رژیم کتوژنیک برای تنبلی تخمدان

محمدحسن میعادفر، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۹ مرداد ۱۴۰۳

سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان یک بیماری یا به تعریف بهتر یک وضعیت هورمونی است که بانوان را تحت تاثیر قرار میدهد. تنبلی تخمدان میتواند باعث بروز مشکلات مختلفی از جمله ناباروری شود. افزایش وزن، رویش مو در صورت، به هم خوردگی قاعدگی، نازک شدن موها و بروز آکنه یا لک های پوستی از دیگر عوارض تنبلی تخمدان هستند که یک یا چند مورد از این عوارض در این افراد دیده میشود.
اگر به بیماری تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک (PCOS) مبتلا باشید احتمالا میدانید که تغییر در رژیم غذایی چقدر میتواند به بهبود علائم بیماری شما کمک کند و مفید باشد. در تنبلی تخمدان سلول های بدن شما در برابر انسولین مقاومت میکنند و واکنش مناسبی در برابر ترشح انسولین نشان نمیدهند. در نتیجه سطح قند خون و ذخیره چربی دچار اختلال میشود.
از آنجایی که رژیم های کم کربوهیدرات از جمله رژیم کتوژنیک میتوانند به بهبود مقاومت انسولینی در بدن کمک کند به نظر میرسد که برای تنبلی تخمدان هم میتوانند مفید باشند. در این مقاله به طور کامل به بررسی این موضوع که رژیم کتو برای تنبلی تخمدان مفید است یا خیر میپردازیم.

تنبلی تخمدان به راحتی با تغییر سبک زندگی، اصلاح عادت های غذایی، کاهش وزن در افرادی که اضافه وزن دارند و استفاده از برخی مکمل ها یا داروها قابل کنترل و درمان است.

در رژیم کتو دریافت کربوهیدرات شما باید بسیار محدود شود و به کمتر از ۵۰ گرم در روز برسد. این محدودیت شدید کربوهیدرات بدن شما را وادار به استفاده از چربی ها به عنوان سوخت یا کتوز میکند. مطالعات مختلفی نشان میدهند که رژیم کتوژنیک باعث کاهش مقاومت نسبت به انسولین شده و با تاثیر روی هورمون های گرسنگی و سیری تمایل شما به خوردن غذا را کاهش میدهد. در نتیجه کاهش وزن شما را هم به دنبال خواهد داشت. هر دو مورد افزایش حساسیت به انسولین و کاهش وزن میتوانند به بهبود تنبلی تخمدان کمک کنند.

تاثر کتو در کاهش مقاومت به انسولین

مقاومت به انسولین یکی از علت های اصلی بروز تنبلی تخمدان یا PCOS است. انسولین یکی از هورمون هایی است که از پانکراس ترشح شده و به سلول های بدن کمک میکند تا گلوکز را از جریان خون برای تولید انرژی بردارند و مورد استفاده قرار دهند. در واقع کلید ورود گلوکز به داخل سلول انسولین است. گلوکزی که وارد سلول میشود یا برای تولید انرژی مورد استفاده قرار میگیرد و یا به صورت چربی در سلول های بدن ذخیره میشود.
سلول های بدن افرادی که نسبت به انسولین مقاوم هستند به دلایل مختلف نمیتوانند از انسولین به اندازه کافی استفاده کنند و سطح قند خون افزایش پیدا میکند. بدن برای اینکه سطح قند خون را کنترل کند مجبور به تولید انسولین بیشتر و بیشتر میشود تا سطح انسولین به حدی برسد که انسولین ها بتوانند به گیرنده های سطح سلول بچسبند و دروازه های ورود گلوکز را به داخل سلول را باز کنند.

