رژیم غذایی برای درمان هموروئید

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۰ آبان ۱۴۰۳

هموروئید یا بواسیر یک بیماری شایع است که به التهاب و تورم وریدها در ناحیه مقعد و رکتوم اشاره دارد. هموروئید می‌تواند در اثر فشار زیاد به رگ‌های خونی در این ناحیه ایجاد شود و معمولاً به دو نوع تقسیم می‌شود:

هموروئید داخلی که در داخل رکتوم قرار دارد. معمولاً علائم کمتری دارد و ممکن است خونریزی بدون درد در حین یا بعد از اجابت مزاج رخ دهد. این نوع هموروئید معمولاً قابل مشاهده نیست و در داخل رکتوم قرار دارد.
هموروئید خارجی که در زیر پوست در اطراف مقعد قرار دارد.  این نوع معمولاً با درد، خارش، و ورم همراه است. ممکن است در این ناحیه لخته خون (ترومبوز) تشکیل شده که باعث ایجاد درد شدید می‌شود.

علل ایجاد هموروئید مختلف است و میتوان به مواردی چون یبوست، نشستن های طولانی بخصوص در توالت، بارداری، اضافه وزن، برداشتن وزنه‌های سنگین و هایپرتروفی پروستات اشاره کرد.

رژیم غذایی نقش بسیار مهمی در درمان و مدیریت هموروئید دارد که در ادامه با چگونگی رژیم غذایی برای درمان هموروئید آشنا میشوید. با تغییر در الگوی غذایی، می‌توان به کاهش علائم و پیشگیری از عود این بیماری کمک کرد. در واقع رژیم غذایی یکی از اصلی ترین درمان‌های هموروئید است. تغذیه مناسب برای هموروئید باید سه اصل مهم را تامین کند:

• از ترومبوز (تشکیل لخته خونی) و پرولاپس (افتادگی) جلوگیری کند.
• مانع از یبوست، کمخونی یا عفونت شود.
• از ایجاد التهاب و درد در ناحیه مقعد پیشگیری نماید.

فیبر غذایی نقش بسیار مهمی در رژیم غذایی افراد مبتلا به هموروئید دارد، زیرا به کاهش یبوست و فشار وارد بر رگ‌های مقعد و رکتوم کمک می‌کند. مصرف فیبر در بهبود وضعیت هموروئید تأثیرات متعددی دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

افزایش حجم مدفوع: فیبر با جذب آب، حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و به نرم‌تر شدن آن کمک می‌کند. این تغییر، حرکت مدفوع در روده را تسهیل کرده و از زور زدن و فشار اضافی در زمان اجابت مزاج جلوگیری می‌کند.
کاهش التهاب و درد: با کاهش نیاز به زور زدن، فشار کمتری به ناحیه هموروئید وارد می‌شود که می‌تواند به کاهش التهاب، درد و ناراحتی کمک کند. این موضوع احتمال عود هموروئید را نیز کاهش می‌دهد.

میزان توصیه‌شده فیبر در رژیم غذایی
برای پیشگیری از یبوست و مدیریت هموروئید، مصرف روزانه ۲۵ تا ۳۰ گرم فیبر پیشنهاد می‌شود. این مقدار فیبر را می‌توان از طریق مواد غذایی غنی مانند سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و دانه‌ها دریافت کرد. با افزودن منابع فیبر به رژیم غذایی، نه تنها به کنترل علائم هموروئید کمک می‌شود، بلکه بهبود کلی سلامت گوارشی نیز حاصل خواهد شد.

در دوره‌هایی که درد هموروئید شدید است و ناراحتی زیادی ایجاد می‌کند، بهتر است به رژیم غذایی کم فیبر روی آورید. این کار به کاهش دفعات اجابت مزاج کمک می‌کند و باعث می‌شود فشار کمتری به ناحیه هموروئید وارد شود. کاهش مصرف مواد غذایی پرفیبر مانند سبزیجات خام، غلات کامل و میوه‌ها می‌تواند دفعات دفع را کمتر کند و به ناحیه هموروئید فرصت بهبودی دهد. در این دوره ها بیشتر از غذاهای کم فیبر و آسان‌هضم مانند نان سفید، برنج سفید، سیب‌زمینی پوست‌کنده و گوشت‌های بدون چربی مصرف کنید.

