رژیم غذایی برای ورم معده

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۳ آذر ۱۴۰۳

التهاب معده، ورم معده یا گاستریت، به التهاب دیواره داخلی معده اطلاق می‌شود که می‌تواند به صورت حاد یا مزمن ظاهر شود. این بیماری ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری، مصرف بیش از حد داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، استرس، رژیم غذایی نامناسب و... است.

شایع‌ترین علائم ورم معده عبارتند از:
• سوء هاضمه
• درد شکمی
• تهوع
• احساس سیری زود هنگام

در موارد حاد التهاب معده، این مشکل معمولاً با رعایت رژیم غذایی مناسب یا مصرف دارو بهبود می‌یابد. اما در موارد التهاب معده مزمن، نیازمند توجه ویژه‌تری است تا از بروز زخم معده و مشکلات بعدی ناشی از آن جلوگیری شود. در التهاب مزمن معده باید مراقبت طولانی مدت تری نسبت به رژیم غذایی خود داشته باشید.

رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش التهاب، تسکین علائم و جلوگیری از بدتر شدن ورم معده کمک کند. مصرف غذاهای مناسب و اجتناب از مواد مضر برای سلامت معده از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه بایدها و نبایدهای رژیم غذایی برای ورم معده بیان شده است.

انتخاب غذاهای مناسب در رژیم غذایی برای ورم معده می‌تواند به کاهش علائم و پیشگیری از پیشرفت التهاب معده کمک کند. در ادامه برخی از مواد غذایی مفید برای ورم معده که باید در رژیم خود بگنجانید آورده شده است:

۱. غذاهای پرفیبر
فیبر می‌تواند به کاهش تحریک معده و تسهیل هضم غذا کمک کند. منابع غنی از فیبر شامل:
• غلات کامل مانند جو دوسر، برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار
• میوه‌های با هضم راحت مانند سیب (پخته‌شده یا خام بدون پوست)، موز، گلابی و...
• سبزیجات پخته‌شده مانند هویج، کدو و اسفناج
• حبوبات مانند عدس، نخود، و لوبیا (در صورت تحمل، باید قبل از پخت خیسانده شده و کاملا پخته شوند)

۲. غذاهای کم‌چرب
غذاهای پرچرب می‌توانند معده را تحریک کرده و هضم غذا را دشوار کنند. در نتیجه سبب تشدید ورم معده میشوند. غذاهای مصرفی شما باید از انواع کم‌ چرب باشند که عبارتند از:
• گوشت لخم مانند فیله مرغ یا بوقلمون
• ماهی‌های پخته یا بخارپز مانند قزل‌آلا یا سالمون
• لبنیات کم‌چرب مانند شیر یا ماست کم چرب

۳. غذاهایی با اسیدیته کم
مواد غذایی غیر اسیدی می‌توانند از تحریک معده جلوگیری کرده و میزان اسیدی بودن معده را کمتر کنند. این ترکیبات عبارتند از:
• سبزیجات مانند کدو سبز، کلم بروکلی (بخارپز)، سیب‌زمینی آب‌پز، کاهو، هویج و...
• میوه‌های غیر اسیدی مانند موز، هندوانه، سیب، گلابی، طالبی و خرمالو

۴. غذاهای پروبیوتیک
پروبیوتیک‌ها به تعادل باکتری‌های مفید در معده کمک کرده و التهاب آن را کاهش می‌دهند. از جمله ترکیبات پروبیوتیک که میتوانید در رژیم غذایی خود استفاده کنید عبارتند از:
• ماست پروبیوتیک
• کفیر
• مکمل‌های پروبیوتیک (با مشورت مشاور تغذیه)

باید به این نکته توجه داشته باشید که نیازهای تغذیه‌ای و تحمل هر فرد نسبت به مواد غذایی ممکن است متفاوت باشد. برخی افراد ممکن است با مواد غذایی خاصی مشکل داشته باشند و برخی دیگر هیچ مشکلی با آن غذاها نداشته باشند، بنابراین بهتر است با مشورت متخصص تغذیه یک رژیم غذایی متناسب با وضعیت خود تنظیم کنید. در صورت ابتلا به سایر مشکلات گوارشی مانند رفلاکس یا زخم معده باید توجه ویژه‌تری به برنامه غذایی خود داشته باشید تا درمان شما سریعتر انجام شود.

در مقابل، برخی مواد غذایی می‌توانند دیواره معده را تحریک کرده، التهاب آن را افزایش داده و علائم ورم معده را تشدید کنند. در ادامه فهرستی از این غذاها و دلایل پرهیز از مصرف آن‌ها ارائه شده است که باید از رژیم غذایی برای ورم معده حذف شوند:

۱. غذاهای اسیدی
غذاها و نوشیدنی‌های با اسیدیته بالا می‌توانند باعث تحریک معده شوند. از جمله این مواد مضر برای ورم معده میتوان به: مرکبات (مانند پرتقال و لیمو)، گوجه‌فرنگی، سرکه و ترشی‌ها اشاره کرد.

۲. نوشیدنی‌های الکلی
الکل می‌تواند به مخاط معده آسیب زده و التهاب معده را بدتر کند. پرهیز کامل از الکل و نوشیدنی‌های الکلی برای جلوگیری از آسیب‌های بلندمدت به معده ضروری است.

۳. نوشیدنی‌های کافئین‌دار
کافئین یکی دیگر از ترکیبات محرک است و می‌تواند تولید اسید معده را افزایش داده و علائم التهاب معده را تشدید کند. قهوه، چای غلیظ، شکلات و برخی نوشابه‌های انرژی‌زا از جمله منابع مهم کافئین در رژیم غذایی هستند.

