رژیم غذایی زخم معده

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۲ مهر ۱۴۰۳

پوشش معده و روده به‌گونه‌ای طراحی شده است که با ترشح بیکربنات، اسید اضافی را حذف کرده و سلول‌های آسیب‌دیده را به سرعت بازسازی می‌کند. این مکانیزم دفاعی بدن، معده و روده را در برابر اسید معده و آنزیم‌های گوارشی محافظت می‌کند. اما اگر به هر دلیلی این پوشش آسیب ببیند و ترمیم نشود، زخم‌هایی در معده یا روده ایجاد می‌شود که در برابر اسید و آنزیم‌ها آسیب‌پذیر خواهند بود. زخم معده در اثر آسیب به پوشش معده و زخم روده به‌دلیل التهاب و ورم دستگاه گوارش ایجاد می‌شود.

از دلایل اصلی بروز زخم معده می‌توان به عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری، التهاب معده، مصرف داروهایی مانند آسپرین و مسکن‌های غیراستروئیدی (مانند ژلوفن و بروفن)، استفاده از داروهای استروئیدی، مصرف الکل، استعمال دخانیات، بیماری‌های شدید و استرس اشاره کرد.

شایع‌ترین علامت زخم معده، درد در ناحیه شکم است که ممکن است به سمت قفسه سینه و دیگر نواحی گسترش یابد. این درد معمولاً در زمان گرسنگی بیشتر احساس می‌شود و با مصرف غذا یا داروهای آنتی‌ اسید کمی تسکین می‌یابد. درد ناشی از زخم معده می‌تواند از چند دقیقه تا چند روز یا حتی چند هفته طول بکشد و بسیار آزاردهنده باشد. سایر علائم شامل نفخ، تهوع، استفراغ، ورم شکم، کاهش اشتها و کاهش وزن ناخواسته است. این علائم ممکن است در همه افراد بروز نکند و تنها برخی از آنها مشاهده شود.

تشخیص زخم معده با انجام آزمایش و اندوسکوپی صورت می‌گیرد و درمان بر اساس علت زخم متفاوت خواهد بود. به‌عنوان مثال، در موارد عفونت باکتریایی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها ضروری است و در موارد استرسی ممکن است آرام‌بخش‌ها توصیه شوند.

رژیم غذایی مناسب می‌تواند به شما کمک کند تا سریع‌تر بهبود پیدا کنید و دردهای ناشی از زخم معده کاهش یابد. بنابراین، رعایت یک رژیم غذایی مناسب به همراه درمان دارویی بسیار ضروری است. در ادامه، نکات کلیدی رژیم غذایی برای مدیریت زخم معده بیان می‌شود:

نوع غذاهایی که مصرف می‌کنید، تأثیر مستقیم و قابل‌توجهی بر عملکرد دستگاه گوارش دارد. بنابراین، رژیم غذایی مناسب برای زخم معده اهمیت بسیار بالایی دارد. در ادامه به نکات کلیدی در رژیم زخم معده اشاره می‌شود:

۱. مصرف وعده‌های کوچک و مکرر:

برای درمان زخم معده، معده نباید مدت زیادی خالی بماند؛ بنابراین باید هر ۲ تا ۳ ساعت یک وعده یا میان‌ وعده مصرف کنید. خالی ماندن معده می‌تواند منجر به تشدید زخم یا بروز درد معده شود. به جای سه وعده غذایی بزرگ، بهتر است وعده‌ها را به ۶ وعده کوچک تقسیم کنید تا معده شما در طول روز خالی نماند. میان‌وعده آخر شب نیز بسیار مهم است، زیرا در طول ۸ ساعت خواب، هیچ غذایی مصرف نمی‌کنید و اگر این میان وعده را استفاده نکنید معده شما در طول شب خالی باقی میماند. وعده های غذایی کوچک و از طریق موارد زیر کمک کننده است:

کاهش فشار بر معده: مصرف وعده‌های بزرگ می‌تواند فشار زیادی بر معده وارد کند و باعث افزایش تولید اسید شود. با تقسیم وعده‌های غذایی به وعده‌های کوچک‌تر، فشار کمتری بر معده وارد می‌شود و احتمال بروز درد و ناراحتی کاهش می‌یابد.
پیشگیری از ترشح زیاد اسید معده: زمانی که معده خالی می‌ماند، بدن به طور طبیعی اسید بیشتری تولید می‌کند تا آماده هضم غذا شود. این اسید می‌تواند به زخم‌های موجود آسیب برساند. با مصرف وعده‌های کوچک و مکرر، سطح اسید معده کنترل می‌شود.
بهبود جذب مواد مغذی: با مصرف وعده‌های کوچک، بدن می‌تواند مواد مغذی را بهتر جذب کند. این امر به بهبود وضعیت تغذیه‌ای و افزایش قدرت بدن در ترمیم بافت‌ها کمک می‌کند.
کاهش علائم ناشی از زخم: با کنترل فشار و اسید معده، می‌توان به کاهش علائمی مانند درد، نفخ و ناراحتی کمک کرد که ممکن است ناشی از زخم معده باشند.

