رژیم غذایی لوپوس - کلینیک تخصصی نوتریشا

رژیم غذایی لوپوس باید چگونه باشد؟

بیماری لوپوس، به‌ویژه زمانی که عملکرد کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، نیازمند مدیریت دقیق و کنترل‌شده رژیم غذایی است. به طور کلی عادت‌های غذایی ناسالم نه تنها به التهابات بدن دامن می‌زند، بلکه میتواند ریسک بروز مشکلات قلبی و عروقی را نیز در بیماران لوپوس افزایش دهد.

بسیاری از بیماران لوپوس الگوی غذایی سالمی برای بیماری خود ندارند و همین مسئله زمینه ساز مشکلات زیاد در این عزیزان خواهد شد. به عنوان مثال اکثر بیماران مبتلا به لوپوس از داروهای کورتیکواستروئیدی استفاده میکنند که به تنهایی میتوانند سبب پوکی استخوان شوند، در عین حال دریافت ناکافی کلسیم و ویتامین D به این مشکل دامن زده و آن را تشدید میکند.

یک رژیم غذایی ضدالتهاب و متعادل، که شامل پروتئین کنترل‌شده، امگا-۳، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری باشد برای بیماران مبتلا به لوپوس بسیار مفید است. کنترل مصرف چربی‌ها و جایگزینی آن‌ها با چربی‌های سالم به بهبود کیفیت زندگی و کاهش شدت عوارض در این بیماران کمک می‌کند. مشورت با متخصص تغذیه برای تنظیم رژیم غذایی مناسب، به‌ویژه در افراد با آسیب کلیوی، توصیه می‌شود. در ادامه به طور کامل درباره رژیم غذایی لوپوس و مواردی که باید در آن رعایت کنید صحبت خواهیم کرد.

نقش پروتئین در رژیم غذایی لوپوس

لوپوس می‌تواند به کاهش عملکرد کلیه‌ها منجر شود، و ازآنجاکه دفع متابولیت‌های حاصل از تجزیه پروتئین‌ها توسط کلیه‌ها انجام می‌شود، مصرف بیش از حد پروتئین می‌تواند فشار زیادی بر کلیه‌ها وارد کرده و به سلول‌های سالم کلیوی آسیب برساند. بنابراین، میزان پروتئین دریافتی باید تحت نظر متخصص تغذیه با دقت و در حد نیاز بدن تنظیم شود تا از آسیب‌های احتمالی به کلیه جلوگیری شود.

مقدار توصیه شده پروتئین
بدن به‌طور کلی برای عملکرد صحیح خود به حدود ۰.۸ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن نیاز دارد. بااین‌حال، برای بیماران مبتلا به لوپوس، بسته به وضعیت کلیه‌ها، مقدار پروتئین ممکن است کمی تغییر کند. به‌طور معمول، میزان پروتئین برای این بیماران می‌تواند بین ۱ تا ۱.۲ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تنظیم شود. رژیم‌های پرپروتئین که بیش از ۱.۵ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن دارند، برای این بیماران توصیه نمی‌شوند.

درصورتی‌که لوپوس باعث افت شدید عملکرد کلیه شده باشد، این بیماران باید با توجه به شدت آسیب کلیوی، به رژیم غذایی مخصوص نارسایی مزمن کلیه پایبند باشند که شامل کاهش بیشتر پروتئین و تنظیم دقیق الکترولیت ها است.

