فواید و خواص رژیم کتوژنیک

محمدحسن میعادفر، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۵ آبان ۱۴۰۲

رژیم کتوژنیک با وجود محدودیت هایی که دارد و برخی عوارضی ناشی از آن، فواید و خاصیت هایی هم دارد. مطالعات مختلفی بر روی تاثیر رژیم کتو ژنیک در بیماری های مختلف انجام شده و نتایج این مطالعات نشان میدهد رژیم کتوژنیک میتواند در درمان برخی بیماری ها مفید واقع شود. در ادامه این مقاله لیستی از بیماری ها که در آن فواید رژیم کتوژنیک اثبات شده را برای شما بیان میکنیم.

فلسفه ایجاد رژیم کتوژنیک بخاطر بیماری صرع بوده است. در واقع اولین باری که از رژیم کتوژنیک استفاده شد برای بیماران مبتلا به صرعی بود که نسبت به درمان دارویی مقاوم بودند و هیچ دارویی روی بهبودی بیماری آنها اثر نداشت.
پس از اینکه در این بیماران از رژیم کتوژنیک استفاده شد مشاهده گردید که میزان بروز حملات صرعی حدود ۸۵% بهبود پیدا کرد و وضعیت بیماران بسیار بهتر شده بود. با مطالعات بیشتر رژیم کتوژنیک به عنوان یک درمان تغذیه ای برای بیماران مبتلا به صرع جایگاه خود را تثبیت کرد.
نکته جالب درباره تاثیر رژیم کتوژنیک در بیماران مبتلا به صرع این بود که بیش از ۵۰% بیماران بهبودی کامل پیدا کردند و صرع آنها به طور کامل درمان شد.
البته در کودکان مبتلا به صرع که در سن رشد هستند باید ابتدا درمان های دارویی صورت گیرد و در صورتی که پاسخ بیمار به درمان دارویی مناسب نبود از رژیم کتو ژنیک تحت نظر متخصص تغذیه استفاده شود. زیرا در کودکان باید به مسئله رشد توجه ویژه ای داشت که محدودیت های رژیم کتو باعث اختلال در رشد نگردد.

یکی از فواید رژیم کتوژنیک افزایش سطح کتوز در بدن و تاثیر آن در کاهش رشد سلول های سرطانی است. سلول های سرطانی به علت رشد زیادی که دارند به انرژی بسیار بیشتری نسبت به سلول های سالم بدن نیاز دارند. از آنجا که سوخت اصلی سلول های سرطانی گلوکز (قندی که در اکثر غذاهای کربوهیدراته یافت میشود) است، پس دریافت گلوکز به تغذیه سلول های سرطانی کمک میکند.
از آنجایی که در رژیم کتوژنیک ما از کربوهیدرات ها به عنوان منبع اصلی گلوکز بسیار کم استفاده میکنیم، در نتیجه سلول های سرطانی منبع غذایی خود را از دست میدهند. سلول های سالم بدن میتوانند از کتون ها (ترکیبات ناشی از تجزیه چربی) به عنوان سوخت استفاده کنند اما سلول های سرطانی این امکان را ندارند و به علت عدم دریافت مواد غذایی از بین میروند.
مطالعات مختلفی درباره تاثیر رژیم کتوژنیک در پیشگیری و درمان سرطان انجام شده که اثربخشی رژیم کتو در کاهش رشد برخی تومورهای سرطانی بخصوص تومورهای مغذی مشاهده شد. برخی مطالعات دیگر نیز تاثیر رژیم کتوژنیک در درمان سرطان سینه را اثبات کرده اند.
با این حال نیاز به مطالعات بیشتری در این زمینه است که بتوان از رژیم کتو به عنوان یک درمان قطعی برای بیماری سرطان یاد کرد. (۱، ۲)