۲. افزایش مصرف پروتئین:

 غذاهای پروتئینی نظیر گوشت کم‌چرب، ماهی، ماکیان، تخم‌مرغ، سویا و حبوبات نقش مهمی در درمان زخم معده دارند و از این رو باید به اندازه کافی در رژیم غذایی زخم معده مورد استفاده قرار گیرند. پروتئین ها از طریق مکانیسم های مختلفی به درمان زخم معده کمک میکنند، از جمله موارد زیر:

ترمیم بافت: پروتئین‌ها منبع اصلی آمینو اسیدها هستند که برای ترمیم بافت‌های آسیب‌ دیده و زخم‌ها ضروری‌اند. بدن به آمینو اسیدها نیاز دارد تا سلول‌های جدید بسازد و بافت‌های آسیب‌ دیده را ترمیم کند. این امر به ویژه در زخم‌های معده که نیاز به بهبود دارند، اهمیت دارد.
کاهش اسیدیته معده: برخی از غذاهای پروتئینی مانند گوشت‌های کم‌ چرب و ماکیان می‌توانند به کاهش اسیدیته معده کمک کنند. این به معنای کاهش احتمال تشدید زخم معده شود.
پیشگیری از تخریب بافت: مصرف کافی پروتئین می‌تواند به حفظ توده عضلانی کمک کند. کاهش توده عضلانی می‌تواند منجر به کاهش ظرفیت کلی بدن برای ترمیم و بهبود زخم‌ها شود.

۳. تأمین ریزمغذی‌ها:

رژیم غذایی باید نیاز بدن به ویتامین‌ها و مواد معدنی، به‌ویژه روی و ویتامین C، را تأمین کند. این مواد مغذی نقش مهمی در بهبود آسیب‌ها و زخم‌های بدن دارند. بنابراین، مصرف گروه‌های مختلف غذایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، لبنیات، مغزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم ضروری است.
منابع خوب زینک شامل گوشت‌ها، جگر، لوبیا، بادام زمینی، سنگدان مرغ و تخم‌مرغ است. همچنین، گواوا، فلفل شیرین، مرکبات، طالبی، گوجه‌فرنگی و کیوی حاوی ویتامین C بالا هستند و باید در رژیم غذایی زخم معده بیشتر استفاده شوند.

۴. مصرف فیبر کافی:

رژیم غذایی باید حاوی مقدار کافی فیبر باشد. فیبر به دو صورت محلول و نامحلول وجود دارد و شما باید هر دو نوع آن را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید. فیبر به مقدار زیاد در سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات، دانه‌ها و مغزیجات وجود دارد. با این حال، در موارد شدید، مصرف زیاد میوه و سبزیجات خام ممکن است درد معده را تشدید کند؛ در این صورت، بهتر است از سبزیجات و میوه های پخته استفاده کنید.

استفاده از فیبر در رژیم غذایی زخم معده فواید زیر را به همراه دارد:
کمک به هضم بهتر: فیبر به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و تسهیل فرایند هضم کمک می‌کند. با افزایش حرکات روده و تسهیل عبور غذا از دستگاه گوارش، احتمال بروز مشکلاتی مانند یبوست و نفخ کاهش می‌یابد، که این خود می‌تواند بر درد معده تأثیر مثبت بگذارد.
تقویت سیستم: ایمنی فیبر، به ویژه فیبرهای محلول، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. این موضوع به ویژه در افرادی که به زخم معده مبتلا هستند و ممکن است در معرض عفونت‌های باکتریایی مانند هلیکوباکتر پیلوری باشند، اهمیت دارد.
کاهش اسید معده: فیبر به کنترل تولید اسید معده کمک می‌کند. با کاهش سطح اسید معده، احتمال بروز التهاب و درد ناشی از زخم معده کاهش می‌یابد. این ویژگی به خصوص در مواردی که فرد به زخم معده مبتلا است، بسیار مهم است.
تسکین علائم زخم معده: مصرف فیبر به دلیل تأثیر مثبت آن بر هضم و جذب مواد غذایی، می‌تواند به تسکین علائم زخم معده کمک کند. فیبر به ایجاد احساس سیری کمک می‌کند و در نتیجه ممکن است بیمار را از خوردن غذاهای تحریک‌کننده که می‌توانند زخم معده را بدتر کنند، دور کند.

۵. محدود کردن چربی‌های اشباع:

برای درمان زخم معده بهتر است از چربی‌های اشباع کمتر استفاده کنید و چربی‌های غیر اشباع مانند روغن‌های گیاهی (زیتون، کانولا، ذرت، سویا و آفتابگردان) را جایگزین کنید. چربی‌های جامد مانند کره، مارگارین و روغن نباتی باید به حداقل برسند و به‌طور کلی از مصرف غذاهای پرچرب خودداری کنید.

غذاهای چرب و چربی های اشباع به دلایل زیر نباید در رژیم زخم معده استفاده شوند:
افزایش تولید اسید معده: چربی‌های اشباع می‌توانند به افزایش تولید اسید در معده منجر شوند. این افزایش اسید می‌تواند به تشدید علائم زخم معده و ایجاد احساس سوزش و ناراحتی در معده کمک کند.
دیرهضم بودن: بعلاوه غذاهای پرچرب معمولاً دیرتر از غذاهای سبک هضم می‌شوند. این امر می‌تواند باعث ایجاد احساس سنگینی و ناراحتی در معده شود و در نتیجه باعث تشدید درد و علائم زخم معده گردد.
افزایش التهاب: چربی‌های اشباع به افزایش التهاب در بدن کمک می‌کنند. از آنجا که زخم معده به نوعی التهاب در بافت معده مرتبط است، مصرف این نوع چربی‌ها می‌تواند به وخامت وضعیت منجر شود.
افزایش خطر عفونت: مصرف زیاد چربی‌های اشباع می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار دهد و در نتیجه، احتمال بروز عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری (یکی از علل اصلی زخم معده) را افزایش دهد.

تأثیر غذاهای اسیدی:

در مورد مصرف غذاهای اسیدی و تأثیر آن‌ها بر زخم معده، چند نکته حائز اهمیت است که می‌تواند به درک بهتر تأثیر این نوع غذاها بر سلامت دستگاه گوارش و زخم معده کمک کند.

