رژیم غذایی پارکینسون

محمدحسن میعادفر، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۲۵ آذر ۱۴۰۲

پارکینسون یک بیماری پیش رونده است که حدود ۱% تا ۲% از افراد بالای ۶۰ سال را درگیر خود میکند. بیماری پارکینسون با تاثیر قرار دادن اعصاب حرکتی باعث اختلال در حدکت اندام هایی مثل دست، بازو، پا، فک و... میشود. عدم تعادل در حرکات، عدم توانایی در انجام حرکات سریع یا به عبارت دیگر انجام آهسته کارها از علائم دیگر پارکینسون هستند که ناشی از کاهش تولید دوپامین در سلول های مغزی است.
علت اصلی بروز پارکینسون هنوز ناشناخته است اما عوامل مختلفی میتوانند روی بروز آن تاثیر بگذارند. افزایش رادیکال های آزاد در بدن، اختلال در اجسام لویی، عدم نوشیدن آب کافی، زندگی شهر نشینی، رژیم غذایی نامناسب، قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا، مسمومیت با فلزات سنگین و... باعث افزایش خطر ابتلا به پارکینسون میشوند.
بیماری پارکینسون در حال حاضر درمان قطعی ندارد و صرفا درمان های حمایتی برای کاهش علائم، افزایش کیفیت زندگی و کندکردن پیشرفت بیماری انجام میشود. رژیم غذایی مناسب میتواند در بهبود کیفیت زندگی و کند کردن روند بیماری کمک کند، از این رو توصیه میکنیم که حتما در کنار درمان های دارویی، در مورد وضعیت تغذیه ای خود هم با متخصص تغذیه مشورت کنید.

اولین و مهمترین نکته در رژیم غذایی پارکینسون این است که مواد غذایی کافی و در راس آنها پروتئین به اندازه کافی برای بدن فراهم شود تا از تحلیل عضلات جلوگیری شده و قدرت آنها برای حرکت حفظ شود. در مطالعات صورت گرفته مشاهده شد که یک رژیم غذایی سرشار از سبزیجات، میوه ها، مغزیجات، ماهی و روغن زیتون باعث کندشدن روند بیماری پارکینسون میشود.
نکته دیگر در رژیم پارکینسون توجه به تداخل غذا و داروهای مصرفی است. به طور مثال افرادی که از داروی لوو دوپا استفاده میکنند نباید از غذاهایی مثل باقلا که به طور طبیعی حاوی این ماده هستند استفاده کنند. و یا مشاهده شده که مصرف لبنیات در این بیماران بهتر است که در وعده شام باشد و از لبنیات در صبحانه و ناهار استفاده نکنند.
مصرف فیبر کافی، ویتامین B۶ (پیریدوکسین)، مصرف چربی های غیر اشباع، استفاده از آنتی اکسیدان های طبیعی، مواد غذایی ضد التهاب، دریافت کافی ویتامین D و امگا ۳، عدم دریافت بیش از حد منگنز و دریافت کافی فولات از جمله دیگر مواردی است که باید در رژیم غذایی پارکینسون به آنها دقت شود.
یافته های علمی نشان میدهند افرادی که مستعد بیماری پارکینسون هستند و در عین حال از رژیم غذایی مدیترانه ای پیروی میکنند بسیار دیرتر به بیماری پارکینسون مبتلا میشوند و سن بروز بیماری در آنها بالا تر است. از این رو یکی از بهترین رژیم های غذایی برای بیماران مبتلا به پارکینسون رژیم مدیترانه ای است.

