غذاهای مضر برای نارسایی کلیه

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۸ اردیبهشت ۱۴۰۴

نارسایی کلیه یکی از جدی‌ ترین اختلالات متابولیک بدن است که نیازمند کنترل دقیق رژیم غذایی می‌باشد. کلیه‌ها نقش کلیدی در فیلتر کردن مواد زائد، تعادل الکترولیت‌ها و کنترل فشار خون دارند. زمانی که کلیه‌ها آسیب می‌بینند، میزان مواد دفعی در خون افزایش می‌یابد. بنابراین، رژیم غذایی مناسب می‌تواند بار کاری کلیه‌ها را کاهش داده و پیشرفت بیماری را کند یا متوقف کند. در مقابل انتخاب مواد غذایی نامناسب می‌تواند باعث پیشرفت بیماری و ایجاد عوارض شدید شود. در این مقاله به معرفی غذاهای مضر برای نارسایی کلیه میپردازیم.

یکی از اصلی ترین گروه‌های غذایی که در رژیم بیماران مبتلا به نارسایی کلیه باید حذف شود، غذاهای پر سدیم است. مصرف سدیم بیش از حد می‌تواند باعث افزایش فشار خون و احتباس مایعات در بدن شود؛ این دو عامل به نوبه‌ی خود آسیب بیشتری به کلیه‌های ضعیف شده وارد می‌کنند و روند پیشرفت بیماری کلیوی را سرعت می‌بخشند. در رژیم بیماران کلیوی، محدود کردن مصرف سدیم به کمتر از ۲,۳۰۰ میلی‌گرم در روز (و در برخی موارد حتی کمتر) ضروری است. علاوه بر نمک خوراکی، گروه های غذایی زیر هم سدیم بالایی دارند و باید محدود شوند:

غذاهای فرآوری شده: مانند سوسیس، کالباس، هات داگ، همبرگر صنعتی و سایر محصولات گوشتی آماده. این غذاها معمولاً مقدار زیادی نمک برای طعم دهی و ماندگاری بیشتر دارند.
غذاهای کنسروی: کنسرو سبزیجات، سوپ های آماده، کنسرو ماهی (مثل تن ماهی) و لوبیاهای کنسروی معمولاً سدیم بالایی دارند.
تنقلات شور: چیپس، پفک، آجیل شور، بیسکویت‌های صنعتی و انواع اسنک‌های شور از منابع پنهان سدیم هستند.
شوریجات و ترشیجات: معمولا به این گروه از غذاها نیز نمک زیادی اضافه میکنند که میزان سدیم دریافتی را افزایش میدهد.

پروتئین یکی از مواد مغذی ضروری برای حفظ سلامت بدن است، اما در رژیم بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، مصرف بیش از حد آن می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. پروتئین زیاد باعث افزایش بار کاری کلیه‌ها می‌شود، زیرا کلیه‌ها باید محصولات زائد ناشی از تجزیه پروتئین (مثل اوره) را دفع کنند. این موضوع می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری کلیوی را افزایش دهد و عملکرد کلیه‌ها را بیش از پیش تضعیف کند. در رژیم غذایی بیماران کلیوی، تعادل مصرف پروتئین اهمیت زیادی دارد. مصرف خیلی کم یا خیلی زیاد پروتئین، هر دو می‌توانند آسیب رسان باشند. گروه های غذایی زیر حاوی پروتئین بالایی هستند. برای تنظیم دقیق میزان پروتئین حتما با متخصص تغذیه مشورت کنید.
 