۱. تنوع واکنش‌های فردی
برخی افراد ممکن است به غذاهای اسیدی حساس‌تر باشند و پس از مصرف آن‌ها، علائم ناراحتی گوارشی را تجربه کنند. این شامل درد، سوزش یا احساس نفخ است. در مقابل، برخی دیگر ممکن است به راحتی این غذاها را تحمل کنند بدون اینکه عوارضی را احساس کنند.
اگر فردی بعد از مصرف غذاهای اسیدی احساس درد یا ناراحتی کرد، باید این غذاها را از رژیم غذایی خود حذف کند. این امر می‌تواند به شناسایی غذاهای محرک کمک کند و به افراد امکان می‌دهد تا رژیم غذایی مناسب‌تری داشته باشند.

۲. اسید غذایی در مقابل اسید معده
بیشتر غذاهای اسیدی، مانند مرکبات (پرتقال، لیمو) و گوجه‌فرنگی، از نظر اسیدیته کمتر از اسید هیدروکلریک موجود در معده هستند. به این معنا که مصرف این غذاها به طور مستقیم نمی‌تواند منجر به ایجاد زخم معده یا تشدید زخم‌های موجود شود. این غذاها ممکن است به طور موقت pH معده را تغییر دهند، اما اثر آن‌ها نسبت به اسید معده کمتر است. بنابراین، نگرانی در مورد ایجاد زخم گوارشی از مصرف این غذاها در اکثر افراد نادر است. با این حال در صورت وجود رفلاکس معده این غذاها نباید مصرف شوند.

۳. نوشیدنی‌های گازدار
نوشیدنی‌های گازدار معمولاً حاوی اسیدهای کربنیک و دیگر افزودنی‌ها هستند که می‌توانند به افزایش اسیدیته معده کمک کنند. این افزایش ممکن است منجر به ناراحتی و تشدید علائم در افراد مبتلا به زخم معده شود. به دلیل این احتمال، توصیه می‌شود افراد مبتلا به زخم معده از مصرف نوشیدنی‌های گازدار خودداری کنند.

در کل، هیچ منبع علمی منع مصرف غذاهای اسیدی در رژیم زخم معده را تایید نمیکند. تأثیر غذاهای اسیدی بر زخم معده به عواملی مانند وضعیت گوارشی فرد، حساسیت‌های شخصی و نوع غذاها بستگی دارد. شناخت و رعایت این عوامل می‌تواند به مدیریت بهتر زخم معده و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

برخی از غذاها برای زخم معده مفیدند و میتوانند به درمان زخم معده کمک کرده و دوره درمان آن را کوتاه تر کنند. در پاسخ به این سوال که چه غذاهایی برای زخم معده خوب است لیستی از غذاهای مفید برای زخم معده را برای شما بیان کرده ایم:

شیر و خامه

شیر و خامه از جمله مواد غذایی هستند که می‌توانند به بهبود زخم معده کمک کنند. این دو ماده غذایی به دلایل زیر برای افراد مبتلا به زخم معده مفید هستند:

ایجاد پوشش محافظ برای معده: شیر و خامه می‌توانند به‌ عنوان یک لایه محافظ روی زخم‌ها عمل کنند. این پوشش می‌تواند از تماس مستقیم اسید معده و آنزیم‌های گوارشی با زخم معده جلوگیری کرده و به این ترتیب، عوارض زخم مانند درد و سوزش را کاهش دهد.
کاهش التهاب: ترکیبات موجود در شیر و خامه می‌توانند به کاهش التهاب معده کمک کنند. این امر به تسکین درد و ناراحتی ناشی از زخم معده کمک می‌کند.
پروتئین بالا: شیر و خامه حاوی پروتئین بوده که برای ترمیم بافت‌ها و حفظ سلامت عمومی بدن ضروری هستند. پروتئین‌ها به بدن کمک می‌کنند تا زخم‌ها را سریع‌تر بهبود دهد.
هضم راحت: در صورتی که زخم معده شما خفیف باشد، مصرف شیر و خامه می‌تواند به تسکین علائم و بهبود وضعیت کمک کند. این دو ماده غذایی به‌طور کلی ملایم و خوش‌هضم هستند و می‌توانند به‌عنوان گزینه‌ای مناسب در رژیم غذایی زخم معده مورد استفاده قرار گیرند.

زردچوبه

زردچوبه یکی از ادویه‌های مهم و مفید در طب سنتی و پزشکی نوین است که خواص درمانی متعددی دارد. در مورد زخم معده، استفاده از زردچوبه در رژیم غذایی روزانه می‌تواند به دلایل زیر به بهبود و پیشگیری از آن کمک کند:

خاصیت ضد التهابی: زردچوبه حاوی ترکیبی فعال به نام کورکومین است که خواص ضد التهابی قوی دارد. این خاصیت به کاهش التهاب در بافت معده کمک کرده و در تسکین درد و ناراحتی ناشی از زخم معده موثر است.
مبارزه با باکتری هلیکوباکتر پیلوری: زردچوبه می‌تواند به از بین بردن باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) که عامل اصلی زخم معده است، کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که کورکومین می‌تواند رشد این باکتری را مهار کرده و به این ترتیب به درمان زخم معده کمک کند.
پیشگیری از سرطان معده: زردچوبه به دلیل خواص آنتی‌ اکسیدانی و ضد التهابی خود می‌تواند در پیشگیری از انواع خاصی از سرطان، به ویژه سرطان‌های ناشی از زخم معده موثر باشد. با کاهش التهاب و محافظت از بافت‌ها، زردچوبه می‌تواند به عنوان یک عامل محافظ در برابر توسعه سرطان عمل کند.
بهبود روند بهبود زخم معده: زردچوبه می‌تواند به تسریع روند بهبود زخم‌های گوارشی کمک کند. زردچوبه میتواند به تحریک تولید سلول‌های جدید و ترمیم بافت آسیب‌دیده کمک کند.
کاهش تولید اسید معده: زردچوبه می‌تواند به تنظیم سطح اسید معده کمک کند و از این طریق از تشدید زخم‌های موجود جلوگیری کند.

