رژیم غذایی در لوپوس

محمدحسن میعادفر، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۱ آذر ۱۴۰۲

لوپوس (SLE: Systemic Lupus Erythematosus) یک بیماری خود ایمنی است که در آن ماده ژنتیکی سلول تحت تاثیر قرار گرفته و بر روی ارگان های مختلف بدن تاثیر میگذارد. فاکتوی های مختلفی مثل ژنتیک، محیط، عفونت ها، وضعیت هورمونی، داروها و... در بروز بیماری لوپوس نقش دارند. شیوع لوپوس در خانم ها ۹ برابر بیشتر از آقایان است و تصور میشود که یک بیماری وابسته به جنس باشد.
خستگی، درد یا تورم در مفاصل، درد عضلانی، حساسیت نسبت به نور خورشید، تب بدون دلیل، راش یا لک های پوستی، زخم دهان، رنگ پریدگی، انگشتان صورتی رنگ یا سرد، استرس و افت عملکرد کلیه از علائم لوپوس است.
از آنجایی که علائم لوپوس فراگیر است و ممکن است با برخی بیماری های دیگر نظیر سلیاک اشتباه گرفته شود، تشخیص صحیح و به موقع آن بسیار مهم بوده و میتواند در کنترل عوارض بیماری تاثیر بسزایی داشته باشد. تا کنون درمان قطعی برای لوپوس پیدا نشده اما کنترل بیماری میتواند علائم آن را بهبود بخشیده و یک زندگی عادی را برای فرد به همراه داشته باشد.
حدود یک سوم از بیماران مبتلا به لوپوس دچار اختلال در عملکرد کلیه میشوند که نیازمند مداخله و مدیریت رژیم غذایی هستند تا از آسیب به سلول های سالم کلیه پیشگیری شود. در ادامه به طور کامل رژیم غذایی لوپوس را برای شما شرح میدهیم:

از آنجایی که لوپوس کلیه را تحت تاثیر قرار میدهد، دریافت پروتئین در رژیم غذایی لوپوس باید کنترل شده باشد. بیماران مبتلا به لوپوس عموما تمایل به مصرف بیشتر کربوهیدرات ها دارند و در مقابل نسبت به مصرف فیبرهای غذایی و چربی های امگا ۳ علاقه ای نشان نمیدهند که میتواند زمینه بروز تغییرات منفی در این بیماران را ایجاد کند. علاوه بر این افراد مبتلا به لوپوس معمولا دریافت کافی کلسیم، میوه ها و سبزیجات را ندارند و روغن و چربی ها را هم بیش از اندازه مصرف میکنند.
حساسیت نسبت به نور خورشید و به دنبال آن عدم تولید ویتامین دی در بدن، دریافت ناکافی منابع غذایی ویتامین D و همچنین عدم تبدیل ویتامین دی به فرم فعال آن در کلیه زمینه را برای کمبود این ویتامین در بیماران مبتلا به لوپوس ایجاد میکند. در نتیجه در یک چرخه معیوب عوارض این بیماری بیشتر خواهد شد و باید از منابع و مکمل ویتامین دی در رژیم غذایی لوپوس استفاده شود. ویتامین آ یکی دیگر از ریز مغذی هایی است که در بیماران مبتلا به لوپوس میتواند کمک کننده باشد. مصرف کافی فیبر هم یکی از قسمت های مهم رژیم غذایی لوپوس است. مصرف فیبر فواید زیادی این بیماران دارد. کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی، بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش فاکتور های التهابی از جمله این فواید هستند. به طور کلی یک رژیم غذایی ضد التهاب برای این بیماران بسیار مفید است.

نقش پروتئین در رژیم غذایی لوپوس

همانطور که پیشتر گفتیم لوپوس میتواند باعث کاهش عملکرد کلیه شود. از آنجایی که دفع متابولیت های حاصل از تجزیه پروتئین ها از وظایف کلیه است، مصرف پروتئین زیاد باعث افزایش فشار روی کلیه شده و به نفرون های سالم کلیه آسیب میرساند. بدن شما به ۰.۸ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای عملکرد صحیح خود نیاز دارد. شما میتوانید مقدار پروتئین رژیم غذایی لوپوس را ۱ تا ۱.۲ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در نظر بگیرید. رژیم های پر پروتئین با بیش از ۱.۵ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای بیماران مبتلا به لوپوس توصیه نمیشود. اگر لوپوس باعث افت عملکرد کلیه ها شده باشد باید با توجه به شدت آسیب به کلیه از رژیم غذایی مناسب برای نارسایی مزمن کلیه استفاده کنید.
گوشت قرمز، مرغ و ماکیان، ماهی و غذاهای دریایی، حبوبات، سویا، لبنیات، مغزیجات و دانه ها از منابع اصلی پروتئین در رژیم غذایی هستند که باید به میزان متعادل استفاده شوند.