منابع پروتئین مناسب در رژیم غذایی بیماری لوپوس
منابع پروتئینی باید با دقت انتخاب شده و به‌طور متعادل مصرف شوند. منابع پروتئین توصیه شده برای بیماران مبتلا به لوپوس عبارتند از:
• گوشت قرمز: منبع پروتئین و آهن است، اما باید به‌صورت کم‌چرب و در حد متعادل مصرف شود.
• مرغ و ماکیان: دارای پروتئین با کیفیت و کم‌چرب بوده و جایگزین مناسبی برای گوشت قرمز است.
• ماهی و غذاهای دریایی: علاوه بر پروتئین، دارای چربی‌های امگا-۳ هستند که به کاهش التهاب کمک می‌کند.
• حبوبات: مانند لوبیا، عدس و نخود، منابع گیاهی پروتئین و فیبر هستند.
• سویا: به‌عنوان منبع گیاهی پروتئین با کیفیت، برای بیماران لوپوس مناسب است.
• لبنیات: دارای پروتئین و کلسیم هستند، که بهتر است انواع کم‌چرب آن مصرف شود.
• مغزها و دانه‌ها: مانند بادام، گردو و تخمه کدو، حاوی پروتئین و چربی‌های سالم هستند اما باید به دلیل کالری بالا، در حد اعتدال مصرف شوند.

رژیم غذایی لوپوس باید پرفیبر باشد

در بیماران مبتلا به لوپوس، مصرف فیبر به‌طور ویژه‌ای اهمیت دارد، زیرا این ماده غذایی به بهبود عملکرد کلی بدن و کاهش عوامل التهابی کمک می‌کند. ازآنجاکه برخی بیماران لوپوس تمایل کمتری به مصرف فیبر دارند، تأمین فیبر کافی در رژیم غذایی ضروری است. فیبر به دو دسته اصلی فیبرهای محلول و فیبرهای نامحلول تقسیم می‌شود که هرکدام فواید خاص خود را دارند. در ادامه با این خواص آشنا میشویم:

• کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی: فیبر در کاهش چربی‌های مضر خون و کاهش کلسترول نقش دارد، که به بهبود سلامت قلب و عروق کمک می‌کند.
• بهبود عملکرد دستگاه گوارش: فیبر به بهبود حرکات روده و پیشگیری از یبوست کمک می‌کند.
• کاهش التهاب: فیبر می‌تواند فاکتورهای التهابی مانند CRP، سایتوکاین‌ها و هموسیستئین را کاهش دهد، که این امر برای کنترل لوپوس بسیار مفید است.
• کاهش وزن و افزایش احساس سیری: مصرف فیبرهای محلول و نامحلول می‌تواند به افزایش احساس سیری کمک کند و از پرخوری و افزایش وزن جلوگیری نماید.
• تنظیم قند خون: یکی از نقش‌های مهم فیبر غذایی کمک به تنظیم قند خون است. فیبر سرعت جذب کربوهیدرات‌ها را کاهش داده و باعث تنظیم قند خون میشود.

انواع فیبر و منابع غذایی آنها
فیبرهای محلول به کاهش کلسترول و قند خون کمک کرده و خطر یبوست، سرطان روده و سنگ کیسه صفرا را کاهش می‌دهند. این نوع فیبر در موارد زیر یافت می‌شود:
• سبزیجات مانند هویج و کرفس
• میوه‌ها مانند سیب و مرکبات
• حبوبات مانند عدس و لوبیا
• جو دو سر و سبوس جو دو سر

فیبرهای نامحلول به سلامت دستگاه گوارش کمک کرده و سرعت جذب قند را کاهش می‌دهند. برخی منابع فیبرهای نامحلول عبارتند از:
• گندم کامل و محصولات تهیه‌شده با آرد کامل
• سبزیجات غیر نشاسته‌ای مثل کلم، کرفس، لوبیا سبز و...
• سبزیجات نشاسته‌ای مثل سیب زمینی، ذرت و...

توصیه میکنیم بیماران مبتلا به لوپوس از هر دو نوع فیبر به مقدار کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنند. ترکیب انواع فیبرها می‌تواند به بهبود سلامت کلی و کاهش التهاب کمک کرده و احتمال بروز مشکلات قلبی و گوارشی را در این بیماران کاهش دهد.