مطالعات نشان می‌دهند که نوشیدن آب و مایعات کافی نه‌تنها به تسهیل در اجابت مزاج کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به طور قابل‌ توجهی خطر عود هموروئید و بروز التهاب و درد را کاهش دهد.  مایعات به نرم شدن مدفوع کمک می‌کنند و از خشکی آن جلوگیری می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود که دفع مدفوع آسان‌تر و بدون درد انجام شود. علاوه بر این با تسهیل در حرکات روده، فشار کمتری به ناحیه هموروئید وارد می‌شود، که می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک دوچندان کند. مصرف مایعات کافی می‌تواند به پیشگیری از مشکلاتی نظیر سوءهاضمه و سنگ‌های کلیوی نیز کمک کند.

بر اساس توصیه‌های عمومی، بزرگسالان باید روزانه حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشند. این مقدار ممکن است بسته به عوامل فردی، مانند فعالیت بدنی، دما و وضعیت سلامتی تغییر کند. به طور مثال در زمان فعالیت شما مقدار زیادی آب از راه تعریق از دست میدهید که باید آب بیشتری برای جایگزینی آن بنوشید.

دمنوش‌های بدون کافئین و آبمیوه‌های طبیعی هم گزینه خوبی برای افزایش دریافت مایعات هستند. این نوشیدنی‌ها می‌توانند به افزایش مصرف مایعات کمک کرده و خواص ضد التهابی دارند که برای مدیریت هموروئید مفید است. برای راحت‌تر کردن مصرف مایعات، می‌توانید در طول روز بطری آب همراه داشته باشید و در فواصل معین آن را مصرف کنید. همچنین نوشیدنی‌های شیرین و گازدار را با آب یا دمنوش‌های گیاهی جایگزین کنید. این تغییر می‌تواند به بهبود وضعیت گوارشی شما کمک کند.

ادویه‌ها به‌خصوص ادویه‌های تند، می‌توانند التهاب را در ناحیه مقعد افزایش دهند. تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف زیاد این نوع ادویه‌ها می‌تواند باعث تشدید درد و ناراحتی در افراد مبتلا به هموروئید شود. التهاب ناشی از مصرف زیاد ادویه‌های تند باعث افزایش حساسیت در بافت‌های ناحیه مقعد شده و درد ناشی از هموروئید را تشدید میکند. بنابراین، توصیه می‌شود بیماران مبتلا به هموروئید از مصرف ادویه‌های تند و غذاهای پرادویه خودداری کنند تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری کنند. البته مصرف متعادل ادویه ها در افرادی که برایشان مشکلی ایجاد نمیشود مانعی ندارد و میتوانند از آنها بهره‌مند شوند.

محصولات لبنی و بخصوص شیر هم میتوانند مشکلاتی در افراد مبتلا به هموروئید ایجاد کنند. در افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، مصرف شیر ممکن است باعث مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال و یبوست شود. این مشکلات گوارشی می‌توانند به تشدید علائم هموروئید منجر شوند. به‌همین‌دلیل، افرادی که به لاکتوز حساس هستند، باید از مصرف شیر و محصولات لبنی خودداری کنند و گزینه‌های بدون لاکتوز یا شیرهای گیاهی مثل شیر بادام یا شیر سویا را در رژیم غذایی خود جایگزین کنند.

در نهایت، برای مدیریت هموروئید، مهم است که بیماران به تأثیرات مواد غذایی مختلف بر روی بدن خود توجه کنند و در صورت وجود حساسیت به لاکتوز یا مشکل با ادویه‌های مختلف، رژیم غذایی خود را تنظیم کرده و از جایگزین های آن استفاده نمایند. مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌تواند به تنظیم یک برنامه غذایی مناسب کمک کند و علائم هموروئید را کاهش دهد.