۴. نوشیدنی‌های گازدار
گاز موجود در این نوشیدنی‌ها می‌تواند فشار معده را افزایش داده و منجر به نفخ یا سوزش معده شود. اگر شما هم به التهاب معده مبتلا هستید باید از مصرف این نوشیدنی‌ها خودداری کنید.
۵. غذاهای چرب و سرخ‌ شده
چربی زیاد هضم غذا را دشوار کرده و می‌تواند باعث تحریک دیواره معده شود. از این رو شما باید از غذاهای چرب و سرخ شده مثل سیب‌ زمینی سرخ‌ کرده، چیپس، فست‌ فود، غذاهای پخته‌ شده در روغن زیاد و... پرهیز کنید.

۶. غذاهای تند و پرادویه
ادویه‌های تند می‌توانند التهاب معده را افزایش دهند و برای افرادی که دچار ورم معده هستند نامناسب باشند. از جمله این دسته میتوان به غذاهای حاوی فلفل قرمز، فلفل سیاه یا سس‌های تند اشاره کرد. استفاده متعادل از سایر ادویه‌های ملایم مثل زردچوبه، دارچین و... مشکلی ندارد.

۷. آبمیوه‌ها
آبمیوه‌های اسیدی (مانند آب پرتقال یا گریپ‌ فروت) می‌توانند تولید اسید معده را افزایش دهند. سایر آبمیوه ها هم بخاطر نداشتن فیبر و افزایش سریع قند خون توصیه نمیشوند و بهتر است از آن‌ها استفاده نکنید.

همواره در نظر داشته باشید که واکنش به غذاها در افراد مختلف متفاوت است، بنابراین لازم است با دقت رژیم غذایی خود را بررسی کنید. اگر به غذایی خاص حساسیت دارید، مصرف آن می‌تواند ورم معده شما را بدتر کند. در نتیجه شناسایی و حذف این مواد از رژیم غذایی ورم معده ضروری است. میتوانید از یک مشاور یا متخصص تغذیه در این زمینه کمک بگیرید.

عادات غذایی غلط که باعث ورم معده می‌شوند

برخی عادات نادرست غذایی هم می‌توانند باعث تحریک دیواره معده و بروز یا تشدید ورم معده شوند. اصلاح این عادات می‌تواند در پیشگیری و درمان گاستریت موثر باشد. از جمله این عادت‌های غلط میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

۱. تند غذا خوردن
خوردن سریع غذا باعث می‌شود که غذا به درستی جویده نشده و معده برای هضم آن فشار بیشتری را متحمل شود. در نتیجه منجر به تحریک دیواره معده، سوءهاضمه، نفخ و افزایش احتمال التهاب معده میگردد. توصیه ما این است که برای غذا خوردن ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان بگذارید و هر لقمه را به طور کامل بجوید.

۲. نامنظم بودن وعده‌های غذایی
خوردن غذا در ساعات نامنظم باعث می‌شود معده نتواند به‌طور متعادل اسید تولید کند. این امر در بلند مدت می‌تواند به آسیب مخاط معده و بروز التهاب معده منجر شود. از این رو شما باید وعده‌های غذایی خود را در زمان‌های مشخص و منظم مصرف کنید. همچنین از حذف وعده‌های غذایی به‌ویژه وعده صبحانه اجتناب کنید.

۳. پرخوری و زیاد غذا خوردن
مصرف بیش از حد غذا در یک وعده، معده را تحت فشار قرار داده و فرآیند هضم را دچار مشکل می‌کند. پرخوری میتواند تولید اسید معده را افزایش داده و التهاب دیواره معده را تشدید کند. شما باید قبل از احساس سیری، دست از غذا خوردن بکشید. بهتر است که وعده‌های غذایی کوچک‌تر و با تعداد بیشتر در روز داشته باشید.

۴. نوشیدن آب همراه غذا
نوشیدن آب همراه با غذا یکی دیگر از عادات غذایی غلط است که ممکن است بر سلامت گوارش، به‌ویژه در افراد مبتلا به ورم معده، تأثیر بگذارد. زیرا این مسئله میتواند غلظت اسید معده و آنزیم های گوارشی را کاهش داده و فرآیند هضم غذا را مختل کند.

۵. دراز کشیدن بلافاصله پس از غذاخوردن
دراز کشیدن یا خوابیدن بلافاصله پس از صرف غذا می‌تواند مشکلاتی برای دستگاه گوارش ایجاد کند و علائم ورم معده را تشدید کند. این امر می‌تواند منجر به برگشت اسید معده به مری و ایجاد رفلاکس شود، که در افراد مبتلا به ورم معده بسیار آزاردهنده است. همچنین هنگامی که دراز می‌کشید، حرکت طبیعی غذا در دستگاه گوارش کند می‌شود، که می‌تواند باعث سوءهاضمه، نفخ، احساس سنگینی و نهایتا ورم معده شود.

اگر ورم معده را درمان نکنید به تدریج بدتر شده و باعث زخم شدن معده میشود. اگر معده شما زخم شود باید مراقبت بیشتری در رژیم غذایی خود انجام دهید تا به مرور زمان بافت معده ترمیم شود. در افراد مبتلا به زخم معده باید غذاهایی که مواد مغذی زیادی دارند استفاده شود تا به ترمیم زخم کمک کند. اگر علاوه بر ورم معده، زخم معده هم به سراغ شما آمد غذاهای زیر را مصرف کنید:

• شیر، ماست و پنیر کم چرب
• روغن زیتون
• میوه های غیر اسیدی مثل سیب، موز و آناناس
• سبزیجات برگ سبز، هویج، کدوسبز، بروکلی
• حبوبابت مثل عدس، سویا و نخود
• گوشت های بدون چربی

اگر میخواهید درباره رژیم زخم معده بیشتر بدانید این مطلب را مطالعه کنید: رژیم غذایی زخم معده