رژیم غذایی لوپوس باید پرفیبر باشد

فیبر یکی از ترکیبات غذایی مهم در رژیم لوپوس است. مصرف کافی فیبر خواص بسیار زیادی برای بدن دارد و از آنجایی که در لوپوس تمایل به مصرف فیبر کاهش پیدا میکند باید مراقب این ترکیب مهم باشیم. فیبر در کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی، بهبود عملکرد دستگاه گوارش، کاهش فاکتور های التهابی نظیر CPR، سایتوکان ها و هموسیستئین، کاهش چربی های مضر خون و... تاثیر زیادی دارد. فیبر ها به دو دسته کلی محلول و نامحلول تقسیم میشوند که شامل موارد زیر میگردند. سعی کنید از انواع فیبر ها به مقدار بیشتری در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
فیبر های محلول در سبزیجات، میوه ها، جو دو سر، حبوبات، جو و سبوس جو دو سر به وفور یافت میشوند و در کاهش کلسترول، کاهش قند خون، پیشگیری از یبوست، پیشگیری از سرطان روده و سنگ کیسه صفرا نقش دارند.
فیبرهای نامحلول در گندم کامل و محصولات تهیه شده با آرد کامل گندم، ذرت، سبزیجات مثل کلم ها، لوبیای سبز، سیب زمینی و... به مقدار زیاد وجود دارد و در پیشگیری از بیماری دایورتیکولوز، یبوست، کاهش سرعت جذب قند، افزایش احساس سیری، کمک به کاهش وزن، کاهش کلسترول و پیشگیری از سرطان روده نقش دارند.

از منابع غذایی امگا ۳ بیشتر استفاده کنید

امگا ۳ یکی از ترکیبات ضد التهاب قوی است که منجر به کاهش التهاب در بدن و به دنبال آن کاهش عوارض لوپوس میگردد. مطالعات بیان میکنند که مصرف منابع غذایی امگا ۳ میتواند به بهبود وضعیت بیماران مبتلا به لوپوس کمک کند و کیفیت زندگی این بیماران را افزایش دهید. از این رو سعی کنید حتما قسمتی از رژیم غذایی لوپوس را به این ترکیبات اختصاص دهید.
بهترین منبع غذایی امگا ۳ ماهی ها و غذاهای دریایی هستند. منابع گیاهی امگا ۳ مثل گردو، بذر کتان، مغزیجات، زیتون، آووکادو و... گرچه حاوی امگا ۳ هستند اما میزان جذب کمتری دارند و نسبت به منابع جانوری آن اولویت پایین تری دارند. سعی کنید در هفته حداقل ۲ بار از ماهی و غذاهای دریایی استفاده کنید. اگر به اندازه کافی از غذاهای حاوی امگا ۳ استفاده نمیکنید سعی کنید مکمل آن را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

تاثیر ویتامین آ در بیماری لوپوس

ویتامین آ به تنهایی یا همراه با داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به لوپوس بخصوص در بیمارانی که دچار مشکلات کلیوی شده اند مفید است. ویتامین آ با تاثیر روی اینترلوکین-۷، تنظیم سایتوکاین ها و اینترلوکین-۶ در بهبود شرایط این بیماران کمک میکند.
ویتامین A را به مقدار زیاد در در جگر، هویج، سیب زمینی شیرین، کدو حلوایی، اسفناج، کلم سبز، کلم کیل، سبزیجات مخلوط، زردآلو، طالبی، انبه و... میتوانید پیدا کنید. اغلب این ترکیبات گیاهی هستند و به افزایش دریافت فیبر هم به شما کمک میکنند. مصرف آنها را در رژیم غذایی لوپوس فراموش نکنید.

