• لبنیات کم چرب مثل شیر، ماست، دوغ، پنیر
• ماهی ها
• مغزیجات
• حبوبات
• سویا
• زرده تخم مرغ
• نوشابه‌های کولا و نوشیدنی‌های حاوی فسفریک اسید
چربی‌های اشباع و چربی ترانس (سیس) موجود در غذاهای سرخ شده می‌توانند التهاب سیستمیک و استرس اکسیداتیو را افزایش دهند، که به عملکرد کلیه‌ها آسیب جدی وارد میکند. علاوه بر این افراد مبتلا به مشکلات کلیوی بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی قرار دارند. مصرف غذاهای چرب می‌توانند کلسترول بد (LDL) را افزایش داده و سلامت قلب را به خطر بیندازند. به طور کلی انرژی حاصل از چربی ها در رژیم غذایی کلیوی باید در حدود ۳۰% تا ۳۵% از انرژی روزانه شما را تشکیل دهد.
توصیه میکنیم که برای کاهش اوره و کراتینین خون از طریق رژیم غذایی، روش های سالم تر پخت و پز مثل آبپز کردن یا بخار پز کردن را انتخاب کنید. همچین بجای استفاده از روغن‌های اشباع، از انواع روغن‌های مفیدتر مانند روغن زیتون یا روغن کانولا استفاده کنید.
رژیم غذایی مناسب برای کاهش اوره و کراتینین شامل محدودیت پروتئین، کاهش سدیم و فسفر، و مصرف متعادل میوه‌ها و سبزیجات کم پتاسیم و نوشیدن آب کافی است. این رژیم در کنار کنترل بیماری‌های زمینه‌ای میتواند به بهبود عملکرد کلیه‌ها و کاهش سطح اوره و کراتینین خون کمک کند. با توجه به اینکه رژیم کلیوی نیاز به محاسبات دقیق دارد، توصیه میکنیم برای تنظیم برنامه غذایی حتما با متخصص تغذیه مشورت کنید.
محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی
غذاهای مناسب جهت پیشگیری و درمان سنگ کلیه
باید ها و نباید های تغذیه در سندروم نفروتیک
رژیم رژیم غذایی بیماران کلیوی باید شامل چه مواردی باشد؟
بیماران دیالیزی باید چه نکاتی را در رژیم غذایی رعایت کنند؟
برنامه غذایی برای کاهش اوره و کراتینین: راهنمای تغذیه‌ای برای سلامت کلیه
بعد از پیوند کلیه چه بخوریم؟
.webp)
.svg){kind=icon}
