پوشش معده و روده به گونه ای است که با ترشح بیکربنات، حذف اسید اضافه و بازسازی سریع سلول های آسیب دیده آن را در برابر اسید معده و آنزیم های گوارشی محافظت میکند.
زمانی که این پوشش به هر دلیلی آسیب ببیند و ترمیم نشود و یک زخم باز ایجاد کند به آن زخم معده گفته میشود که در برابر اسید و آنزیم های گوارشی آسیب پذیر میشود. اگر این اتفاق در روده رخ دهد میتواند زخم روده را ایجاد کند که عموما با التهاب و ورم دستگاه گوارش همراه است.
علت های اصلی بروز زخم معده عفونت با هیلکوباکتر پیلوری (H.Pylori)، التهاب معده، استفاده از آسپرین یا سایر مسکن های غیر استروئیدی مثل ژلوفن، بروفن و...، استفاده از داروهای استروئیدی، مصرف زیاد الکل، استعمال دخانیات، بیماری های شدید و استرس زیاد است.
شایع ترین علامت زخم معده دردهای ناحیه شکم است که میتواند به سمت قفسه سینه و سایر قسمت ها گسترش پیدا کند. این درد معمولا در زمان گرسنگی بیشتر بروز میکند که با مصرف یک ماده غذایی یا داروهای آنتی اسید معمولا کمی تسکین پیدا میکند. درد ناشی از زخم معده میتواند از چند دقیقه تا چند روز یا حتی چند هفته ادامه داشته باشد که بسیار آزار دهنده خواهد بود. سایر علائم زخم معده شامل نفخ، تهوع، استفراغ، ورم شکم، کاهش اشتها و کاهش وزن ناخواسته است. علائم زخم معده ممکن است در همه افراد بروز نکند و تنها برخی از علامت ها مشاهده شود.
تشخیص قطعی زخم معده با انجام آزمایش و اندوسکوپی انجام شده و با توجه به علت آن درمان هم میتواند متفاوت باشد. به طور مثال در افرادی که عفونت باکتریایی دارند استفاده از آنتی بیوتیک ها ضروری است یا ممکن است در افراد استرسی استفاده از آرام بخش ها توصیه شود.
در صورتی که هریک از علامت های درد ناگهانی و شدید معده، درد مقاوم به مصرف دارو، سوزش شدید و غیر قابل تحمل معده، مدفوع سیاه یا خونی، استفراغ خونی یا قهوه ای داشتید باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرید زیرا این نشانه ها میتواند ناشی از آسیب به یک رگ خونی، آسیب به دیواره دستگاه گوارش، آسیب به اندام های داخلی یا مسدود شدن راه عبور غذا از دستگاه گوارش باشد.
رژیم غذایی مناسب برای زخم معده میتواند به شما کمک کند که سریعتر بهبود پیدا کنید و درد های ناشی از زخم معده تسکین بیشتری پیدا کنند. از این رو ضروری است که همزمان با درمان دارویی، رژیم غذایی برای درمان زخم معده را رعایت کنید. در ادامه چگونگی رژیم زخم معده برای شما بیان شده است:
نوع غذاهایی که مصرف میکنید تاثیر مستقیمی بر عملکرد دستگاه گوارش شما دارد. از این رو رژیم غذایی برای زخم معده اهمیت بالایی دارد. اولین نکته در مورد رژیم زخم معده این است که معده شما نباید مدت زیادی خالی باشد و باید هر ۲ تا ۳ ساعت یک وعده یا میان وعده مصرف کنید. خالی ماندن معده میتواند منجر به تشدید زخم معده یا بروز درد معده گردد. بنابر این بجای اینکه سه وعده غذایی پرحجم در طول روز مصرف کنید، آن را به ۶ وعده کوچکتر تقسیم کنید که در تمام طول روز معده شما خالی نماند. میان وعده آخر شب در رژیم غذایی زخم معده بسیار مهم است، زیرا شما حدود ۸ ساعت خواب هستید و در این مدت هیچ غذایی مصرف نمیکنید، پس حتما میان وعده آخر شب خود را استفاده کنید.