از دیگر فواید رژیم کتوژنیک تاثیر آن در بهبود دیابت نوع ۲ است. همانطور که میدانید در بیماری دیابت در جذب گلوکز اختلال ایجاد میشود. در دیابت نوع ۱ این مسئله بخاطر عدم تولید انسولین و در دیابت نوع ۲ بخاطر تغییر در گیرنده های انسولین در سطح سلول های بدن رخ میدهد.
تقریبا همه سلول های بدن ما (به غیر از برخی سلول ها مثل گلبول های قرمز خون) میتوانند از چربی ها به عنوان سوخت استفاده کنند. از آنجایی که در رژیم کتوژنیک ما از چربی ها به عنوان سوخت اصلی بدن استفاده میکنیم، میتوان رژیم کتو را در درمان برخی موارد دیابت هم استفاده کرد.
در دیابت نوع ۱ چون ما هیچ انسولینی در بدن نداریم استفاده از رژیم کتو باعث افت قند میشود که برای بیمار بسیار خطرناک است، اما در دیابت نوع ۲ فقط مقدار جذب قند کاهش پیدا میکند که همین میزان اندک جذب شده برای تغذیه سلول ها کفایت میکند و استفاده از رژیم کتو در اغلب این بیماران مشکلی ایجاد نمیکند.
رژیم کتوژنیک از دو طریق در بهبود بیماری دیابت نوع ۲ نقش دارد، اول اینکه میزان کربوهیدرات دریافتی بسیار کاهش پیدا میکند پس قند خون شما افزایش نخواهد یافت، دوم هم اینکه رژیم کتو با تاثیری که در کاهش وزن دارد میتواند به بهبود سطح قند و دیابت شما منجر شود. (۳، ۴)
اگر مبتلا به بیماری دیابت هستید و قصد گرفتن رژیم کتوژنیک دارید حتما رژیم غذایی خود را تحت نظر مشاور یا متخصص تغذیه انجام دهید تا مشکلات مربوط به افت قند خون و هایپوگلایسمی رخ ندهد و مشکلی از این بابت ایجاد نگردد.

یکی از مشکلاتی که در بیماری آلزایمر وجود دارد، نبود مسیر انتقال کاملی برای گلوکز به سلول های مغز است. در مطالعه ای که در همین زمینه صورت گرفت مشاهده شده با انجام رژیم غذایی کتوژنیک یا سایر رژیم های غذایی پرچرب که سوخت اصلی بدن به کتون بادی ها تبدیل میشود این مشکل برطرف شده و سلول های مغزی میتوانند انرژی کافی از طریق مصرف چربی ها دریافت کنند و در نتیجه رژیم کتو میتواند به نوعی باعث بهبود بیماری آلزایمر گردد.
در مطالعه دیگری که بر روی مصرف مکمل کتون در بیماران مبتلا به آلزایمر صورت گرفت مشاهده شد که استفاده از رژیم غذایی کتو میتواند در پیشگیری از آلزایمر موثر بوده و در افرادی که آلزایمر مبتلا هستند روند پیشرفت بیماری را کند یا متوقف کند.
گرچه اکثر مطالعات نقش موثر رژیم کتوژنیک در بهبود آلزایمر را بیان میکنند اما بیشتر این مطالعات روی جمعیت زیادی صورت نگرفته و نیازمند این است که بررسی های بیشتر و گسترده تری در مورد نقش رژیم غذایی کتو در بهبود آلزایمر صورت گیرد. (۵، ۶)

پارکینسون یکی دیگر از بیماری هایی است که سلول های عصبی را درگیر میکند و تاثیر مثبت رژیم کتو در درمان علائم پارکینسون و جلوگیری از پیشرفت این بیماری اثبات شده است. در یکی از مطالعات که روی رژیم کتوژنیک در بیماران مبتلا به پارکینسون انجام شده بود دیده شد افرادی که از رژیم غذایی کتوژنیک پیروی میکنند شدت علائم بیماری پارکینسون در آنها کمتر شده و سرعت پیشرفت بیماری هم نسبت به گروه دیگر که از رژیم غذایی عادی پیروی میکنند کمتر است.
در بررسی های دیگری هم که روی تاثیر رژیم غذایی کتوژنیک در بیماری پارکینسون انجام شد نتایج مشابهی به دست آمد و تاثیرات مثبت رژیم کتو در بهبود عملکرد مغزی و کاهش علائم پارکینسون مشاهده شد. از آنجا که درمان قطعی برای بیماری پارکینسون هنوز وجود ندارد میتوان از رژیم کتوژنیک به عنوان روشی برای کند کردن روند پارکینسون استفاده کرد. (۷، ۸)