زردچوبه را می‌توان به‌صورت پودر یا ادویه در غذاها، نوشیدنی‌ها یا به‌ عنوان مکمل‌ غذایی مصرف کرد. همچنین می‌توان آن را با شیر یا آب گرم ترکیب کرده و به‌عنوان یک نوشیدنی تسکین‌ دهنده نوشیدن. مانند هر ماده دیگری، مصرف زردچوبه هم باید در حد اعتدال باشد. اگر داروهای خاصی مصرف می‌کنید یا بیماری‌های خاصی دارید، بهتر است قبل از افزودن زردچوبه به رژیم غذایی خود با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. 

سویا و لوبیای سویا

سویا به دلیل خواص درمانی و تغذیه‌ای خود، به‌ویژه در رژیم غذایی افرادی که با زخم معده مواجه هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد. این ماده غذایی می‌تواند به چندین روش به بهبود زخم معده کمک کند:

کاهش عفونت هلیکوباکتر پیلوری: سویا حاوی ترکیباتی است که می‌تواند به کنترل و کاهش عفونت‌های ناشی از باکتری Helicobacter pylori کمک کرده و موجب مهار رشد این باکتری شود. به این ترتیب، خطر ابتلا به زخم معده و مشکلات گوارشی مرتبط را کاهش میدهد.
خاصیت ضد التهابی: سویا به دلیل داشتن خواص ضد التهابی، می‌تواند به کاهش التهاب در دستگاه گوارش کمک کند. التهاب یکی از عوامل مؤثر در تشدید زخم‌های معده است و منجبر به افزایش درد و ناراحتی میشود.
منبع غنی پروتئین: سویا به عنوان یک منبع عالی از پروتئین‌های باکیفیت شناخته می‌شود. پروتئین‌ها برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و بهبود زخم‌ها ضروری هستند.  به‌ویژه برای افرادی که در حال مبارزه با زخم معده هستند، داشتن یک منبع پروتئینی سالم مانند سویا در رژیم غذایی به تسریع فرآیند بهبود و ترمیم کمک میکند.

کلم ها بخصوص کلم بروکلی

کلم‌ها، به‌ویژه کلم بروکلی، از مواد غذایی بسیار مفیدی هستند که می‌توانند به درمان زخم معده کمک کنند. این خانواده از سبزیجات سرشار از ترکیبات شیمیایی خاص هستند که تأثیرات مثبتی بر سلامت معده دارند. در اینجا به برخی از این خواص اشاره می‌کنیم:

کاهش عفونت‌های معده: کلم بروکلی و دیگر کلم‌ها می‌توانند به کاهش عفونت ناشی از باکتری Helicobacter pylori کمک کنند. این باکتری یکی از عوامل اصلی ایجاد زخم‌های معده است و مصرف این سبزیجات می‌تواند به مهار رشد و فعالیت آن کمک کند. در نتیجه، احتمال ابتلا به زخم معده کاهش می‌یابد.
تقویت پوشش معده: کلم‌ها به تحریک ترشح لایه پوشاننده بافت معده کمک می‌کنند. این لایه محافظ می‌تواند به جلوگیری از آسیب دیدن معده در برابر اسیدها و آنزیم‌های گوارشی کمک کند و روند بهبود زخم‌ها را تسریع بخشد.
کاهش استرس اکسیداتیو: این سبزیجات همچنین می‌توانند استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت باکتری H. pylori را کاهش دهند. استرس اکسیداتیو به معنی وجود رادیکال‌های آزاد در بدن است که می‌توانند به بافت‌ها آسیب برسانند. با کاهش این استرس، احتمال بروز مشکلات گوارشی کاهش می‌یابد.

اگر مصرف کلم خام باعث نفخ یا ناراحتی معده می‌شود، می‌توانید آن را به صورت پخته مصرف کنید. پختن کلم‌ها نه تنها نفخ را کاهش می‌دهد بلکه باعث می‌شود که راحت تر هضم شوند.

زنجبیل

زنجبیل یکی دیگر از گیاهان دارویی ارزشمند است که می‌تواند در درمان زخم معده و بهبود سلامت دستگاه گوارش مؤثر باشد. در زیر به برخی از مزایای مهم زنجبیل اشاره می‌شود:

خاصیت ضد التهابی: زنجبیل به دلیل داشتن ترکیباتی مانند زنجرون و جنجرول، به کاهش التهاب و ورم معده کمک می‌کند و به التیام بافت‌های آسیب‌دیده یاری می‌رساند.
کاهش علائم زخم معده: با کاهش التهاب، زنجبیل می‌تواند علائم مرتبط با زخم معده مانند درد و ناراحتی را تسکین دهد.
خاصیت ضد تهوع: زنجبیل به عنوان یک داروی طبیعی ضد تهوع شناخته می‌شود و می‌تواند در کاهش تهوع و استفراغ در افرادی که به زخم معده مبتلا هستند کمک کند.
بهبود هضم: مصرف زنجبیل می‌تواند برای بهبود فرایند هضم و کاهش مشکلات گوارشی در افراد مبتلا به زخم معده مفید باشد.