از منابع غذایی امگا ۳ بیشتر استفاده کنید

مصرف کافی امگا ۳ می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود علائم بیماری لوپوس کمک کند. این اسید چرب با خاصیت ضدالتهابی قوی خود، می‌تواند در کاهش عوارض ناشی از التهاب در بدن مؤثر باشد و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به لوپوس را بهبود بخشد. تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف منظم امگا ۳ می‌تواند به تسکین برخی از علائم لوپوس کمک کرده و در کاهش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و عروقی نیز که این بیماران در معرض آن قرار دارند، مؤثر است. از این رو حتما منابع امگا ۳ را در رژیم غذایی هفتگی خود قرار دهید. منابع غذایی امگا ۳ شامل موارد زیر میشود:

ماهی‌ها و غذاهای دریایی: ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین، و قزل‌آلا بهترین منابع امگا ۳ هستند و جذب آن‌ها برای بدن بسیار مؤثر است. توصیه می‌شود حداقل ۲ بار در هفته از ماهی و غذاهای دریایی در رژیم غذایی استفاده کنید.

منابع گیاهی امگا ۳: گردو، آووکادو، زیتون، بذر کتان، دانه چیا و سایر مغزیجات نیز حاوی امگا ۳ هستند. اما امگا ۳ موجود در منابع گیاهی (ALA) به اندازه اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در ماهی (EPA و DHA) مؤثر نیستند و جذب کمتری دارند. با این حال، مصرف ترکیبی از هر دو نوع منابع می‌تواند به حفظ تعادل کمک کند.

اگر از منابع غذایی امگا ۳ به اندازه کافی استفاده نمیکنید، مکمل‌های امگا ۳ نیز می‌توانند انتخاب مناسبی باشند. بهتر است مصرف مکمل‌های امگا ۳ را زیر نظر پزشک یا متخصص تغذیه و با دوز توصیه شده انجام دهید تا از اثربخشی آن برای بهبود سلامت کلی و کاهش التهاب در بدن بهره‌مند شوید.

تاثیر ویتامین آ در بیماری لوپوس

ویتامین A نقش مهمی در کنترل التهاب و تقویت سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به لوپوس دارد و به خصوص در کسانی که به مشکلات کلیوی ناشی از این بیماری دچار شده‌اند، می‌تواند مفید باشد. این ویتامین با تأثیر بر تولید و تنظیم سایتوکاین‌ها و اینترلوکین‌ها، از جمله اینترلوکین-۷ و اینترلوکین-۶، به کاهش پاسخ‌های التهابی کمک می‌کند و در بهبود وضعیت ایمنی این بیماران مؤثر است.

منابع غنی ویتامین A
برای بهره‌گیری از فواید ویتامین A، توصیه می‌شود از منابع غذایی زیر استفاده کنید:
جگر: منبع بسیار غنی از ویتامین A.
سبزیجات نارنجی و زرد: مانند هویج، سیب‌زمینی شیرین، کدو حلوایی، و زردآلو.
سبزیجات برگ‌سبز تیره: مانند اسفناج، کلم کیل و کلم سبز.
میوه‌ها: مانند انبه و طالبی.

منابع گیاهی ویتامین A علاوه بر تأمین این ویتامین، به افزایش مصرف فیبر نیز کمک می‌کنند که برای سلامت گوارشی و کنترل التهاب در بیماران لوپوس بسیار مفید است. مصرف متعادل این مواد غذایی را در رژیم روزانه خود فراموش نکنید تا از خواص تقویتی و ضدالتهابی ویتامین A بهره‌مند شوید.

ویتامین D و اهمیت آن در لوپوس

ویتامین D یکی از ویتامین‌های کلیدی برای بیماران مبتلا به لوپوس است، زیرا کمبود آن می‌تواند باعث نقص در عملکرد سیستم ایمنی شود. از آنجا که لوپوس یک بیماری خودایمنی است، دریافت کافی ویتامین D به بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک می‌کند و می‌تواند تأثیرات مثبتی بر روند بیماری داشته باشد.

