رژیم غذایی التهاب یا ورم روده IBD

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۰ مهر ۱۴۰۳

بیماری التهاب روده (Inflammatory Bowel Disease) یا IBD نوعی بیماری مزمن گوارشی است که به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: کولیت اولسراتیو و بیماری کرون. این بیماری‌ها می‌توانند مشکلات متعددی در سیستم گوارش ایجاد کنند و بیشتر در سنین ۱۵ تا ۳۰ سالگی تشخیص داده می‌شوند، اما امکان بروز آن‌ها در سنین بالاتر هم وجود دارد.

علائم التهاب روده شامل اسهال مداوم، تب، کاهش وزن، کم‌خونی، مشکلات تغذیه‌ای و حتی آسیب به اندام‌های دیگر مانند کبد و مفاصل است. در صورتی که این بیماری به موقع کنترل نشود، می‌تواند در طولانی‌مدت عوارض جدی‌تری مانند سوءتغذیه شدید، اختلال در رشد (خصوصاً در کودکان)، و حتی افزایش ریسک ابتلا به سرطان را به همراه داشته باشد.

بیماری کرون معمولاً در مقایسه با کولیت اولسراتیو تأثیر عمیق‌تری بر جذب مواد مغذی دارد و به همین دلیل خطر سوءتغذیه در این بیماران بیشتر است. در واقع، شدت و وسعت درگیری بافت‌های دستگاه گوارش در بیماری کرون، معمولاً از دهان تا مقعد گسترش می‌یابد، در حالی که کولیت اولسراتیو عمدتاً محدود به روده بزرگ است.

دلایل ایجاد IBD هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما مطالعات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، وضعیت میکروبیوم روده (نوع و تعداد باکتری‌های موجود در دستگاه گوارش)، و عوامل محیطی مانند رژیم غذایی و استرس می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. در نتیجه، افراد مبتلا به IBD باید علاوه بر مصرف داروهای تجویز شده، به رژیم غذایی و سبک زندگی خود هم توجه ویژه‌ای داشته باشند تا بتوانند علائم بیماری را بهتر مدیریت کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند.

درمان قطعی و مؤثر برای بیماری التهاب روده (IBD) معمولاً شامل دو بخش اساسی است: رژیم غذایی مناسب التهاب روده و درمان دارویی. اگرچه این روش‌ها می‌توانند به کنترل و کاهش علائم کمک کنند، اما در مواردی که بیماری به این درمان‌ها پاسخ ندهد، ممکن است نیاز به عمل جراحی وجود داشته باشد.

رژیم غذایی مناسب، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کنترل بیماری IBD است، زیرا مستقیماً بر عملکرد سیستم گوارش تأثیر می‌گذارد. رژیم غذایی مناسب باید:
نیازهای تغذیه‌ای بدن را تأمین کرده و از بروز سوءتغذیه جلوگیری کند.
غذاهایی با تحمل‌ پذیری بالا انتخاب شوند، یعنی غذاهایی که پس از مصرف باعث تحریک یا بروز علائم بیماری نشوند.

کلیات رژیم غذایی در بیماری التهاب روده:
• محدودیت فیبرهای غذایی در دوره‌های تشدید علائم، چراکه ممکن است باعث تحریک روده‌ها و بروز درد یا نفخ شود.
• افزایش دریافت پروبیوتیک‌ ها و پری‌بیوتیک‌ ها، زیرا این ترکیبات به بهبود فلور باکتریایی روده و کاهش التهاب کمک می‌کنند.
• مصرف مکمل‌های غذایی مثل ویتامین های B۶، B۹ و B۱۲، آهن، امگا ۳ و آهن به دلیل کاهش جذب مواد مغذی در IBD.

دارودرمانی، بخش دیگر درمان، کنترل و کاهش التهاب و علائم بیماری IBD محسوب می‌شود. رایج‌ترین داروهایی که در درمان التهاب روده استفاده می‌شوند عبارتند از:
• کورتیکو استروئید ها: برای کنترل التهاب‌های شدید استفاده می‌شوند. این داروها در کوتاه‌مدت مؤثرند، اما استفاده طولانی‌مدت آن‌ها می‌تواند عوارض جانبی به همراه داشته باشد.
• داروهای ضدالتهابی: مانند سولفاسالازین و مزالامین که در مراحل اولیه درمان برای کنترل التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرند..
• سرکوب‌کننده‌ های سیستم ایمنی: داروهایی مانند آزاتیوپرین و متوترکسات، که سیستم ایمنی را سرکوب کرده و مانع از حمله به بافت روده می‌شوند.
• آنتی‌ بیوتیک‌ ها: برای درمان عفونت‌های باکتریایی مرتبط با التهاب روده استفاده می‌شوند.