زنجبیل را می‌توان به روش‌های مختلفی مصرف کرد، از جمله در قالب چای زنجبیل، افزودن به غذاها یا مصرف کپسول‌های مکمل. در نظر داشته باشید که اگر از داروهای خاصی مانند داروهای ضد انعقاد خون، داروهای دیابت و داروهای فشار خون استفاده می‌کنند، باید قبل از مصرف زیاد زنجبیل با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

شیرین بیان

شیرین بیان یکی از گیاهان دارویی مفید است که از دیرباز برای درمان مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه به دلیل ترکیبات فعال خود می‌تواند در بهبود زخم‌های معده و روده مؤثر باشد. در زیر به برخی از مزایای شیرین بیان و نکات مهم مرتبط با آن اشاره می‌کنیم:

کاهش التهاب: شیرین بیان حاوی ترکیبی به نام گلیسیریزین است که دارای خاصیت ضد التهابی قوی می‌باشد. این ترکیب می‌تواند به کاهش التهاب دیواره‌های معده و روده کمک کرده و به بهبود زخم‌ها سرعت ببخشد.
محافظت از مخاط معده: شیرین بیان با افزایش تولید مخاط محافظ در دستگاه گوارش، از بافت معده و روده در برابر آسیب‌های اسیدی محافظت می‌کند و در نتیجه باعث جلوگیری از بدتر شدن زخم‌ها می‌شود.
کاهش درد و سوزش معده: با کاهش التهاب و محافظت از بافت‌های معده، مصرف شیرین بیان می‌تواند درد و سوزش ناشی از زخم معده را کاهش دهد.
اثر ضد باکتریایی: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که شیرین بیان می‌تواند با باکتری هلیکوباکتر پیلوری مقابله کند. این خاصیت ضد باکتریایی به درمان زخم معده کمک می‌کند.
بهبود هضم و کاهش اسپاسم‌های گوارشی: شیرین بیان به کاهش اسپاسم‌های دستگاه گوارش و بهبود عملکرد هضم کمک می‌کند، که این خاصیت می‌تواند برای افرادی که از دردهای معده و روده رنج می‌برند، مفید باشد.

شیرین بیان دارای خواصی شبیه به هورمون‌های استروژنی است. به همین دلیل، افرادی که دچار بیماری‌های حساس به هورمون مانند سرطان سینه، سرطان رحم یا اندومتریوز هستند، نباید بدون مشورت با پزشک از شیرین بیان استفاده کنند. بعلاوه اینکه ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد. به‌ویژه مصرف همزمان آن با داروهایی که باعث دفع پتاسیم می‌شوند، خطرناک است. افرادی که دچار فشار خون بالا هستند هم باید از مصرف زیاد شیرین بیان پرهیز کنند.

برای بهره‌مندی از خواص شیرین بیان بدون عوارض جانبی، بهتر است مقدار مصرف روزانه کنترل شود و قبل از شروع مصرف مداوم، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود.

پروبیوتیک ها

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده و مفیدی هستند که می‌توانند به حفظ سلامت دستگاه گوارش و بهبود مشکلات گوارشی کمک کنند. این باکتری‌های مفید با رقابت با باکتری‌های مضر، تعادل میکروبی را در روده‌ها حفظ کرده و از تکثیر باکتری‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کنند. در ادامه به بررسی فواید پروبیوتیک‌ها برای زخم معده و معرفی بهترین منابع پروبیوتیک می‌پردازیم:

کاهش رشد باکتری‌های مضر: یکی از عوامل اصلی ایجاد زخم معده، باکتری هلیکوباکتر پیلوری است. پروبیوتیک‌ها به ویژه گونه‌های خاصی مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتر می‌توانند به کاهش رشد و فعالیت این باکتری کمک کرده و عوارض ناشی از آن را کاهش دهند.
تقویت سیستم ایمنی در معده: پروبیوتیک‌ها با تقویت سیستم ایمنی بدن، به محافظت از دیواره‌های معده در برابر عفونت‌ها کمک می‌کنند. این ویژگی باعث بهبود سریع‌تر زخم‌ها و کاهش علائم می‌شود.
کاهش التهاب و بهبود بافت آسیب‌دیده: باکتری‌های مفید مانند ساکارومایسز و باسیلوس‌ها می‌توانند به کاهش التهاب معده و بهبود بافت‌های آسیب‌دیده کمک کنند. این ویژگی به ویژه در بیمارانی که از زخم‌های شدید معده رنج می‌برند، مؤثر است.
کاهش عوارض جانبی درمان‌های دارویی: در برخی موارد، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید روده شود. استفاده از پروبیوتیک‌ها به حفظ تعادل باکتریایی و جلوگیری از مشکلاتی مانند اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها کمک می‌کند.
تسریع در روند درمان: تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیب پروبیوتیک‌ها با درمان‌های دارویی معمول، می‌تواند به تسریع روند بهبود زخم معده کمک کرده و احتمال بازگشت زخم را کاهش دهد.

منابع طبیعی پروبیوتیک‌ها شامل:
ماست: ماست یکی از منابع رایج پروبیوتیک‌هاست که به تقویت سلامت روده‌ها کمک می‌کند. ماست‌های حاوی باکتری‌های فعال مانند لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس برای بهبود زخم معده توصیه می‌شوند.
دوغ کفیر: کفیر یک نوشیدنی لبنی تخمیری است که حاوی چندین گونه از باکتری‌های مفید و مخمرهاست. این نوشیدنی به تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود مشکلات گوارشی کمک می‌کند.
کیمچی و سبزیجات تخمیری: سبزیجات تخمیری مانند کیمچی یا کلم ترش، منابع غنی از پروبیوتیک‌ها هستند که به تعادل باکتری‌های روده و بهبود هضم کمک می‌کنند.