یکی از مهمترین قسمت های رژیم غذایی پارکینسون دریافت انرژی کافی است. عدم دریافت انرژی کافی باعث میشود که بدن برای تولید انرژی از ذخایر خود مثل عضلات برای تولید انرژی استفاده کند و در نتیجه باعث تحلیل عضلانی میگردد. از آنجایی که تحلیل عضلات با کاهش قدرت حرکتی همراه است میتواند باعث تشدید علائم پارکینسون گردد. انرژی دریافتی شما باید به گونه ای باشد که وزنتان در محدوده طبیعی حفظ شده و باعث کاهش یا افزایش وزن در شما نشود.
نیاز به انرژی در افراد مبتلا به پارکینسون با افراد سالم برابر است و شما باید روزانه حدود ۳۰ تا ۳۵ کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن خود دریافت کنید. در صورتی که کاهش وزن ناخواسته در شما ایجاد شده بود میتوانید انرژی دریافتی را تا ۴۰ کالری هم افزایش دهید.
از آنجایی که غذا خوردن شاید کمی برای شما سخت باشد و این میزان از کالری را نتوانید مصرف کنید، باید وعده های غذایی کوچکتر اما با تعدد بیشتر مصرف کنید. از طرفی استفاده از غذاهایی کم حجم و مغذی مثل مغزیجات، دانه ها، میوه های خشک و... میتواند به شما در تامین انرژی مورد نیاز بدن کمک کند.

دریافت پروتئین بالا در رژیم غذایی میتواند با کاهش اثرات لوو دوپا همراه باشد. از این رو در افرادی که این دارو را استفاده میکنند نباید از یک رژیم پر پروتئین استفاده کرد. توصیه های مختلفی در مورد میزان پروتئین رژیم غذایی پارکینسون وجود دارد و از ۰.۵ تا ۱.۵ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز متغیر است. اما تاکید بیشتر بر دریافت کمتر از ۰.۸ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است مگر اینکه بیمار دچار کاهش وزن ناخواسته شده باشد. در صورتی که مقدار پروتئین دریافتی شما کمتر از ۰.۸ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز باشد باید حتما انرژی دریافتی کافی باشد و شرایط بالینی تحت نظر باشد که تعادل منفی نیتروژن ایجاد نشود.
اما نکته ای که باید بیشتر به آن توجه شود استفاده کمتر از غذاهای پروتئینی در طول روز و مصرف آنها در وعده شام است. شما باید از مصرف زیاد پروتئین (که در گوشت ها، مرغ و ماکیان، ماهی و غذاهای دریایی، تخم مرغ، لبنیات، حبوبات، سویا و...) در وعده های صبحانه و ناهار خودداری کرده و قسمت اعظمی از پروتئین دریافتی خود را در وعده شام مصرف کنید.

چربی های مصرفی در رژیم غذایی پارکینسون باید از انواع غیر اشباع بخصوص چربی های امگا-۳ باشد. امگا ۳ در غذاهایی نظیر مغزیجات، دانه های روغنی، زیتون، ماهی، کانولا، آووکادو، روغن زیتون، دانه چیا، ماهی ها بخصوص ماهی های آب آزاد (ماهی سالمون، ماهی سفید، شاه ماهی، قزل آلای رنگین کمان و...) به مقدار زیادی یافت میشود. از آنجایی که جذب امگا ۳ در منابع جانوری بسیار بهتر است توصیه میکنیم که از انواع ماهی ها حداقل دوبار در هفته در رژیم غذایی خود استفاده کنید. در صورتی که به اندازه کافی از غذاهای دریایی استفاده نمیکنید توصیه میکنیم که مکمل امگا ۳ را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید.

یبوست یکی از عوارض شایع پارکینسون است. استفاده از فیبرهای غذایی به پیشگیری و درمان یبوست در این بیماران کمک بسیار زیادی میکند. فیبر ها به مقدار زیاد در غلات کامل، سبزیجات، میوه ها، حبوبات، مغزیجات و دانه ها وجود دارند. این مواد غذایی علاوه بر فیبر حاوی آنتی اکسیدان ها و ترکیبات شیمیایی مفید دیگری هم هستند که به محافظت از سلول های بدن در برابر رادیکال های آزاد کمک میکنند. از این رو از مصرف این مواد غذایی غافل نشوید.
اگر استفاده از این مواد غذایی به صورت خام برای شما سخت است، میتوانید آنها را به صورت پخته، چرخ کرده، پودر شده و... استفاده کنید. به عنوان مثال سبزیجات را میتوانید در انواع آش یا غذا بپزید، حبوبات را بعد از پختن میتوانید چرخ کرده یا له کنید، مغزیجات و دانه ها را به صورت پودر استفاده کنید و میوه ها را به صورت کمپوت خانگی بدون شکر میل نمایید.

• اگر کماکان با مصرف فیبرها مشکل یبوست پابرجا ماند، میتوانید از آب آلو برای برطرف کردن آن استفاده کنید.