عمل جراحی معمولاً آخرین گزینه برای بیماران IBD است. در این روش، بخش‌های آسیب‌دیده و ملتهب روده برداشته می‌شود تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شده و علائم بهبود یابند. این جراحی‌ها می‌توانند شامل برداشتن بخشی از روده، کولکتومی کامل (برداشتن تمام روده بزرگ) یا ترمیم فیستول‌ها و تنگی‌ها باشند. با این حال، حتی پس از جراحی، مدیریت تغذیه‌ای و داشتن رژیم غذایی مناسب و همچنین درمان دارویی برای جلوگیری از عود بیماری ضروری است.

بیماران مبتلا به التهاب روده (IBD)، از جمله کولیت اولسراتیو و بیماری کرون، به دلیل وضعیت خاص گوارشی و اثرات داروهای مصرفی، در معرض مشکلات تغذیه‌ای متعددی قرار دارند. به همین دلیل، اولین و مهم‌ترین هدف در رژیم درمانی این بیماران، حفظ وضعیت تغذیه‌ای پایدار و تأمین مواد مغذی مورد نیاز بدن است.

علاوه بر این، رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش علائم بیماری و پیشگیری از بروز عوارض کمک کند. بنابراین، انتخاب رژیم غذایی صحیح و متناسب با وضعیت گوارشی هر فرد اهمیت زیادی دارد. در این بخش از مطالب به بررسی اصول رژیم غذایی برای افراد مبتلا به التهاب روده می‌پردازیم.

۱. آشنایی با وضعیت گوارشی خود: قدم اول در رژیم غذایی التهاب روده

افراد مبتلا به التهاب روده باید شناخت کافی از وضعیت گوارشی خود داشته باشند. برخی غذاها که در افراد سالم هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند، ممکن است در این افراد باعث بروز علائمی نظیر نفخ، دل‌درد یا اسهال شوند. به همین دلیل، شناخت غذاهایی که برای شما مشکل‌ساز هستند بسیار مهم است.

یکی از راه‌های مؤثر برای شناسایی این غذاها، ثبت یاد آمد غذایی است. یعنی نوع و مقدار غذاهایی که مصرف می‌کنید و علائم ایجاد شده را در یک دفترچه ثبت کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا مواد غذایی مشکل‌ ساز را شناسایی کرده و آن‌ها را از رژیم غذایی التهاب روده حذف یا محدود کنید.

۲. رژیم‌های غذایی مفید برای التهاب روده

در بیماران مبتلا به التهاب روده، چندین الگوی غذایی وجود دارد که ممکن است به کاهش علائم و بهبود وضعیت کمک کنند، در ادامه سه رژیم غذایی اصلی که در بهبود التهاب روده موثرند را میبینید:

• رژیم غذایی ضدالتهاب: این رژیم بر پایه مصرف غذاهایی با خواص ضدالتهابی، مانند سبزیجات برگ‌سبز، ماهی‌های چرب (مانند سالمون)، مغزیجات و روغن زیتون است.
• رژیم FODMAPs: در این رژیم، مصرف گروهی از کربوهیدرات‌های خاص که می‌توانند باعث ایجاد نفخ و درد در روده شوند، محدود می‌گردد. این مواد شامل لاکتوز، فروکتوز، سوربیتول، مانیتول و... هستند.
• رژیم کم‌ فیبر: در دوره‌های تشدید علائم یا در صورت بروز تنگی یا انسداد روده، کاهش مصرف فیبر به کاهش تحریک روده و علائم گوارشی کمک می‌کند.

۳. نیاز به انرژی و پروتئین در بیماران IBD

نیاز به انرژی: برخلاف تصور، نیاز به انرژی در بیماران مبتلا به IBD معمولاً مانند افراد سالم است و افزایش چندانی ندارد. اما در صورتی که بیمار کاهش وزن داشته باشد، نیاز است که با مصرف غذاهای پرکالری و افزایش دفعات غذا خوردن، وزن خود را به حالت طبیعی برگرداند.

