برای زخم معده چی بخوریم؟

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۲۱ اسفند ۱۴۰۳

زخم معده زمانی ایجاد می‌شود که لایه محافظتی معده ضعیف شده و اسید معده به بافت داخلی آسیب می‌رساند. این مسئله میتواند علت های مختلفی از جمله ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری، مصرف مسکن های غیر استروئیدی، استرس، اضطراب و... . رعایت تغذیه مناسب می‌تواند التهاب را کاهش داده، فرآیند ترمیم معده را تسریع کرده، از تحریک بیشتر زخم جلوگیری کند و نهایتا باعث درمان زخم معده شود. در ادامه مفیدترین مواد غذایی برای درمان زخم معده برای شما معرفی شده‌اند:

فیبر یکی از مهم‌ ترین ترکیبات غذایی برای محافظت از دیواره معده در برابر اسید است. مصرف غذاهای فیبردار باعث تسریع روند ترمیم زخم معده شده و از تحریک بیشتر معده جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، فیبر به تنظیم حرکات روده کمک کرده و از یبوست که یکی از مشکلات شایع در افراد مبتلا به مشکلات گوارشی است جلوگیری می‌کند. البته باید توجه کنید که افزایش ناگهانی فیبر در رژیم غذایی میتواند باعث نفخ و تحریک معده شود، پس مقدار آن را به تدریج زیاد کنید. بهترین منابع غذایی فیبر برای زخم معده عبارتند از:

• سبزیجات: کدو، اسفناج، هویج، کلم بروکلی (ترجیحاً به صورت پخته‌ شده استفاده کنید)
• میوه‌ های غیر اسیدی: موز، سیب و گلابی (به صورت پوره شده یا پخته)
• غلات کامل و سبوسدار: جو دوسر، برنج قهوه‌ای، نان سبوسدار، کینوا

سعی کنید از مصرف سبزیجات خام و نفاخ مانند پیاز، کلم و سیر خام پرهیز کنید زیرا ممکن است باعث تحریک معده شود. همچنین نوشیدن آب کافی را فراموش نکنید تا بهترین تاثیر را روی سیستم گوارش شما داشته باشد.

پروبیوتیک‌ ها باکتری های مفیدی هستند که در حفظ تعادل فلور روده و معده نقش بسیار مهمی دارند. این باکتری‌های مفید با کاهش التهاب معده و جلوگیری از رشد هلیکوباکتر پیلوری (عامل اصلی زخم معده) به بهبود زخم‌ های گوارشی کمک می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف منظم پروبیوتیک‌ها می‌تواند درمان زخم معده را سریعتر کند. بهترین منابع پروبیوتیک برای درمان زخم معده عبارتند از:

• ماست پروبیوتیک و دوغ کفیر
• ترشی‌ ها یا شورهای طبیعی بدون سرکه مانند کلم ترش و خیارشور خانگی که به صورت طبیعی تخمیر شده اند
• دمنوش های تخمیری مثل چای کامبوجا

ترشی‌های صنعتی عموما حاوی مقدار زیادی سرکه هستند که برای زخم معده مضر است، بنابراین بهتر است از ترشی‌های خانگی بدون سرکه استفاده کنید. همچنین مصرف پروبیوتیک‌ها باید به‌صورت منظم باشد تا اثرات مثبت خود را نشان دهند، سعی کنید از آن‌ها در کنار رژیم غذایی خود استفاده کنید.

آنتی اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که از سلول ها در برابر رادیکال های آزاد محافظت کرده و مانع آسیب به سلول میشوند. این ترکیبات مفید با کاهش التهاب، مقابله با استرس اکسیداتیو و کمک به ترمیم بافت آسیب دیده معده به درمان زخم معده کمک میکنند. همچنین، برخی آنتی اکسیدان‌ها دارای خواص ضدباکتریایی هستند که به جلوگیری از رشد هلیکوباکتر پیلوری کمک میکنند. بهترین منابع آنتی اکسیدان برای درمان زخم معده عبارتند از:

• چای سبز کم رنگ حاوی کاتچین است که به کاهش التهاب معده کمک می‌کند.
• زنجبیل دارای خاصیت ضدالتهابی بوده و به به کاهش تهوع ناشی از زخم معده و تحریک مخاط معده کمک میکند. البته در مصرف آن زیاده روی نکنید.
• زردچوبه حاوی کورکومین است که یک آنتی اکسیدان بسیار قوی با خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی است.
• عسل طبیعی دارای خواص ضدباکتریایی بوده و به بهبود سریعتر زخم معده کمک میکند.
• میوه های سرشار از آنتی اکسیدان مانند انار، انواع توت‌ها (تمشک، شاه توت، زغال اخته)، گیلاس و پاپایا

برخی از غذاها خاصیت قلیایی دارند و می‌توانند اسید معده را خنثی کرده و از سوزش و تحریک معده جلوگیری کنند. این غذاها مانع از تشدید زخم معده شده و به کاهش علائم رفلاکس معده هم کمک می‌کنند. کاهش رفلاکس بخصوص برای افرادی که دچار زخم مری شده اند بسیار اهمیت دارد. در واقع، مصرف غذاهای قلیایی می‌تواند محیط اسیدی معده را متعادل کرده و از آسیب بیشتر به بافت معده جلوگیری کند. بهترین غذاهای قلیایی کننده برای زخم معده شامل موارد زیر میشود:

• موز یکی از بهترین میوه ها برای کاهش اسیدیته و محافظت از دیواره معده است.
• سیب هم خاصیت قلیایی دارد و به کاهش سوزش معده و درمان زخم معده کمک میکند.
• آووکادو علاوه بر خاصیت قلیایی منبع چربی‌های سالم است که به کاهش التهاب معده کمک می‌کند.
• سیب زمینی آب پز یا پوره شده یک دیگر از غذاهای ملایم و قلیایی بوده که برای زخم معده مفید است.
• ماست کم چرب علاوه بر خاصیت قلیایی، حاوی پروبیوتیک های مفید است که در بهبود زخم معده نقش دارند.
• شیرین بیان دارای خاصیت قلیایی و ضد التهابی قوی است که در بهبود زخم معده تاثیر دارد.
• شیر هم علاوه بر خاصیت قلیایی، یک پوشش روی بافت معده ایجاد کرده و مانع از آسیب رسانی اسید معده به آن میشود.

پروتئین نقش مهمی در ترمیم بافت‌های آسیب دیده معده و تسریع روند بهبود زخم معده دارد. اما باید به این نکته توجه داشته باشید که مصرف پروتئین‌های چرب و سنگین می‌تواند باعث افزایش اسید معده و بدتر شدن علائم زخم معده گردد. بنابراین، از پروتئین‌های کم چرب با هضم آسان در رژیم غذایی خود استفاده کنید تا به بهبود زخم معده بدون تحریک آن کمک کند.  بهترین منابع پروتئین برای درمان زخم معده شامل موارد زیر میشود:

• سینه مرغ آب پز یا کبابی یک منبع پروتئینی باکیفیت با هضم آسان که به تحریک معده منجر نمی‌شود.
• ماهی بخارپز یا گریل شده از جمله قزل‌آلا، تیلاپیا، سالمون و سایر ماهی ها.
• سفیده تخم مرغ حاوی پروتئین خالص بدون چربی است که معده را تحریک نمی‌کند و همه اسیدهای آمینه ضروری برای ترمیم زخم معده را فراهم میکند.
• حبوبات پخته شده مانند عدس، لوبیا و نخود به شرطی که به مقدار متعادل مصرف شوند و کاملا پخته باشند پروتئین های گیاهی مفیدی دارند که به درمان زخم معده کمک میکنند.
• سویا هم منبع پروتئینی بسیار خوبی است که علاوه بر تامین پروتئین به کاهش التهاب و مقابله با هلیکوباکتر پیلوری هم کمک میکند.

حبوبات را قبل از مصرف چند ساعت در آب بخیسانید تا هضم راحت تری داشته باشند و باعث نفخ نگردند. همچنین از روش های سالم تر پخت و پز مثل بخار پز کردن، کباب کردن، گریل کردن یا آب پز کردن استفاده کنید.

برخی غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند ترشح اسید معده را افزایش داده، مخاط معده را تحریک کرده و روند بهبود زخم را کند نمایند. این مواد معمولا باعث تشدید علائمی مانند سوزش، درد معده و رفلاکس میشوند. در ادامه لیست غذاهای ممنوعه برای زخم معده را مشاهده میکنید.

• نوشیدنی‌های کافئین دار که تحریک‌کننده معده و افزایش‌دهنده اسید هستند از جمله قهوه، چای پررنگ، نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های انرژی‌زا و...
• غذاهای سرخ شده و چرب دیر هضم و تحریک‌کننده معده هستند و نباید استفاده شوند مثل سیب زمینی سرخ‌کرده، فست فودها، همبرگر، سوسیس، کالباس، سوخاری و...
• غذاهای تند و پرادویه باعث افزایش التهاب معده و ترشح اسید میشوند. در نتیجه از مصرف فلفل قرمز، سس تند، ادویه‌های تند، سس خردل و ترشیجات صنعتی خودداری کنید.
• غذاهای اسیدی می‌توانند زخم معده را تحریک کنند و درد را افزایش دهند، مثل گوجه فرنگی، رب گوجه، مرکبات (پرتقال، لیمو ترش، گریپ فروت)، سرکه و ترشی‌های حاوی سرکه
• الکل و سیگار باعث تخریب مخاط معده و تشدید زخم میشوند. همچنین الکل باعث افزایش اسید معده و کند شدن بهبود زخم‌ها می‌شود. نیکوتین موجود در سیگار نیز موجب کاهش جریان خون به معده شده و روند درمان زخم معده را مختل می‌کند.

برای بهبود سریعتر زخم معده، مصرف فیبر، پروبیوتیک، آنتی اکسیدان‌ها و غذاهای پروتئینی توصیه می‌شود. در مقابل، باید از غذاهای اسیدی، سرخ شده و تند پرهیز کرد. استفاده از غذاهای کم حجم در دفعات بیشتر (بجای ۳ وعده ۴ تا ۶ وعده استفاده کنید) همراه با مدیریت استرس و خواب کافی، به تسریع روند بهبود زخم معده کمک خواهد کرد. توصیه میکنیم که برنامه غذایی خود را از مشاور یا متخصص تغذیه دریافت کنید تا هرچه سریعتر زخم معده شما درمان شود.