از آنجایی که میزان زیاد انسولین در خون باعث برداشت زیاد قند و به دنبال آن افزایش ذخیره چربی در بدن میشود، مقاومت به انسولین وزن شما را افزایش میدهد و چاقی و اضافه وزن را برای شما به همراه خواهد داشت. نهایتا اگر رژیم غذایی و سبک زندگی خود را تغییر ندهید، مقاومت به انسولین باعث بروز دیابت نوع ۲ خواهد شد.
در یک مطالعه ۱۲ هفته ای روی تعدادی از بانوان مبتلا به تنبلی تخمدان مشاهده شده که استفاده از رژیم کتوژنیک گیاهی به طور چشمگیری قند خون و سطح انسولین را کاهش میدهد. علاوه بر این حساسیت سلول های بدن را نسبت به انسولین افزایش داده و مقاومت انسولینی کمتر میشود.
در مطالعات دیگری که بر روی تاثیر رژیم کتو در تنبلی تخمدان انجام شده بود نتایج مشابهی به دست آمد و مشاهده شد که دنبال کردن رژیم کتوژنیک باعث بهبود قند خون و کاهش مقاومت به انسولین شده بود. از طرف دیگر رژیم کتو به طور چشمگیری علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک را کاهش داده بود.

در مطالعاتی که گفته شد علاوه بر کاهش مقاومت به انسولین، اتفاقات مفید دیگری از جمله کاهش وزن، نرمال شدن سطح هورمون ها، بهبود عملکرد کبد، تنظیم پروفایل های چربی خون، تنظیم قاعدگی و بهبود قدرت باروری هم رخ داده بود. به عنوان مثال در بانوانی که از رژیم کتوژنیک گیاهی استفاده کرده بودند در طی ۱۲ هفته علاوه بر کاهش وزن ۹ کیلوگرمی، میزان تری گلیسیرید و کلسترول کم شده بود و سطح هورمون تستوسترون هم کاهش پیدا کرده بود. بعلاوه اینکه در برخی بیمارانی که در مراحل اولیه کبد چرب بودند در پایان مطالعه علامتی از کبد چرب در آنها وجود نداشت و بیماری آنها درمان شده بود.
نکته جالبی که در مورد کاهش وزن ناشی از رژیم کتو وجود داشت این بود که بیشتر این کاهش وزن در ناحیه مرکزی بدن (شکم و پهلو) بود و اندازه های دور شکم نسبت به قبل بسیار کمتر شده بود.

یکی دیگر از نتایج قابل توجهی که در مطالعه روی تاثیر رژیم کتو بر  PCOS صورت گرفت این بود که در برخی از بانوان که حتی سالها قاعدگی را تجربه نکرده بودند دوباره قاعدگی رخ داد و آنهایی که قاعدگی نامنظم داشتند به یک روال منظم بازگشتند. این مسئله نوید بخش افزایش قدرت باروری در این خانم ها بود.

با این حال نیاز به مطالعات بیشتر و وسیع تری روی اثربخشی رژیم کتوژنیک در درمان تنبلی تخمدان وجود دارد و بخاطر سختی رژیم کتو مطالعات گسترده و کاملی هنوز صورت نگرفته است.

گرچه رژیم کتوژنیک میتواند به کنترل و درمان عوارض تنبلی تخمدان کمک کند اما این رژیم بخاطر محدودیت های شدیدی که دارد و مقدار بالای چربی مصرفی در آن میتواند عوارضی هم به همراه داشته باشد که باید مراقب بروز آنها باشید.
در برخی از مطالعات مشاهده شد که استفاده از رژیم کتو باعث افزایش سطح کلسترول خون میشود. این مسئله شاید در افراد سالم چندان مشکل ساز نباشد اما در بیماران قلبی یا افرادی که به کلسترول بالای خون مبتلا هستند میتواند نگران کننده باشد.
از طرف دیگر رژیم کتوژنیک از نظر کربوهیدرات بسیار محدود است و برای بسیاری از افراد دنبال کردن این رژیم بسیار سخت است. به طور مثال شما باید از مصرف انواع نان، برنج، سیب زمینی، لبنیات، میوه ها، ماکارونی، عسل و... خودداری کنید و در عوض تمرکز خود را روی چربی ها، گوشت ها و سبزیجات بگذارید. سایر عوارض رژیم کتوژنیک برای شما در مقاله ای به همین نام آورده شده است که میتوانید مطالعه کنید.

با توجه به اینکه رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی محدود بوده و انجام آن سخت است توصیه میکنیم که از رژیم لوکرب که کربوهیدرات بیشتری نسبت به رژیم کتو داشته اما کماکان باعث بهبود تنبلی تخمدان میشود استفاده کنید. حتما برنامه غذایی خود را از مشاور و متخصص تغذیه دریافت کنید تا سلامت شما با مخاطره رو به رو نشود.