• گوشت قرمز
• ماهی و غذاهای دریایی
• مرغ و ماکیان
• تخم مرغ
• سویا
• حبوبات

یکی از مشکلات رایج در نارسایی کلیه، افزایش سطح پتاسیم خون (هایپرکالمی) است. کلیه‌های آسیب دیده نمی‌توانند پتاسیم اضافی را به‌درستی دفع کنند. این موضوع می‌تواند منجر به آریتمی‌های قلبی (بی‌نظمی در ضربان قلب) شود که در موارد شدید، جان بیمار را تهدید می‌کند. بنابر این باید از مواد غذایی کم پتاسیم استفاده کنید. میزان پتاسیم مجاز در رژیم غذایی هر بیمار باید با نظر متخصص تغذیه مشخص شود، زیرا نیازهای فردی متفاوت است. غذاهای پر پتاسیمی که باید مصرف آنها را محدود کنید عبارتند از:

• موز
• طالبی و خربزه
• گوجه فرنگی
• آووکادو
• سیب زمینی
• اسفناج
• برگ چغندر 
• آب آلو
• آب هویج
• زردآلو
• شلیل
• گلابی
• چغندر
• کدو حلوایی
• بامیه
• حبوبات

فسفر یکی از مواد معدنی ضروری برای بدن است، اما در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، دفع فسفر اضافی به خوبی انجام نمی‌شود. افزایش سطح فسفر خون می‌تواند منجر به کاهش تراکم استخوان (پوکی استخوان) و رسوب کلسیم در عروق خونی شود. در این شرایط خطر بیماری‌های قلبی و مشکلات استخوانی به شدت افزایش پیدا میکند. از این رو باید از مصرف غذاهایی که فسفر بالایی دارند خودداری کنید.

• لبنیات مثل شیر، ماست، پنیر معمولی، خامه و بستنی منابع غنی از فسفر هستند.
• نوشابه‌های گازدار (خصوصاً نوشابه‌های سیاه) معمولاً حاوی افزودنی‌های فسفری مثل فسفریک اسید هستند که جذب آن‌ها در بدن بسیار بالاست.
• مغزیجات از جمله بادام، گردو، فندق، بادام زمینی و سایر مغزها مقدار زیادی فسفر دارند.
• حبوبات مثل عدس، نخود، لوبیا، باقلا و... علاوه بر اینکه پتاسیم بالایی دارند، حاوی فسفر زیادی هم هستند.

قند خون بالا یکی از مهم‌ترین عوامل بروز و پیشرفت نارسایی کلیه است. مصرف زیاد قندهای ساده باعث افزایش شدید قند خون می‌شود و کنترل آن را برای بیماران کلیوی دشوارتر می‌کند. این موضوع در طول زمان می‌تواند به آسیب بیشتر کلیه‌ها منجر شده و سرعت پیشرفت بیماری را افزایش دهد.

• نوشابه ها و نوشیدنی های قندی شیرین
• شیرینی ها و کیک ها
• شکلات و آبنبات
• غلات صبحانه شیرین
• قند و شکر
• مربا
• ژله

غذاهای سرخ شده و چرب، علاوه بر اینکه سرشار از اسیدهای چرب ناسالم هستند، می‌توانند باعث افزایش التهاب بدن، اضافه وزن و بیماری‌های قلبی شوند. در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، مصرف این نوع غذاها می‌تواند خطر مشکلات قلبی‌-عروقی و تشدید آسیب کلیوی را بیشتر کند.

• سیب زمینی سرخ شده
• مرغ سوخاری
• همبرگرهای سرخ شده
• پیراشکی‌
• بادمجان سرخ شده
• کدوی سرخ شده
• مارگارین
• روغن های گیاهی جامد

مصرف الکل یکی از عواملی است که می‌تواند به شدت سلامت کلیه‌ها را تهدید کند. برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، حتی مقدار کمی الکل می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند و روند آسیب کلیوی را تسریع بخشد. نوشیدن الکل با افزایش فشار خون، دهیدراتاسیون بدن، اختلال در متابولیسم قند و افزایش فسفر و پتاسیم باعث آسیب به سلول های کلیه میشود. بعلاوه اینکه الکل یک ماده نفروتوکسیک است و باعث از بین رفتن سلول های سالم کلیه میشود.