دومین نکته در رژیم درمان زخم معده استفاده از غذاهای پروتئینی بیشتر است. از آنجا که بدن برای ترمیم زخم های خود نیاز به آمینواسید ها دارد و منبع آمینو اسید ها غذاهای پروتئینی هستند، رژیم غذایی زخم معده هم باید یک رژیم پر پروتئین باشد. غذاهای پروتئینی مثل گوشت کم چرب، ماهی، ماکیان، تخم مرغ، حبوبات و... میتوانند اثر بافری داشته باشد که از اسیدی شدن زیاد محیط معده پیشگیری میکند.
سومین نکته در مورد رژیم غذایی زخم معده این است که باید نیاز بدن به ریز مغذی های مختلف را تامین کند. همانطور که میدانید ویتامین ها و مواد معدنی و در راس آنها روی و ویتامین سی نقش مهمی در بهبود آسیب ها و زخم های بدن دارند. در صورتی که رژیم غذایی شما نتواند به اندازه کافی ویتامین ها و مواد معدنی در اختیار سلول های بدن قرار دهد، بهبود آنها هم با تاخیر مواجه شده و روند درمان طولانی تر میشود. سعی کنید در رژیم غذایی خود از انواع گروه های غذایی مثل میوه ها، سبزیجات، لبنیات، مغزیجات، غلات کامل و چربی های سالم استفاده کنید.
گوشت ها، جگر، لوبیا، بادام زمینی، سنگدان مرغ، تخم مرغ، ماست و... از منابع خوب زینک یا روی هستند و گواوا، فلفل شیرین، مرکبات، طالبی، گوجه فرنگی، کیوی و... هم حاوی مقدار زیادی ویتامین C میباشند و بهتر است از آنها در رژیم غذایی زخم معده بیشتر استفاده کنید.
چهارمین نکته اینکه رژیم غذایی زخم معده باید حاوی فیبر کافی باشد. فیبر غذایی به صورت محلول و نامحلول وجود دارد که شما باید هر دو نوع آن را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید. فیبر به مقدار زیاد در سبزیجات، میوه ها، حبوبات، دانه ها و مغزیجات وجود دارد و باید هر روزه از آنها به مقدار کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
و نهایتا نکته پنجم اینکه از چربی های اشباع کمتری در رژیم غذایی درمان زخم معده استفاده نمایید. چربی های مورد استفاده شما باید بیشتر از انواع غیر اشباع مثل روغن های گیاهی از جمله زیتون، کانولا، ذرت، سویا، آفتابگردان و... باشد. چربی های جامد مثل کره، مارگارین، روغن نباتی و... را کمتر استفاده کنید. به طور کلی از مصرف غذاهای پرچرب خودداری کنید.
در مورد مصرف غذاهای اسیدی و تاثیر آن در زخم معده میتوان گفت که از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است و بر اساس مطالعات صورت گرفته الزامی به محدودیت مصرف آنها در رژیم غذایی زخم معده نیست. از آنجایی که میزان اسیدی بودن بیشتر غذاها نسبت به اسید معده کمتر است پس مصرف آنها نمیتواند منجر به زخم گوارشی شده یا در بهبود زخم معده اختلال ایجاد کند. تنها در این بین نوشیدنی های گازدار ممکن است کمی میزان اسیدی بودن معده را بیشتر کنند و بهتر است آنها را استفاده نکنید. البته اگر همزمان با زخم معده به رفلاکس معده یا زخم دهان مبتلا هستید بهتر است از مصرف غذاهای اسیدی مثل مرکبات، گوجه فرنگی، سرکه و... خودداری کنید. بعلاوه اینکه اگر با مصرف غذاهای اسیدی احساس درد بیشتری به سراغ شما میاید و با توجه به تجربه شخصی خودتان نسبت به یک ماده غذایی واکنش نشان میدهید بهتر است آن را کنار بگذارید.
برخی از غذاها میتوانند به درمان زخم معده کمک کرده و دوره درمان آن را کوتاه تر کنند. در ادامه لیستی از غذاهای مفید برای زخم معده را مشاهده میکنید:
شیر و خامه از جمله غذاهای مفید برای زخم معده هستند. این دو ماده غذایی در شروع زخم معده یک پوشش روی زخم ایجاد کرده و مانع از آسیب و گسترش بیشتر زخم در دستگاه گوارش میشوند. در صورتی که زخم معده شما خفیف باشد استفاده از شیر و خامه برای شما بسیار مفید خواهد بود.