در درمان و مدیریت هموروئید، برخی مواد غذایی می‌توانند تأثیر مثبتی داشته باشند. در ادامه، به بررسی غذاهای مناسب و مفید برای هموروئید میپردازیم:

۱. میوه‌ها و سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجات سرشار از فیبر هستند که به بهبود حرکت روده کمک کرده و از یبوست جلوگیری می‌کنند. شما میتوانید از انواع میوه و سبزیجات مثل سیب، هویج، کاهو، کلم، گلابی، گل کلم و... در رژیم غذایی روزانه خود استفاده کنید. در این بین میوه‌های غنی از ویتامین C مانند پرتقال، کیوی و توت فرنگی که می‌توانند به تقویت رگ‌های خونی و کاهش التهاب کمک کنند را فراموش نکنید.

۲. غلات کامل
غلات کامل مانند گندم کامل، جو دوسر و برنج قهوه‌ای دارای فیبر بالایی هستند که می‌تواند به پیشگیری از یبوست کمک کند. این مواد غذایی به نرم شدن مدفوع و تسهیل دفع کمک می‌کنند.

۳. حبوبات
حبوبات مانند عدس، لوبیا و نخود سرشار از فیبر و پروتئین هستند که به بهبود سلامت روده کمک می‌کنند و از یبوست جلوگیری می‌کنند. در نتیجه جزو غذاهای مفید برای هموروئید به شمار میروند.

۴. دانه‌ها و مغزیجات
از دیگر مواد غذایی مفید برای هموروئید میتوان به دانه ها و مغزیجات اشاره کرد. دانه‌ها و مغزیجات مانند بادام، گردو و بذر کتان حاوی چربی‌های سالم و فیبر هستند که می‌توانند به نرم شدن مدفوع کمک کنند.

۵. پروبیوتیک‌ها
غذاهایی که حاوی پروبیوتیک هستند، مانند ماست و کفیر، می‌توانند به بهبود سلامت روده و جلوگیری از یبوست کمک کنند. در نتیجه از غذاهای مناسب برای هموروئید به شمار میروند که شما میتوانید به صورت روزانه استفاده کنید.

۶. روغن زیتون
روغن زیتون یک ملین طبیعی است که به عنوان یک چربی سالم می‌تواند به بهبود عملکرد روده کمک کرده و التهاب آن را کاهش دهد. در نتیجه برای هموروئید مفید است.

۷. آووکادو و نارگیل
نارگیل و آووکادو از میوه های چرب و مفید برای هموروئید به شمار میروند. این میوه‌ها غنی از چربی‌های سالم و فیبر هشتند که می‌توانند به نرم کردن مدفوع و کاهش فشار بر رگ‌های مقعد کمک کنند.

۸. پاپایا
پاپایا یک میوه استوایی است که در مناطق گرمسیر ایران مثل سیستان و بلوچستان کشت میشود. این میوه دارای آنزیم‌های طبیعی است که می‌توانند به هضم غذا کمک کرده و به کاهش یبوست منجر شوند.

در کنار غذاهای مفید برای هموروئید، برخی از مواد غذایی هم هستند که باید از آنها پرهیز کرد. در ادامه لیست مواد غذایی مضر برای هموروئید را مشاهده میکنید:

۱. غذاهای پرچرب و سرخ‌کردنی
این نوع غذاها می‌توانند باعث ایجاد یبوست شده و فشار بیشتری به رگ‌های مقعد وارد کنند. همچنین، این غذاها باعث التهاب در بدن شده که می‌تواند علائم هموروئید را تشدید کند.

۲. غذاهای حاوی قند بالا
مصرف زیاد قند می‌تواند منجر به افزایش وزن و چاقی شود که یکی از عوامل خطر برای هموروئید است. قند همچنین می‌تواند سبب بروز التهاب در بدن شده که عامل تشدید کننده بواسیر است. کیک، شیرینی، شکلات، آبنبات، شربت، دلستر، شیره انگور و... حاوی قند زیادی هستند.

۳. غذاهای فرآوری‌شده
غذاهای فراوری شده جزو غذاهای مضر برای هموروئید به شمار میروند. این غذاها معمولاً فاقد فیبر هستند و می‌توانند عاملی برای ایجاد یبوست باشند و به تبع آن فشار را بر روی رگ‌های مقعد را افزایش دهند. سوسیس، کالباس، همبرگر، چیپس، پفک و... از جمله این موارد هستند.