همانطور که گفتیم رادیکال های آزاد در بدن یکی از عوامل بروز پارکینسون هستند. آنتی اکسیدان ها ترکیبات مفیدی هستند که این رادیکال های آزاد را خنثی کرده و از بدن شما در برابر آسیب های وارده محافظت میکنند. شما آنتی اکسیدان ها را در میوه ها، سبزیجات و ترکیبات مختلف دیگر میتوانید به وفور پیدا کنید. ویتامین C و ویتامین E از قوی ترین آنتی اکسیدان هایی هستند که شما با مصرف مرکبات، بادام درختی، جوانه گندم، کیوی، کلم بروکلی، بادام هندی و... میتوانید از فواید آن بهره مند شوید.
در این بین غذاهای حاوی رزوراتول مثل انگور قرمز، حاوی کورکومین مثل زردچوبه و حاوی اپیگلوکاتچین مثل چای سبز خاصیت ویژه ای برای بیماران مبتلا به پارکینسون دارند.

رژیم کتوژنیک یک سبک غذایی است که در آن مصرف کربوهیدرات ها به شدت محدود شده و در عوض بیشتر انرژی بدن شما از طریق مصرف چربی ها تامین میشود. این رژیم غذایی در ابتدا برای بیماران مبتلا به صرع مقاوم به درمان استفاده میشد. با توجه به تاثیر مثبت این رژیم در صرع، این فرضیه شکل گرفت که ممکن است در سایر بیماری های عصبی هم مفید واقع شود. از این رو مطالعاتی بر روی رژیم کتو و بیماری پارکینسون صورت گرفت و مشاهده شد بیمارانی که به مدت حداقل ۴ هفته از رژیم کتوژنیک استفاده کردند علائم بیماری در آنها بسیار کمتر بود و وضعیت حرکتی نیز بهبود پیدا کرده بود.
به همین دلیل یکی از رژیم هایی که برای بیماران مبتلا به پارکینسون پیشنهاد میشود، رژیم کتوژنیک است. البته با توجه به محدودیت های شدید غذایی که در رژیم کتو وجود دارد باید حتما قبل از استفاده این رژیم با مشاور تغذیه خود مشورت کنید.

رژیم غذایی کم چرب هم میتواند علائم بیماری پارکینسون را بهبود ببخشد، البته اثربخشی رژیم کتوژنیک بسیار بیشتر از رژیم غذایی کم چرب است، اما در افرادی که نمیتوانند این محدودیت شدید غذایی را تحمل کنند میتوانند از رژیم کم چرب هم استفاده نمایند.

• داشتن فعالیت بدنی منظم به حفظ قدرت عضلات و افزایش کیفیت زندگی کمک میکند.
• از نوشیدن قهوه غافل نشوید. روزانه تا ۳ فنجان قهوه میتوانید استفاده کنید.
• در صورتی که در غذا خوردن مشکل پیدا کرده اید سعی کنید از غذاهای نرم مثل پوره ها، سوپ، برنج کته، گوشت چرخ شده و... استفاده کنید.
• گاهی ممکن است مدت غذا خوردن تا یکساعت هم طول بکشید، صبور باشید و غذای خود را کامل مصرف کنید.
• در محیطی آرام و دوستانه غذا مصرف کنید. استفاده از موسیقی های آرام بخش مثل صدای باران و... میتواند کمک کننده باشد.
• مصرف یک مولتی ویتامین-مینرال که حاوی ویتامین های گروه ب، ویتامین C و ویتامین E باشد میتواند مفید واقع شود.
• سعی کنید تا حد امکان از غذاهای تازه استفاده کنید و مواد غذایی مانده مثل گوشت یخ زده، سوسیس، کالباس، کنسرو ها، غذاهای منجمد شده، پنیر کهنه، سس سویا و... را مصرف نکنید.
• بر روی سالاد ها بجای سس از روغن زیتون به همراه آب مرکبات و سبزیجات معطر استفاده کنید.
• نوشیدن آب کافی فراموش نشود. از آب و مایعات به مقدار کافی در طول روز استفاده کنید.
• در صورت بروز علائم گوارشی مثل رفلاکس و... از مصرف غذاهای مشکل ساز خودداری کنید.