نیاز به پروتئین: نیاز به پروتئین در بیماران IBD به دلایل مختلفی از جمله ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده، کاهش اثرات داروهای کورتیکواستروئیدی و جبران از دست رفتن پروتئین از طریق روده بالاتر از حد طبیعی است. به طور معمول، توصیه می‌شود که بیماران مبتلا به التهاب روده حدود ۱.۳ تا ۱.۵ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز مصرف کنند.

۴. مدیریت مصرف فیبر، قندها و چربی‌ها

در دوره‌ های حاد بیماری، باید میزان فیبر مصرفی را کاهش دهید، زیرا فیبرها باعث تحریک روده‌ها و ایجاد درد و نفخ میشوند.

مصرف قندهایی مانند لاکتوز، فروکتوز و سوربیتول می‌تواند در برخی بیماران باعث بروز گاز، ورم و اسهال شود. به همین دلیل، اگر متوجه شدید که مصرف این ترکیبات باعث تشدید علائم شما می‌شود، بهتر است مصرف غذاهای حاوی این قند ها را در رژیم غذایی خود محدود کنید.

چربی‌ زیاد در برخی بیماران مبتلا به التهاب روده می‌تواند باعث ایجاد اسهال چرب شود. در صورت بروز چنین وضعیتی، باید مصرف چربی را کاهش داده و از چربی‌های متوسط زنجیره (MCT) مانند روغن نارگیل استفاده کنید. این نوع چربی‌ها راحت‌تر در بدن جذب شده و می‌توانند به تأمین انرژی و افزایش جذب ویتامین‌های محلول در چربی کمک کنند.

۵. نکاتی در مورد مصرف لاکتوز در افراد مبتلا به IBD

گرچه عدم تحمل لاکتوز در افراد مبتلا به IBD با افراد سالم تفاوتی ندارد، اما اگر متوجه شدید که مصرف شیر و لبنیات باعث بروز علائمی نظیر دل‌ درد یا اسهال در شما می‌شود، بهتر است مصرف آن‌ها را کاهش داده یا از محصولات بدون لاکتوز استفاده کنید. در غیر این صورت، اگر مشکلی با مصرف لبنیات ندارید، نیازی به محدودیت در مصرف این گروه غذایی نیست.

۶. مدیریت تغذیه در بیماران با تنگی یا انسداد روده

اگر دچار تنگی یا انسداد روده شده‌اید، باید از یک رژیم غذایی کم‌ فیبر استفاده کرده و حجم وعده‌های غذایی را کاهش دهید. در عوض، می‌توانید دفعات غذا خوردن را افزایش دهید تا به این ترتیب، انرژی و مواد مغذی لازم را بدون تحریک بیشتر روده دریافت کنید. در واقع بجای سه وعده غذایی پرحجم، باید ۶ وعده با حجم کمتر استفاده کنید.

۷. استفاده از چربی‌های متوسط زنجیره (MCT) در بیماران مبتلا به سوء جذب چربی

اگر به دلیل سوء جذب چربی، چربی‌ها از بدن دفع می‌شوند، بهتر است از چربی‌ های متوسط زنجیره (MCT) استفاده کنید. این نوع چربی‌ها که در روغن نارگیل به وفور یافت می‌شوند، به راحتی در دستگاه گوارش جذب می‌شوند و می‌توانند به تأمین انرژی و جذب بهتر ویتامین‌های محلول در چربی کمک کنند. فقط توجه داشته باشید که مصرف MCT باید به تدریج افزایش یابد تا از بروز عوارض گوارشی جلوگیری شود.

افراد مبتلا به التهاب روده (IBD) معمولاً با مشکلات تغذیه‌ای متعددی روبه‌رو هستند که ناشی از بیماری و اثرات جانبی داروها می‌باشد. این وضعیت می‌تواند منجر به کمبود ریزمغذی‌ها و همچنین تشدید علائم بیماری شود. از این رو، استفاده از برخی مکمل‌های غذایی می‌تواند در بهبود وضعیت تغذیه و کاهش علائم بیماری نقش مهمی ایفا کند. در ادامه به بررسی انواع مکمل‌های مفید برای بیماران مبتلا به التهاب روده می‌پردازیم:

ویتامین B۶، B۹ و B۱۲: این ویتامین‌ها برای عملکرد صحیح سیستم عصبی و تولید سلول‌های خونی ضروری هستند. افراد مبتلا به التهاب روده معمولاً به دلیل سوءجذب و مشکلات گوارشی در معرض کمبود این ویتامین‌ها قرار دارند. بنابراین، مصرف مکمل‌ این ویتامین‌ها می‌تواند بهبود قابل توجهی در وضعیت عمومی بیماران ایجاد کند. این ویتامین‌ها به کاهش خستگی و تقویت سیستم ایمنی نیز کمک می‌کنند.