۴. کافئین
یکی دیگر از ترکیبات مضر برای افراد مبتلا به هموروئید کافئین است. مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند باعث دهیدراتاسیون (از دست دادن آب بدن) و یبوست شود و در نتیجه فشار بر روی رگ‌های مقعد را افزایش دهد. کافئین به مقدار زیادی در قهوه، شکلات، چای غلیظ، نوشیدنی های انرژی زا و نوشابه کولا وجود دارد.

۵. غذاهای حاوی سدیم بالا
این غذاها می‌توانند باعث احتباس آب و افزایش فشار در رگ‌ها شوند که به تشدید هموروئید کمک می‌کند. پس باید از مصرف غذاهایی که نمک زیادی دارند مثل شوریجات، ترشی‌ها، زیتون شور، سس‌ها و... در رژیم غذایی خودداری کنید.

۶. ادویه‌های تند
در مورد ادویه ها هم پیشتر صحبت کردیم. ادویه‌های تند می‌توانند باعث تحریک ناحیه مقعد شوند و التهاب را تشدید کنند. ادویه ها به ویژه در افرادی که به این نوع غذاها حساس هستند باید جزو پرهیز های غذایی باشد.

۷. غذاهای حاوی آرد سفید
مصرف زیاد غذاهای حاوی آرد سفید مانند نان سفید یا کیک و کلوچه می‌تواند به یبوست و افزایش فشار بر رگ‌های مقعد منجر شود. سعی کنید از انواع غذاهایی که با آرد کامل و سبوس دار تهیه شده استفاده کنید.

آخرین راهکار درمانی هموروئید عمل جراحی است. رژیم غذایی بعد از عمل جراحی هموروئید یکی از عوامل مهم در تسریع بهبودی و کاهش عوارض بعد از جراحی است. هدف اصلی این رژیم غذایی شامل جلوگیری از یبوست، تسهیل حرکات روده، کاهش التهاب و درد ناحیه مقعد و کمک به بهبودی سریعتر می‌باشد. در ادامه، نکات کلیدی رژیم غذایی بعد از عمل هموروئید آورده شده است:

۱. رژیم غذایی بعد عمل هموروئید باید از کم فیبر به سمت پرفیبر پیش برود
رژیم غذایی پس از عمل جراحی هموروئید تا زمان بهبودی کامل باید یک رژیم غذایی کم فیبر باشد. پس از بهبودی کامل، باید به تدریج فیبر ها به رژیم غذایی اضافه شوند تا نهایتا به حد نهایی ۲۵ تا ۳۰ گرم در روز برسد.

۲. مصرف پروتئین‌های کم چرب
گوشت‌های کم چرب، ماهی، تخم‌مرغ، و لبنیات کم چرب می‌توانند به بهبود بافت‌های آسیب‌دیده در عمل جراحی هموروئید کمک کنند. پس از مصرف متناسب آنها غافل نشوید و به صورت روزانه از این مواد غذایی استفاده کنید.

۳. استفاده از مواد غذایی ضد التهاب
میوه ها و سبزیجات بخصوص به صورت پخته شده حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد مغذی هستند که به کاهش التهاب کمک می‌کنند. علاوه بر این غذاهایی که حاوی امگا ۳ بالایی هستند مثل روغن زیتون، ماهی‌های چرب، بذر دانه کتان و آووکادو در کاهش التهاب موثرند.

۴. اجتناب از غذاهای محرک و نوشیدن آب کافی
کماکان بعد از عمل جراحی هموروئید باید از مصرف غذاهای محرک خودداری کرده و به اندازه کافی آب بنوشید. به این نکته توجه داشته باشید که رعایت مواردی که بالاتر گفته شد از عود مجدد هموروئید و بروز این بیماری جلوگیری میکند.

۵. به نشانه‌ها توجه کنید
اگر بعد از مصرف غذایی خاص احساس درد، التهاب یا مشکل در حرکات روده داشتید، باید از آن غذاها پرهیز کنید و با متخصص تغذیه مشورت نماید.

رژیم غذایی بعد از عمل جراحی هموروئید باید به گونه‌ای باشد که به تسهیل بهبودی کمک کرده، از یبوست جلوگیری کند و نهایتا مانع عود مجدد بیماری شود. مشاوره با متخصص تغذیه می‌تواند در این زمینه بسیار مفید باشد. اگر علائم بعد از عمل جراحی ادامه پیدا کرد یا به شدت افزایش یافت، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.