زردچوبه دارای خواص متعددی است که یکی از آنها کمک به بهبود زخم معده است. زرچوبه دارای خاصیت ضد التهابی بوده و از طرفی به از بین رفتن باکتری عامل زخم معده هم کمک میکند. زرچوبه حتی در پیشگیری از سرطان های ناشی از زخم معده هم موثر بوده و به پیشگیری از آن کمک میکند. بنابر این سعی کنید برای درمان زخم معده از ادویه زردچوبه در غذاهای مختلف استفاده کنید.
خانواده کلم ها و در راس آنها کلم بروکلی از جمله مواد غذایی بسیار مفید برای درمان زخم معده هستند. این دسته از غذاها دارای ترکیبات شیمیایی خاصی هستند که به ریشه کن کردن باکتری عامل زخم معده کمک کرده و ترشح لایه پوشاننده بافت معده را بیشتر میکنند. علاوه بر این باعث کاهش استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت باکتری H.Pylori در معده میشوند. اگر مصرف کلم خام باعث نفخ در شما میشود میتوانید آن را به صورت پخته استفاده کنید.
زنجبیل هم جزو غذاهاییست که میتواند به درمان زخم معده کمک کرده و برای آن مفید باشد. زنجبیل دارای خاصیت ضد التهابی بوده و ورم معده را کاهش میدهد و از این طریق برای درمان زخم معده کمک میکند. علاوه بر این دارای خاصیت ضد تهوع است که در افرادی که دچار این عارضه هستند میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
مراقب باشید که اگر داروهای ضد انعقاد خون، داروهای قند، داروهای فشار و... را مصرف میکنید از زنجبیل به مقدار بسیار زیاد استفاده نکنید.
شیرین بیان هم از جمله غذاهای مفید برای زخم معده یا زخم روده است. شیرین بیان با کاهش التهاب معده میتواند به درمان زخم دستگاه گوارش کمک کند. البته شیرین بیان از جمله ترکیباتی است که تداخلات دارویی ایجاد کرده و مصرف همزمان آن با داروهایی که باعث دفع پتاسیم میشوند خطرناک است. بعلاوه اینکه دارای اثرات شبه هورمونی بوده و برای افرادی که بیماری های حساس به هورمون دارند مثل سرطان سینه نباید بدون نظر پزشک مصرف شود.
سویا دارای اثر درمانی برای زخم معده است و میزان مصرف آن را باید در رژیم غذایی زخم معده افزایش دهید. سویا به از بین بردن H.Pylori کمک کرده و منجر به بهبود سریعتر زخم های گوارشی میشود. سویا را میتوانید به صورت آجیل یا در غذاها استفاده کنید.
پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که با باکتری های عامل بیماری در بدن رقابت کرده و مانع از رشد و تکثیر آنها میشوند. در مورد زخم معده هم استفاده از پروبیوتیک ها مفید است و به درمان سریعتر آن کمک میکند. ماست، دوغ کفیر یا سایر غذاهایی که حاصل از فعالیت میکروارگانیسم های مفید هستند از منابع خوب پروبیوتیک به شمار میروند. پروبیوتیک ها را به صورت مکمل هم میتوانید استفاده کنید.
به طور اختصاصی گونه های باکتریایی لاکتوباسیلوس، بیفیدوباکتر، ساکارومایزس و باسیلوس ها به کاهش عوارض زخم معده و ریشه کن کردن عامل آن کمک میکنند.
برخی از مواد غذایی هم هستند که در بهبود زخم معده اختلال ایجاد کرده و در رژیم غذایی زخم معده نباید مورد استفاده قرار گیرند. اگر شما هم به زخم معده مبتلا هستید از مصرف غذاهای زیر خودداری کنید:
مصرف زیاد الکل با کاهش خاصیت محافظت کنندگی پوشش معده همراه است. استفاده از نوشیدنی های الکلی نه تنها از بهبود زخم های گوارشی جلوگیری میکند بلکه افراد سالم را هم میتواند به سمت زخم دستگاه گوارش سوق دهد. بعلاوه اینکه این نوشیدنی ها باعث افزایش ترشح آنزیمی و اسیدی معده شده و باعث آسیب بیشتر به قسمت های زخم شده میشود. بنابر این افراد مبتلا به زخم معده به هیچ وجه نباید از الکل یا نوشیدنی های الکلی استفاده کنند.