آهن: این مشکل عمدتاً ناشی از سوءجذب و خونریزی‌های گوارشی است. افرادی که به کم‌خونی ناشی از التهاب روده مبتلا هستند، نیاز به مکمل آهن دارند. مصرف مکمل آهن نه تنها به بهبود کم‌خونی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به افزایش سطح انرژی و بهبود کیفیت زندگی بیماران نیز منجر شود. توصیه می‌شود که بیماران تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه، دوز مناسب آهن را دریافت کنند.

زینک، پتاسیم و سلنیوم: بروز اسهال در بیماران مبتلا به التهاب روده می‌تواند باعث دفع این مواد معدنی شود. بنابراین، اطمینان از دریافت کافی این ریزمغذی‌ها از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌های غذایی ضروری است. زینک به تقویت سیستم ایمنی و بهبود زخم‌های گوارشی کمک می‌کند. پتاسیم برای حفظ تعادل الکترولیت‌ها و عملکرد عضلات حیاتی است. سلنیوم به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی، از بدن در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کند.

ویتامین D و کلسیم: این دو ماده مغذی برای حفظ سلامت استخوان‌ها ضروری هستند، به ویژه در افرادی که داروهای استروئیدی مصرف می‌کنند. داروهای استروئیدی ممکن است باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان شوند. بنابراین، مکمل‌های ویتامین D و کلسیم باید در برنامه غذایی التهاب روده گنجانده شوند.

امگا ۳: تحقیقات نشان داده‌اند که مکمل امگا ۳ می‌تواند به کاهش علائم بیماری التهاب روده کمک کند. مصرف امگا ۳ در هر دو نوع کولیت و کرون می‌تواند باعث کاهش التهاب، افزایش اثر داروها و کوتاه شدن دوره بهبودی شود.

با توجه به اینکه مکمل‌های غذایی می‌توانند به کاهش علائم، پیشگیری از سوءتغذیه و تسریع در دوره حاد بیماری التهاب روده کمک کنند، توجه به مصرف صحیح و مناسب آن‌ها ضروری است. اما باید به این نکته توجه کرد که مصرف بیش از حد مکمل‌ها ممکن است باعث تداخل در جذب سایر مواد مغذی شود. بنابراین، مشاوره با یک متخصص تغذیه قبل از شروع هرگونه مکمل غذایی برای بیماران مبتلا به التهاب روده ضروری است.

بیماری التهابی روده (IBD) به خودی خود یک بیماری خطرناک محسوب نمی‌شود، اما اگر به درستی کنترل نشود و رژیم غذایی مناسب رعایت نگردد، می‌تواند منجر به عوارض جدی و تهدیدکننده‌ای شود. در اینجا به برخی از رایج‌ ترین عوارض ناشی از عدم کنترل این بیماری اشاره می‌کنیم:

• یکی از عوارض شایع بیماری التهابی روده، التهاب مفاصل است که می‌تواند به آرتروز منجر شود. این وضعیت ممکن است به درد و کاهش کیفیت زندگی بیمار کمک کند و نیاز به درمان‌های اضافی داشته باشد.
• بیماری التهابی روده می‌تواند به زخم‌های صفراوی منجر شود و در نتیجه به کبد آسیب برساند. این عوارض می‌توانند عملکرد کبد را مختل کرده و عوارض جدی‌تری ایجاد کنند.
• افراد مبتلا به IBD در معرض خطر لخته شدن خون در عروق هستند. این عارضه می‌تواند به سکته مغزی یا قلبی منجر شود، که تهدید جدی برای سلامتی محسوب می‌شود.
• عدم کنترل مناسب بیماری ممکن است باعث انسداد روده شود که در برخی موارد نیاز به عمل جراحی دارد. این وضعیت می‌تواند به شدت به کیفیت زندگی بیمار آسیب بزند و نیاز به درمان فوری داشته باشد.
• فیستول، که به اتصال غیرطبیعی بین دو اندام یا ساختار بدن اشاره دارد، یکی دیگر از عوارض شایع است. این وضعیت می‌تواند به عوارض جدی‌تر و دردناک منجر شود و نیاز به درمان تخصصی دارد.
• یکی از عوارض جدی بیماری التهابی روده، سوراخ شدن روده است. این عارضه می‌تواند منجر به عفونت‌های جدی و نیاز به جراحی فوری شود.
• شقاق یا هموروئید نیز از دیگر عوارض شایع است که می‌تواند به دلیل تغییرات در الگوی اجابت مزاج و فشار بر روده ایجاد شود و نیاز به درمان داشته باشد.
• افراد مبتلا به بیماری التهابی روده در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند. این عارضه به دلیل التهاب مزمن و تغییرات سلولی ناشی از بیماری به وجود می‌آید.