اگر به دنبال دریافت مقدار بیشتری پروبیوتیک هستید، می‌توانید از مکمل‌های پروبیوتیک استفاده کنید. این مکمل‌ها معمولاً حاوی گونه‌های خاصی از باکتری‌های مفید هستند که به بهبود سلامت معده و روده کمک می‌کنند. قبل از شروع مصرف مکمل‌های پروبیوتیک، حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید، به ویژه اگر از داروهای خاصی استفاده می‌کنید و یا بیماری‌های گوارشی مزمن دارید.

عسل

عسل به عنوان یک ماده طبیعی با خواص درمانی، از گذشته‌های دور برای التیام زخم‌ها و بهبود مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این ماده ارزشمند به دلیل ترکیبات فعال و اثرات ضد میکروبی خود می‌تواند به بهبود سریع‌تر زخم معده کمک کند. در ادامه، به بررسی فواید عسل برای زخم معده و نکات مهم در مورد مصرف آن می‌پردازیم:

خواص ضد باکتری و ضد میکروبی: عسل حاوی ترکیباتی مانند پراکسید هیدروژن و فلاونوئیدها است که دارای اثرات ضد باکتریایی قوی هستند. این خاصیت می‌تواند به از بین بردن باکتری‌های مضر در معده، به‌ویژه باکتری هلیکوباکتر پیلوری کمک کند.
کاهش التهاب: عسل دارای خواص ضد التهابی است که می‌تواند التهاب دیواره‌های معده و روده را کاهش داده و روند بهبود زخم را تسریع کند. این ویژگی به کاهش درد و ناراحتی ناشی از زخم معده نیز کمک می‌کند.
تسریع در ترمیم بافت‌ها: عسل به دلیل داشتن آنزیم‌ها و ترکیبات مغذی، می‌تواند به ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌ دیده معده کمک کند. مصرف منظم آن می‌تواند سرعت بهبود زخم‌ها را هم افزایش دهد.
محافظت از مخاط معده: عسل با تشکیل لایه‌ای محافظ بر روی دیواره‌های معده، از بافت‌های حساس در برابر اسید معده محافظت کرده و از بدتر شدن زخم‌ها جلوگیری می‌کند.
کاهش اسیدیته معده: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که عسل می‌تواند به تنظیم سطح اسیدیته معده کمک کند. این ویژگی باعث کاهش سوزش و درد ناشی از اسید معده می‌شود.

عسل یک ماده مغذی است، اما به دلیل کالری بالا، مصرف زیاد آن می‌تواند منجر به افزایش وزن شود. بنابراین، برای بهبود زخم معده، نباید در مصرف آن زیاده روی کنید. افرادی که به عسل حساسیت دارند یا دچار دیابت هستند، باید در مصرف آن احتیاط کنند و قبل از اضافه کردن آن به رژیم غذایی با متخصص تغذیه مشورت کنند.

لیست غذاهای مفید برای زخم معده

بالاتر مواد غذایی که برای زخم معده مفید هستند را برای شما گفتیم. اما میخواهیم ببینیم چه غذاهایی میتوانند به درمان زخم معده کمک کنند. در ادامه لیست غذاهای مفید برای زخم معده را مشاهده میکنید:

• چلو مرغ با سالاد بروکلی پخته شده
• گوشت قرمز کباب شده
• نان و عسل یا شربت عسل
• شیرزنجبیل
• جوجه کباب با دورچین بروکلی
• سوپ جو با مرغ و سویا
• کته ماست با ماست پروبیوتیک
• ماست و توتفرنگی
• فالوده طالبی
• عدس پلو با سویا به همراه فلفل دلمه پخته شده
• لوبیا پلو با لوبیا سبز و سویا
• جگر کباب شده
• تخم مرغ آب پز
• نان و کره بادام زمینی با عسل
• ساندویچ مرغ با فلفل دلمه و قارچ پخته شده
• چیکن استراگانوف
• مرغ گریل شده با سیب زمینی و بروکلی پخته

میوه های مفید برای زخم معده

میوه های مفید برای زخم معده آنهایی هستند که پنج خاصیت مهم داشته باشند. اول اینکه ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز برای ترمیم زخم گوارشی را فراهم کنند. دوم باعث کاهش التهاب و التیام درد معده شوند. سوم اینکه خاصیت اسیدی نداشته باشند و موجب بدتر شدن زخم معده نشوند. چهارم اینکه خاصیت آنتی اکسیدانی زیادی داشته و به مقابله با هلیکوباکتر پیلوری بپردازند. و نهایتا مورد پنچم اینکه هضم راحتی داشته باشند و باعث افزایش فشار روی معده نشوند. از جمله میوه های مفید برای زخم معده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• موز
• پاپایا
• طالبی
• سیب پوست کنده
• ملون
• شاه پسند
• توتفرنگی
• بلوبری
• گیلاس
• تمشک

برخی مواد غذایی می‌توانند التهاب و تحریک معده را تشدید کرده و روند بهبود زخم‌های معده را مختل کنند. اگر شما هم دچار زخم معده هستید، باید از مصرف مواد غذایی زیر خودداری کنید تا علائم را کنترل کرده و از بدتر شدن زخم‌ها جلوگیری نمایید. در ادامه لیست غذاهای ممنوعه برای زخم معده را مشاهده میکنید:

الکل و نوشیدنی های الکلی

الکل یکی از بزرگترین عوامل خطر برای سلامت معده است و تأثیرات منفی آن به‌ویژه در افرادی که دچار زخم معده هستند، به وضوح دیده می‌شود. الکل در رژیم غذایی افراد مبتلا به زخم معده به‌طور کامل ممنوع است و حذف آن می‌تواند به تسریع در بهبود و جلوگیری از عوارض بیشتر کمک کند. در زیر به برخی از دلایلی که چرا الکل برای زخم معده مضر است، اشاره می‌کنیم:

کاهش خاصیت محافظتی پوشش معده: مصرف زیاد الکل باعث کاهش تولید مخاط محافظتی در معده می‌شود. این مخاط به‌طور طبیعی وظیفه حفاظت از دیواره معده را در برابر اسید و آنزیم‌های گوارشی بر عهده دارد. وقتی این لایه کاهش پیدا می‌کند، دیواره معده بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرد.
تشدید التهاب و تحریک زخم‌ها: الکل باعث افزایش التهاب در دیواره‌های معده می‌شود. این موضوع باعث می‌شود درد و سوزش در ناحیه زخم بیشتر شود و روند بهبود را به شدت کند کند.
افزایش ترشح اسید معده: الکل باعث تحریک ترشح بیشتر اسید و آنزیم‌های گوارشی در معده می‌شود. افزایش اسید معده به‌طور مستقیم منجر به آسیب بیشتر به بافت‌های زخمی شده و می‌تواند عوارضی مانند خونریزی معده را به همراه داشته باشد.
ممانعت از بهبود زخم‌های گوارشی: مصرف الکل روند ترمیم زخم‌های گوارشی را مختل می‌کند و حتی در موارد شدید، زخم‌های جدیدی را در دستگاه گوارش ایجاد می‌کند. بنابراین، افرادی که الکل مصرف می‌کنند، نه‌تنها نمی‌توانند زخم‌های خود را درمان کنند، بلکه احتمال بدتر شدن زخم ها نیز وجود دارد.
افزایش خطر زخم گوارشی در افراد سالم: مصرف منظم و زیاد الکل حتی در افرادی که قبلاً مشکلی نداشته‌اند، می‌تواند به تخریب لایه مخاطی معده منجر شود و در نتیجه، آنها را مستعد زخم معده و زخم دوازدهه کند.

کافئین: دشمن زخم معده و رفلاکس اسید

کافئین یکی از ترکیباتی است که به دلیل اثرات تحریکی بر سیستم گوارش می‌تواند باعث بدتر شدن زخم معده شود. مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین برای افرادی که به زخم معده یا رفلاکس معده مبتلا هستند، باید به حداقل برسد. در ادامه، دلایل اصلی ممنوعیت کافئین برای زخم معده را بررسی می‌کنیم:

افزایش ترشح اسید معده: کافئین باعث تحریک ترشح اسید معده می‌شود. این اسید اضافی به‌طور مستقیم با بافت‌های آسیب‌ دیده معده تماس پیدا کرده و می‌تواند باعث بدتر شدن زخم‌های گوارشی و ایجاد التهاب بیشتر شود.
تشدید علائم زخم معده و درد گوارشی: مصرف نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، چای پررنگ، و نوشابه‌های گازدار که حاوی مقادیر زیادی کافئین هستند، می‌تواند باعث افزایش درد و سوزش در ناحیه معده و دوازدهه شود. به همین دلیل، افراد مبتلا به زخم معده معمولاً پس از مصرف این نوشیدنی‌ها احساس درد شدیدتر و ناراحتی بیشتر را تجربه می‌کنند.
تحریک دیواره‌های معده: کافئین به دلیل خاصیت تحریکی، می‌تواند دیواره‌های معده را ملتهب کند. این مسئله به‌ویژه در افرادی که دیواره معده ضعیف و آسیب‌ دیده‌ای دارند (مثل مبتلایان به زخم معده)، مشکل‌ساز است و می‌تواند روند بهبودی را مختل کند.
افزایش استرس: کافئین همچنین می‌تواند سیستم عصبی را تحریک کرده و باعث افزایش استرس و اضطراب شود. این وضعیت به نوبه خود باعث ترشح بیشتر اسید معده شده و می‌تواند روند زخم معده را بدتر کند.

مواد غذایی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین که باید از آنها اجتناب کنید:
• قهوه و اسپرسو
• چای پررنگ
• شکلات و محصولات شکلاتی
• نوشابه‌های کولا و نوشیدنی‌های انرژی‌زا
• نسکافه و قهوه فوری
• برخی دمنوش‌ها و ترکیبات گیاهی حاوی کافئین

ادویه‌های تند: دوست یا دشمن زخم معده؟

مصرف ادویه‌های تند مانند فلفل سیاه، فلفل قرمز، سیر، میخک و سایر ترکیبات تند معمولاً تأثیر دوگانه‌ای بر سلامت دستگاه گوارش دارد. اگر به میزان زیاد استفاده شوند، می‌توانند باعث التهاب و تحریک دیواره‌های معده شوند و به‌خصوص در افراد مبتلا به زخم معده، وضعیت را بدتر کنند. اما از طرفی، مصرف کنترل‌ شده آنها می‌تواند حتی فوایدی برای معده داشته باشد.

کپساسین ماده‌ای است که به ادویه‌هایی مانند فلفل قرمز و فلفل چیلی طعم تند می‌بخشد. این ترکیب می‌تواند در مقادیر زیاد باعث التهاب و آسیب به لایه مخاطی معده شود. مصرف زیاد کپساسین منجر به تحریک بیش‌ازحد دیواره‌های معده می‌شود و باعث می‌شود که معده بیشتر در معرض اسیدهای گوارشی قرار بگیرد. این مسئله می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های جدید یا تشدید زخم‌های موجود شود.