ویتامین D و اهمیت آن در لوپوس

ویتامین D را میتوان یکی از مهمترین ویتامین های بدن در بیماران لوپوس نام نهاد. کمبود ویتامین D با نقص سیستم ایمنی همراه است و همانطور که میدانید لوپوس هم ناشی از یک بیماری خود ایمنیست. به همین دلیل دریافت کافی ویتامین دی در این بیماران اهمیت بالایی دارد.
از آنجا که اشعه خورشید (اصلی ترین منبع تولید ویتامین دی در بدن) میتواند باعث ایجاد مشکلاتی در بیماران لوپوس شود، این افراد معمولا در معرض کمبود این ویتامین قرار دارند. مواد غذایی مصرفی در فرهنگ ما ایرانی ها به اندازه کافی این ویتامین را ندارند و تنها در برخی مواد غذایی غنی شده با ویتامین دی میتوانید آن را به اندازه کافی دریافت کنید. از طرفی بخاطر مشکلات کلیوی ایجاد شده در لوپوس، تبدیل فرم غیر فعال ویتامین D به فرم فعال آن به درستی انجام نمیشود.
پس توصیه ما این است که از مکمل ویتامین D در رژیم غذایی لوپوس استفاده کنید. مصرف روزانه ۱۰۰۰ واحد یا ماهانه ۵۰۰۰۰ واحد ویتامین دی برای بیماران مبتلا به لوپوس ایمن است و میتوانید با خیال راحت مصرف کنید.

• دریافت کافی مواد غذایی در رژیم لوپوس مهم است. نباید اجازه دهید ترس از غذا خوردن باعث سوء تغذیه در شما شود.
• در صورتی که داروهای استروئیدی استفاده میکنید مراقب دریافت کافی ریزمغذی ها بخصوص پتاسیم و کلسیم باشید.
• حداقل از ۲ واحد لبنیات در طول روز استفاده کنید که کلسیم کافی برای بدن تامین شود.
• اگر کاهش وزن زیادی داشتید حتما با مشاور تغذیه برای دریافت رژیم افزایش وزن صحبت کنید. در مورد اضافه وزن هم همین مسئله صدق میکند و باید از رژیم کاهش وزن استفاده کنید.
• اگر به بیماری های زمینه ای دیگر مثل فشار خون، بیماری های قلبی، کلیوی و... مبتلا شده اید حتما باید رژیم غذایی مناسب با شرایط خودتان را رعایت کنید.
• مصرف یک مولتی ویتامین میتواند در جبران کمبود دریافت ریزمغذی ها کمک کننده باشد.
• در صورت بروز کم خونی (که معمولا هم رایج است) از توصیه های غذایی برای درمان کمخونی استفاده کنید.
• مغزیجات، ماهی، روغن ماهی، زیتون، روغن زیتون، سبزیجات، میوه ها و غلات کامل سرشار از آنتی اکسیدان و فیتوکمیکال هایی هستند که برای لوپوس مفید میباشند. حتما از این ترکیبات در برنامه غذایی روزانه خودتان استفاده کنید.
• استفاده از زردچوبه میتواند باعث بهبود عوارض کلیوی لوپوس مثل دفع پروتئین شود. در غذاهای خود از آن استفاده کنید.
• در صورتی که نسبت به گلوتن حساسیت دارید یا موجب وخیم تر شدن وضعیت شما میشود ترکیبات گندم، جو، جو دوسر و چاودار را از رژیم غذایی خود حذف کرده و از یک رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده کنید.
• چربی گوشت، روغن جامد، کره، خامه، سرشیر، روغن حیوانی، روغن ذرت، روغن کنجد، روغن آفتابگردان، روغن سویا و... حاوی امگا ۶ زیادی هستند و باعث افزایش التهاب میشوند. آنها را با روغن زیتون یا کانولا جایگزین کنید.
• مصرف کافی آب و مایعات فراموش نشود.
• استراحت کافی داشته باشید.
• در صورتی که بخاطر مصرف داروهای استروئیدی قند خون شما افزایش پیدا کرده است، باید شمارش کربوهیدرات ها را (همچون رژیم غذایی دیابت) در رژیم غذایی انجام دهید.
• لوبیای عروس و نخود فرنگی سرشار از ترکیبی به نام کومسترول هستند که میتواند در تسکین دردهای ناشی از لوپوس مفید باشد.
• چای سبز، CLA، ویتامین C و ویتامین E میتوانند در بهبود علائم لوپوس کمک کننده باشند.
• شما بخاطر مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی در معرض ابتلا به عفونت قرار دارید. بهداشت مواد غذایی را حتما رعایت کنید و مراقب عفونت های میکروبی باشید.