توجه به علائم و مشاوره با پزشک متخصص می‌تواند به تشخیص و مدیریت بهتر التهاب روده کمک کند. با اتخاذ یک رویکرد پیشگیرانه و مراقبت از سلامتی خود، می‌توان خطر ابتلا به عوارض جدی را کاهش داد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. رعایت رژیم غذایی مناسب در التهاب روده برای جلوگیری از بروز این عوارض ضروری است.

غذاها و مکمل‌های پروبیوتیک به عنوان یک راهکار درمانی مؤثر برای بیماری التهابی روده (IBD) شناخته می‌شوند. پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌ های مفیدی هستند که می‌توانند تعادل میکروبی دستگاه گوارش را به نفع باکتری‌های مفید تغییر دهند. این باکتری‌های زنده به بهبود سلامت روده و کاهش علائم بیماری کمک می‌کنند. پره‌بیوتیک‌ها نیز به عنوان راهکار دیگری برای مدیریت بیماری التهابی روده شناخته می‌شوند. این ترکیبات با تغذیه باکتری‌های مفید روده و ایجاد یک محیط نامناسب برای رشد باکتری‌ های پاتوژن (بیماری‌ زا) به بهبود علائم بیماری التهاب روده کمک می‌کنند.

پروبیوتیک‌ ها به ویژه در نوع کولیت بیماری التهابی روده بسیار مفیدند، با این حال، تأثیر پروبیوتیک‌ ها در بیماران مبتلا به کرون هنوز به طور کامل تأیید نشده و به مطالعات بیشتری نیاز دارد. بنابراین، بیماران مبتلا به کرون باید با احتیاط و زیر نظر متخصص تغذیه مکمل پروبیوتیکی مصرف کنند.

پروبیوتیک ها در بیماری التهاب روده میتوانند فواید زیر را به دنبال داشته باشند:
• کاهش علائم بیماری: مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی ناشی از التهاب روده کمک کند.
• کاهش طول دوره حاد بیماری: با بهبود تعادل میکروبی، پروبیوتیک‌ها می‌توانند به کوتاه‌تر شدن دوره‌های حاد بیماری کمک کنند.
• بهبود سریع‌تر: این میکروارگانیسم‌ها نقش مهمی در تسریع بهبودی دارند و به کاهش التهاب کمک می‌کنند.

پروبیوتیک ها را میتوانید در غذاهایی چون ماست های حاوی میکروارگانیسم های زنده، دوغ کفیر و محصولات تخمیری پیدا کنید. پره‌بیوتیک ها هم شامل بلغور، آرد کامل، نان کامل، عدس، بذر کتان، سیر، پیازچه، موز، پلانتین، بادام، اسفناج میشود.

مدیریت درست رژیم غذایی می‌تواند تأثیر بسزایی در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری التهابی روده از نوع کرون داشته باشد. در ادامه به برخی از نکات کلیدی برای بهبود وضعیت تغذیه و کاهش علائم بیماری کرون اشاره می‌کنیم:

• جبران مایعات: در زمان بروز اسهال یا استفراغ، مهم است که با نوشیدن آب و مایعات کافی، آب از دست رفته بدن را جبران کنید. این کار به جلوگیری از کم‌آبی و حفظ تعادل الکترولیتی کمک می‌کند.
• نظارت بر مصرف لاکتوز و گلوتن: در زمان مصرف لاکتوز (محصولات لبنی) و گلوتن (آرد گندم و محصولات حاوی آن) علائم خود را زیر نظر داشته باشید. اگر مشاهده کردید که علائم شما تشدید می‌شود، این مواد را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• افزایش کالری دریافتی: اگر وزن شما از محدوده طبیعی پایین‌تر است یا BMI شما کمتر از ۱۸.۵ است، باید کالری دریافتی خود را افزایش دهید تا از سوءتغذیه جلوگیری شود.
• مصرف میوه‌ها و فیبر غذایی: مصرف میوه‌ها و فیبر غذایی کافی در رژیم غذایی کرون در زمان هایی غیر از دوره حاد می‌تواند اثر محافظت‌کنندگی داشته باشد. با این حال، افرادی که دچار فیستول یا گرفتگی روده شده‌اند باید از فیبر غذایی بسیار کم و یک رژیم پر کالری و پر پروتئین استفاده کنند.
• محدودیت در مصرف قند و چربی: مصرف زیاد قندهای ساده و چربی‌های زیاد در رژیم غذایی کرون توصیه نمی‌شود. این مواد می‌توانند منجر به تشدید علائم کرون شوند.
• استفاده از چربی‌های MCT: اگر دچار اسهال چرب هستید، می‌توانید از چربی‌های MCT (چربی‌های متوسط زنجیره‌ای) استفاده کنید که به آسانی هضم می‌شوند.
• مصرف مولتی ویتامین‌ها: مصرف مولتی ویتامین-مینرال‌ها در مواردی که دریافت غذایی کافی ندارید، می‌تواند مفید باشد و به تأمین نیازهای تغذیه‌ای بدن کمک کند.
• وعده‌های غذایی کوچک و مکرر: وعده‌های غذایی کم‌حجم در دفعات زیاد بهتر تحمل می‌شوند. از مصرف غذاهای حجیم و سنگین خودداری کنید تا فشار کمتری به دستگاه گوارش وارد شود.
• مکمل امگا ۳: مکمل امگا ۳ می‌تواند به کاهش علائم بیماری کمک کند. این مکمل حاوی اسیدهای چرب مفیدی است که خواص ضد التهابی دارند و مصرف آن را فراموش نکنید.
• استفاده از ادویه‌های ضد التهاب: عصاره‌های زردچوبه، فلفل قرمز، زنجبیل، میخک، رازیانه، انیس، سیر، رزماری، ریحان و انار به کاهش التهاب روده کمک می‌کنند و می‌توانند برای شما مفید باشند.
• بررسی سطح ریزمغذی‌ها: سطح ویتامین D، زینک، آهن، منیزیوم، ویتامین‌های گروه B و سلنیم را چک کنید و در صورت نیاز، مکمل‌های مربوطه را مصرف کنید.
• استفاده بیشتر کلسیم در صورت مصرف استروئیدها: اگر از داروهای استروئیدی استفاده می‌کنید، حتماً از منابع کلسیم بیشتری در رژیم غذایی خود بهره‌مند شوید تا از خطر پوکی استخوان جلوگیری کنید.
• پروبیوتیک‌ها، پره‌بیوتیک‌ها، آنتی‌ اکسیدان‌ های طبیعی، گلوتامین و اسیدهای چرب کوتاه زنجیر نیز در کاهش علائم کرون و بهبود وضعیت بیماران موثر هستند.

همچون بیماری کرون، مدیریت رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش علائم و تسریع روند بهبودی در افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو کمک کند. در ادامه به برخی از نکات کلیدی برای بهبود وضعیت تغذیه و کنترل بیماری اشاره می‌شود:

• افزایش انرژی دریافتی: اگر وزن شما پایین است، مشابه رژیم کرون انرژی دریافتی رژیم غذایی خود را افزایش دهید تا وزنتان به محدوده طبیعی بازگردد.
• خودداری از مصرف فیبر در فاز حاد: در زمان فاز حاد بیماری، از مصرف فیبرهای غذایی مانند سبزیجات و میوه‌ها خودداری کنید. این فیبرها ممکن است باعث تشدید علائم شما شوند.
• مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدان و امگا ۳: مکمل آنتی‌اکسیدان و روغن ماهی حاوی امگا ۳ در زمان فاز حاد بیماری می‌توانند به بهبود سریع‌تر کولیت کمک کنند.
• نظارت بر مصرف لاکتوز و گلوتن: مراقب لاکتوز (موجود در لبنیات) و گلوتن (موجود در محصولات تهیه‌شده از آرد گندم) باشید. اگر این مواد باعث تشدید بیماری شما می‌شوند، آنها را از رژیم غذایی کولیت اولسراتیو حذف کنید.
• محدودیت در مصرف مغزیجات، حبوبات و سبزیجات: مصرف مغزیجات، دانه‌ها، حبوبات و غلات کامل ممکن است باعث تحریک کولیت شود. همچنین، میوه‌های تازه و سبزیجات اگر به مقدار زیاد استفاده شوند به خوبی تحمل نشده و ممکن است منجر به التهاب روده گردند. از این رو، این مواد را در رژیم غذایی خود محدود کنید.
• مصرف غذاهای پر پروتئین: در افرادی که فاز حاد بیماری طولانی شده است، یک رژیم غذایی کولیت پر پروتئین و پر کالری توصیه می‌شود.
• وعده‌های غذایی کوچک و مکرر: بجای مصرف ۳ وعده غذایی بزرگ، ۶ وعده با حجم کمتر در طول روز داشته باشید. این کار به بهبود هضم و کاهش فشار بر دستگاه گوارش کمک می‌کند.
• مصرف مولتی‌ویتامین-مینرال: مصرف مولتی‌ویتامین-مینرال می‌تواند به جبران کمبود دریافت ریزمغذی‌ها کمک کند. همچنین، در زمان مصرف داروهای استروئیدی، مراقب کلسیم دریافتی خود باشید تا از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنید.
• استفاده از منابع غذایی امگا ۳: منابع غذایی امگا ۳، مانند ماهی‌های چرب یا مکمل امگا ۳، برای بهبود کولیت مفید هستند و باید در رژیم غذایی گنجانده شوند.
• استفاده از روغن‌های MCT: در افراد مبتلا به سوءجذب چربی، استفاده از روغن‌های MCT (چربی‌های متوسط زنجیره‌ای) توصیه می‌شود، زیرا به آسانی هضم می‌شوند.
• رعایت زمانبندی غذا: از غذا خوردن ۲ الی ۳ ساعت قبل از خواب خودداری کنید تا سیستم گوارش شما بهتر عمل کند.
• پرهیز از نوشیدنی‌های یخ و گازدار: از مصرف نوشیدنی‌های یخ یا نوشیدنی‌های گازدار در رژیم غذایی کولیت اولسراتیو پرهیز کنید. این نوشیدنی‌ها ممکن است باعث تحریک دستگاه گوارش شوند.
• اصلاح عادت های غذایی: غذاها را به طور کامل بجوید و به آرامی غذا بخورید. این کار به بهبود هضم و کاهش ناراحتی‌های گوارشی کمک می‌کند.
• جلوگیری از کم آبی: در فاز حاد بیماری، مطمئن شوید که آب و مایعات کافی دریافت می‌کنید. به روده خود استراحت دهید و از اسیدهای چرب کوتاه زنجیر و گلوتامین برای تسریع بهبودی استفاده کنید.
• مکمل‌های پروبیوتیک، گلوتاتیون، سولفوروفان، کپساسین و کوآنزیم Q۱۰ می‌توانند در فاز حاد به بهبود وضعیت بیماری کمک کنند.

برای کولیت روده چه بخوریم؟

در زمان هایی که علائم بیماری کولیت روده عود نکرده است میتوانید از مواد غذایی زیر استفاده کنید:
• سیب زمینی، برنج، نان، جو دو سر
• مقدار کمی لبنیات بخصوص انواع پروبیوتیک یا جایگزین های آن مثل شیر سویا یا شیر بادام
• ماهی، تخم مرغ، مرغ و مقدار کمی از لوبیا ها
• مایعات زیاد
• چربی های غیر اشباع اما به مقدار کم بخصوص روغن زیتون
• پودر مغزیجات بخصوص گردو، دانه چیا و بذر کتان
• میوه های کم فیبر تر مثل موز، طالبی یا میوه های پخته شده از جمله میوه های مفید برای التهاب روده هستند
• سبزیجات پخته شده

در زمان عود بیماری کولیت باید برخی از مواد غذایی بالا را حذف کنید، از جمله موارد زیر:
• شیر، ماست، پنیر و سایر لبنیات
• مغزیجات، میوه ها، حبوبات، سبزیجا، غلات کامل، ماکارونی
• ترکیبات حاوی گلوتن مثل نان گندم یا جو، بیسکوییت، کیک و...