جالب است بدانید که مصرف مقدار کم ادویه‌های تند می‌تواند باعث تحریک تولید مخاط محافظتی در معده شود. این مخاط به محافظت از دیواره‌های معده در برابر اسیدها کمک می‌کند و می‌تواند در پیشگیری از زخم معده مؤثر باشد. بنابراین، مقدار کم ادویه‌های تند به‌خصوص در افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی مفید هم هست.

پس، از ادویه‌های تند مانند فلفل سیاه یا فلفل قرمز به مقدار کم استفاده کنید. در حدی که طعم غذا را متعادل کند، اما باعث سوزش و درد معده نشود. بعلاوه آن‌ها را با غذاهای ملایم و خنثی مانند ماست، برنج یا سیب‌ زمینی ترکیب کنید تا تحریک معده به حداقل برسد. اگر به زخم معده مبتلا هستید و پس از مصرف حتی مقدار کمی از ادویه‌های تند دچار درد و سوزش شدید، بهتر است به‌طور کامل از مصرف آنها اجتناب کنید.

چربی گوشت قرمز و تأثیر آن بر زخم معده

چربی گوشت قرمز می‌تواند نقش مهمی در تشدید علائم زخم معده داشته باشد. دلیل اصلی آن وجود اسید چرب خاصی به نام آراشیدونیک اسید است که مصرف بیش از حد آن می‌تواند به افزایش التهاب در دستگاه گوارش منجر شود. در ادامه، نکات مهمی در مورد تأثیر چربی گوشت قرمز بر زخم معده و راهکارهایی برای مصرف ایمن‌تر آن را مرور می‌کنیم.

آراشیدونیک اسید چیست؟ این اسید چرب در چربی‌های حیوانی به‌خصوص چربی گوشت قرمز یافت می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که مقادیر زیاد این اسید چرب می‌تواند التهاب را در بدن افزایش داده و در نهایت به آسیب به لایه مخاطی معده منجر شود.
آراشیدونیک اسید می‌تواند باعث تشدید التهاب معده شود و روند بهبود زخم‌ها را کندتر کند. این ترکیب باعث تولید پروستاگلاندین‌ها می‌شود که نقش مهمی در واکنش‌های التهابی بدن ایفا می‌کنند و در صورت وجود زخم معده، این فرآیند می‌تواند وضعیت را وخیم‌تر کند.

در نتیجه مصرف گوشت‌های پرچرب می‌تواند به تحریک تولید اسید معده کمک کند. این افزایش اسید می‌تواند به آسیب بیشتر به دیواره معده منجر شده و زخم‌ها را دردناک‌تر کند. گوشت‌های پرچرب همچنین باعث افزایش وزن و افزایش چربی خون می‌شوند که هر دو از عوامل تشدید‌کننده التهاب در بدن هستند و می‌توانند به وخامت بیشتر زخم‌های گوارشی بینجامند.

پس اگر به زخم معده مبتلا هستید اما همچنان تمایل به مصرف گوشت قرمز دارید، بهتر است چربی‌های قابل مشاهده آن را تا حد ممکن جدا کنید. از گوشت‌های کم‌چرب مانند فیله گوساله، راسته یا گوشت چرخ‌ کرده بدون چربی استفاده کنید تا هم از پروتئین‌های مفید گوشت بهره‌مند شوید و هم از التهاب اضافی ناشی از چربی‌های مضر جلوگیری کنید.
نحوه پخت گوشت قرمز هم می‌تواند بر میزان چربی و تأثیر آن بر معده اثر بگذارد. برای مثال، کباب کردن، آب‌پز یا بخارپز کردن بهترین روش‌ها برای حفظ خواص پروتئینی و در عین حال کاهش چربی اضافه هستند.

مثل هر رژیم درمانی دیگری، در کنار رژیم درمان زخم معده باید نکات غیر تغذیه ای دیگری هم رعایت کنید که به بهبود بیماری شما کمک کند. مهمترین نکاتی که در درمان زخم معده وجود دارد شامل موارد زیر میشود:

• از مصرف داروهای مسکن غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ژلوفن، بروفن، ادویل و... بدون تجویز پزشک جدا خودداری کنید. حتی مصرف مقدار کم این داروها میتواند منجر به بروز زخم معده شود.
• مصرف داروهای استروئیدی در بلند مدت منجر به زخم معده میشود. بهتر است این داروها را همراه غذا مصرف کنید که عوارض کمتری را برای شما به همراه داشته باشند.
• زخم معده میتواند منجر به کمخونی ناشی از فقر آهن شود. در صورتی که به زخم معده مبتلا هستید باید وضعیت سلول های خونی شما هم بررسی شود تا در صورت نیاز نسبت به درمان آن اقدام شود.
• کمبود ویتامین B۱۲ یکی دیگر از مشکلاتی است که حین زخم معده ممکن است ایجاد شود. سطح ویتامین B۱۲ باید بررسی شود تا در صورت لزوم از مکمل آن استفاده گردد. کمبود B۱۲ در صورت ادامه دار شدن منجر به کمخونی کشنده میشود.
• در صورت تجویز دارو، مصرف منظم آنها بخصوص انواع آنتی بیوتیک ها ضروری است.
• در صورتی که مصرف میوه و سبزیجات به صورت خام باعث نفخ و اذیت شدن شما میشود آنها را به صورت پخته مصرف کنید.
• از استعمال دخانیات تا حد امکان خودداری کنید و در معرض دود آنها قرار نگیرید.
• با توجه به اینکه H.Pylori یک عفونت گوارشی است، حتما از بهداشت مواد غذایی و آب اطمینان حاصل کنید و قبل از مصرف غذا دست های خود را بشویید.
• در صورتی که از آنتی بیوتیک ها استفاده میکنید حتما از انواع پروبیوتیک و ماست در رژیم غذایی خود استفاده کنید.