چالش‌های دریافت ویتامین D در بیماران لوپوس
نور خورشید به عنوان اصلی‌ترین منبع تولید ویتامین D در بدن، برای بیماران لوپوس می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند، زیرا این بیماران به نور خورشید حساسیت دارند و ممکن است منجر به تشدید علائم شود. همچنین، رژیم غذایی رایج در ایران به اندازه کافی ویتامین D ندارد و برخی غذاها غنی شده با ویتامین D ممکن است نتوانند نیاز روزانه بدن به این ویتامین را تأمین کنند. از سوی دیگر، مشکلات کلیوی در لوپوس باعث می‌شود که تبدیل فرم غیر فعال ویتامین D به فرم فعال آن به‌درستی انجام نشود و این مسئله کمبود ویتامین D را تشدید می‌کند.

در نتیجه برای پیشگیری از کمبود ویتامین D، مصرف مکمل آن توصیه می‌شود. دوز ایمن برای بیماران مبتلا به لوپوس روزانه ۱۰۰۰ واحد یا ماهانه ۵۰۰۰۰ واحد است که می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کنترل التهاب در این بیماران کمک کند.

نکات مهمی که در رژیم غذایی لوپوس باید رعایت کنید

• دریافت کافی مواد غذایی در رژیم لوپوس مهم است. نباید اجازه دهید ترس از غذا خوردن باعث سوء تغذیه در شما شود.
• در صورتی که داروهای استروئیدی استفاده میکنید مراقب دریافت کافی ریزمغذی ها بخصوص پتاسیم و کلسیم باشید.
• حداقل از ۲ واحد لبنیات در طول روز استفاده کنید که کلسیم کافی برای بدن تامین شود.
• اگر کاهش وزن زیادی داشتید حتما با مشاور تغذیه برای دریافت رژیم افزایش وزن صحبت کنید. در مورد اضافه وزن هم همین مسئله صدق میکند و باید از رژیم کاهش وزن استفاده کنید.
• اگر به بیماری های زمینه ای دیگر مثل فشار خون، بیماری های قلبی، کلیوی و... مبتلا شده اید حتما باید رژیم غذایی مناسب با شرایط خودتان را رعایت کنید.
• مصرف یک مولتی ویتامین میتواند در جبران کمبود دریافت ریزمغذی ها کمک کننده باشد.
• در صورت بروز کم خونی (که معمولا هم رایج است) از توصیه های غذایی برای درمان کمخونی استفاده کنید.
• مغزیجات، ماهی، روغن ماهی، زیتون، روغن زیتون، سبزیجات، میوه ها و غلات کامل سرشار از آنتی اکسیدان و فیتوکمیکال هایی هستند که برای لوپوس مفید میباشند. حتما از این ترکیبات در برنامه غذایی روزانه خودتان استفاده کنید.
• استفاده از زردچوبه میتواند باعث بهبود عوارض کلیوی لوپوس مثل دفع پروتئین شود. در غذاهای خود از آن استفاده کنید.
• در صورتی که نسبت به گلوتن حساسیت دارید یا موجب وخیم تر شدن وضعیت شما میشود ترکیبات گندم، جو، جو دوسر و چاودار را از رژیم غذایی خود حذف کرده و از یک رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده کنید.
• چربی گوشت، روغن جامد، کره، خامه، سرشیر، روغن حیوانی، روغن ذرت، روغن کنجد، روغن آفتابگردان، روغن سویا و... حاوی امگا ۶ زیادی هستند و باعث افزایش التهاب میشوند. آنها را با روغن زیتون یا کانولا جایگزین کنید.
• مصرف کافی آب و مایعات فراموش نشود.
• استراحت کافی داشته باشید.
• در صورتی که بخاطر مصرف داروهای استروئیدی قند خون شما افزایش پیدا کرده است، باید شمارش کربوهیدرات ها را (همچون رژیم غذایی دیابت) در رژیم غذایی انجام دهید.
• لوبیای عروس و نخود فرنگی سرشار از ترکیبی به نام کومسترول هستند که میتواند در تسکین دردهای ناشی از لوپوس مفید باشد.
• چای سبز، CLA، ویتامین C و ویتامین E میتوانند در بهبود علائم لوپوس کمک کننده باشند.
• شما بخاطر مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی در معرض ابتلا به عفونت قرار دارید. بهداشت مواد غذایی را حتما رعایت کنید و مراقب عفونت های میکروبی باشید.