مصرف برخی از غذاها هم برای التهاب یا ورم روده مضر است و نباید از آنها استفاده کنید. در ادامه لیست غذاهای مضر برای ورم روده را مشاهده میکنید:

• نوشیدنی های الکلی
• کافئین یا مواد غذایی حاوی کافئین مثل قهوه
• نوشیدنی های گازدار
• لبنیات در افراد حساس به لاکتوز
• حبوبات به مقدار زیاد
• میوه های خشک
• میوه هایی که فیبر بالا دارند مثل گلابی، سیب و... به صورت خام
• گوشت قرمز
• مغزیجات و دانه ها
• ذرت بوداده
• سبزیجات خام
• قند های الکلی مثل سوربیتول، مانیتول، زایلیتول و...
• غذاهای تند و پر ادویه
• در موارد شدید بیماری غذاهایی که حاوی سولفور یا سولفات زیادی هستند هم باید محدود شوند.

میوه ها از منابع اصلی ویتامین، آنتی اکسیدان و مواد معدنی در رژیم غذایی هستند که مصرف نکردن آنها میتواند منجر به کاهش سطح این ترکیبات مفید در بدن شود. با این وجود مصرف میوه ها در بیماران مبتلا به التهاب روده میتواند چالش برانگیز باشد، زیرا در پاره ای از مواقع سبب تشدید بیماری میگردد. به طور کلی میوه های مفید برای التهاب روده در هر فاز از بیماری متفاوت است. در ادامه لیست میوه های مفید برای التهاب روده در ۳ فاز اصلی بیماری التهابی روده برای شما بیان شده که باید رعایت کنید.

میوه های مفید در فاز ۱ التهاب روده

در فاز ۱ التهاب روده بیماری فعال است و علائم آن بروز میکند. در واقع فاز ۱ بیماری را دوره حاد بیماری میگویند که بیشترین محدودیت های غذایی در این فاز اعمال میشود. میوه های مفید برای التهاب روده در این فاز شامل موارد زیر میشوند:

• آووکادو
• موز
• آب لیمو
• پاپایا
• آبمیوه صد در صد طبیعی

توجه داشته باشید که میوه هایی که در فاز ۱ استفاده میکنید باید بافتی پوره مانند و نرم داشته باشند. به هیچ عنوان در آبمیوه نباید پالپ میوه ها وجود داشته باشد و در صورت لزوم میوه ها به صورت پخته شده استفاده شوند.

میوه های مفید در فاز ۲ التهاب روده

اما در فاز ۲ التهاب روده محدودیت ها کمتر میشود و میتوانید از میوه های بیشتری استفاده کنید. در این فاز علائم کمی بهبود پیدا کرده و کمتر بروز پیدا میکنند. در این فاز همچنان میوه ها بهتر است به صورت پخته و نرم استفاده شوند و حالت پوره شکل داشته باشند. اگر میوه ها را به صورت خام مصرف میکنید حتما پوست آنها را بگیرید و به هیچ وجه هسته میوه یا بافت های سفت آن مصرف نشوند. میوه های مفید برای التهاب روده در فاز دوم شامل موارد زیر میشوند:

• سیب پوست کنده
• زردالو
• طالبی
• گیلاس
• خرمای تازه
• گواوا
• انگور
• انبه
• هلو
• گلابی
• شلیل
• آناناس
• هندوانه
• خرمالو
• آلو

میوه هایی مثل توتفرنگی، تمشک، بلوبری، توت سیاه، توت سفید، بلک بری، کشمش و پشن فروت هم میتوانند جزو میوه های مفید برای التهاب روده باشند به شرطی که بتوانید آنها را تحمل کنید و یا به صورت پوره شده و بدون هسته استفاده شوند. این میوه ها را بنابه تحمل خود میتوانید به برنامه غذایی التهاب روده اضافه کنید.

میوه های مفید در فاز ۳ التهاب روده

در فاز سوم التهاب روده، علاوه بر میوه هایی که در فاز ۱ و ۲ برای شما مفید هستند، میوه های زیر هم جزو میوه های مفید برای التهاب روده محسوب میشوند و میتوانید از آنها در برنامه غذایی خود استفاده کنید. در فاز ۳ این بیماری تقریبا علائم فروکش کرده و شما نشانه ای از التهاب روده در خود نمیبینید:

• مرکبات مثل پرتقال، کامکوات، لیمو، نارنگی و...
• کرنبری پخته شده
• انواع خرما
• میوه های خشک شده بدون هسته

میوه هایی چون انجیر، کیوی و انار تنها باید در صورت تحمل استفاده شوند و یا به صورت پوره شده و بدون هسته آنها را مصرف کنید. اگر با مصرف این میوه ها دچار مشکل شدید آنها را از برنامه غذایی خود کنار بگذارید.