کافئین و مواد غذایی کافئین دار مثل قهوه، شکلات، نوشابه های کولا، نسکافه، چای غلیظ و... ترشحات گوارشی معده را بیشتر کرده و از بهبود زخم های گوارشی جلوگیری میکنند. علاوه بر این باعث شل شدن کاردیا (دریچه انتهای مری) شده و منجر به رفلاکس معده و بازگشت اسید به داخل مری میشود. پس باید از مصرف این مواد هم در رژیم غذایی زخم معده خودداری کنید.
ادویه های تند از جمله فلفل سیاه، سیر، میخک و... و در راس آنها فلفل حاوی ماده ای به نام کپساسین است که اگر به تنهایی و یا به مقدار زیاد مورد استفاده قرار گیرند میتوانند باعث التهاب و آسیب به پوشش معده شوند. از این رو این ترکیبات نباید به مقدار زیاد استفاده شوند.
با این وجود مصرف مقدار کم آنها مشکلی ایجاد نمیکند و حتی میتواند با تحریک تولید پوشش معده برای پیشگیری از زخم معده مفید هم باشند. زیاده روی در مصرف هر نوع ماده غذایی میتواند مشکلاتی به همراه داشته باشد که فلفل و ادویه های تند نیز از این مسئله مستثنی نیستند.
چربی گوشت قرمز حاوی اسید چربی به نام آراشیدونیک اسید است. مطالعات نشان میدهند که مصرف آراشیدونیک اسید میتواند با بروز زخم معده در ارتباط باشد. از این رو اگر تمایل به مصرف گوشت قرمز در رژیم زخم معده داشتید بهتر است چربی آن را تا جایی که امکان دارد جدا کنید و از انواع گوشت بدون چربی استفاده نمایید.
.webp)
مثل هر رژیم درمانی دیگری، در کنار رژیم درمان زخم معده باید نکات غیر تغذیه ای دیگری هم رعایت کنید که به بهبود بیماری شما کمک کند. مهمترین نکاتی که در درمان زخم معده وجود دارد شامل موارد زیر میشود:
• از مصرف داروهای مسکن غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ژلوفن، بروفن، ادویل و... بدون تجویز پزشک جدا خودداری کنید. حتی مصرف مقدار کم این داروها میتواند منجر به بروز زخم معده شود.
• مصرف داروهای استروئیدی در بلند مدت منجر به زخم معده میشود. بهتر است این داروها را همراه غذا مصرف کنید که عوارض کمتری را برای شما به همراه داشته باشند.
• زخم معده میتواند منجر به کمخونی ناشی از فقر آهن شود. در صورتی که به زخم معده مبتلا هستید باید وضعیت سلول های خونی شما هم بررسی شود تا در صورت نیاز نسبت به درمان آن اقدام شود.
• کمبود ویتامین B۱۲ یکی دیگر از مشکلاتی است که حین زخم معده ممکن است ایجاد شود. سطح ویتامین B۱۲ باید بررسی شود تا در صورت لزوم از مکمل آن استفاده گردد. کمبود B۱۲ در صورت ادامه دار شدن منجر به کمخونی کشنده میشود.
• در صورت تجویز دارو، مصرف منظم آنها بخصوص انواع آنتی بیوتیک ها ضروری است.
• در صورتی که مصرف میوه و سبزیجات به صورت خام باعث نفخ و اذیت شدن شما میشود آنها را به صورت پخته مصرف کنید.
• از استعمال دخانیات تا حد امکان خودداری کنید و در معرض دود آنها قرار نگیرید.
• با توجه به اینکه H.Pylori یک عفونت گوارشی است، حتما از بهداشت مواد غذایی و آب اطمینان حاصل کنید و قبل از مصرف غذا دست های خود را بشویید.
• در صورتی که از آنتی بیوتیک ها استفاده میکنید حتما از انواع پروبیوتیک و ماست در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
با رعایت این رژیم غذایی به درمان زخم معده کمک کنید
تغذیه مناسب جهت پیشگیری و درمان رفلاکس یا ترش کردن معده
.webp)
برای درمان التهاب روده باید چه مواردی را رعایت کنیم؟
چگونه رژیم غذایی می تواند به کنترل علائم IBS کمک کند؟
برای کاهش یبوست چه مواردی را رعایت کنیم؟
مواد غذایی مفید و مضر در زمان اسهال
.webp)
.svg){kind=icon}
.svg){kind=icon}