میگرن سومین مشکل رایج در دنیاست که جمعیت زیادی از افراد را درگیر خود کرده است. بیماری میگرن در افراد مختلف شدت های متفاوتی دارد و از خفیف تا شدید میتواند بروز دهد. برخی از متخصصان بر این عقیده هستند که رژیم کتوژنیک میتواند در درمان بیماری میگرن نقش داشته باشد. به همین سبب مطالعاتی در این زمینه صورت گرفته که در آن مشاهده گردید افرادی که از رژیم غذایی کتوژنیک تبعیت میکنند شدت حملات و مدت زمان سردرد های میگرنی در آنها کاهش پیدا کرده بود. (۹، ۱۰)
با این حال نیاز به مطالعات بیشتری در مورد تاثیر رژیم کتوژنیک در درمان میگرن وجود دارد تا بتوان از آن به عنوان راه حل پیشگیری کننده از میگرن نام برد.

خواص رژیم کتوژنیک در کاهش وزن بر کسی پوشیده نیست. یکی از دلایل اصلی پرطرفدار شدن رژیم کتوژنیک در چند سال اخیر، تاثیر بسیار زیادی است که رژیم کتو در کاهش وزن دارد. در رژیم کتوژنیک شما از چربی های بدن به عنوان سوخت استفاده خواهید کرد و همانطور که میدانید چربی ها بیش از ۲ برابر کربوهیدرات ها انرژی برای بدن فراهم میکنند. از طرفی چون ذخایر چربی معمولا در بدن ما به مقدار زیاد دیده میشود، شما به یک منبع سوخت عظیم دست پیدا میکنید.
در نتیجه با انجام رژیم کتوژنیک به تدریج چربی های اضافه بدن را از دست میدهید و کاهش وزن زیادی را بدون احساس گرسنگی زیاد تجربه خواهید کرد. مقدار کاهش وزن در رژیم کتو به عوامل مختلفی مثل نوع متابولیسم، وزن، شرایط روحی و... بستگی دارد اما معمولا کاهش وزنی حدود ۶ تا ۸ کیلوگرم در ماه مورد انتظار است.
نکته مهمی که در کاهش وزن ناشی از رژیم کتو باید در نظر گرفت این است که پس از پایان این رژیم غذایی، نباید به طور ناگهانی کربوهیدرات با به برنامه غذایی خود اضافه کنید. بلکه اضافه شدن کربوهیدرات باید به تدریج باشد تا از افزایش وزن مجدد پس از پایان دوره رژیم کتو جلوگیری شود.
انجام ورزش در طول رژیم کتو ژنیک هم برای پیشگیری از تحلیل عضلانی و جلوگیری از افت متابولیسم بسیار کمک کننده خواهد بود و توصیه میکنیم افرادی که از رژیم کتوژنیک برای لاغری استفاده میکنند حتما ورزش های قدرتی هم در طول رژیم انجام دهند.

تاثیر رژیم کتوژنیک بر بیماری های دیگری نظیر ام اس (مالتیپل اسکلروزیس)، دو قطبی، آسیب های مغزی، اوتیسم، مشکلات میتوکوندریال و... هم مورد بحث و بررسی قرار دارد، اما مطالعات اولیه نشان دهنده این است که رژیم کتو میتواند به عنوان یک درمان کمکی در بیماری های گفته شده نقش ایفا کند و به بهبود بیمارن کمک کند. با این حال چون رژیم کتو نسبتا یک رژیم غذایی نو ظهور است که اخیرا مورد استقبال فراوان قرار گرفته، نیازمند به مطالعات بیشتری روی این رژیم غذایی است که اثرات بلند مدت آن نیز مورد بررسی قرار گیرد.