درمان کبد چرب در خانه

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۵ خرداد ۱۴۰۴

کبد چرب زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های چربی به‌تدریج در کبد تجمع پیدا کنند. این تجمع چربی باعث کاهش عملکرد طبیعی کبد شده و در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به فیبروز، سیروز و حتی سرطان کبد شود. سیروز کبدی عموما برگشت‌ ناپذیر بوده میتواند شما را به سمت پیوند کبد بکشاند.

خوشبختانه کبد چرب، به‌ویژه در مراحل اولیه، به راحتی قابل درمان است. ایجاد تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی، به کاهش چربی کبد و بهبود عملکرد آن کمک می‌کند. در ادامه، راهکارهای قطعی و علمی برای درمان کبد چرب در خانه برای شما آورده شده است.

اضافه وزن و چاقی یکی از مهم ترین دلایل بروز کبد چرب غیرالکلی است. چربی اضافه در بدن به‌ویژه در ناحیه شکم باعث افزایش تجمع چربی در سلول‌های کبدی شده و عملکرد کبد را مختل می‌کند. کاهش وزن اصولی می‌تواند چربی کبد را کاهش داده و کبد چرب را درمان کند. اما این کاهش وزن باید تدریجی و کنترل شده باشد، زیرا کاهش وزن ناگهانی می‌تواند کبد چرب را تشدید کند.

میزان کاهش وزن مجاز برای درمان کبد چرب ۲.۵ تا ۳ کیلوگرم در ماه (حدود ۰.۵ تا ۱ کیلوگرم در هفته) است. این مقدار کاهش وزن به کبد فرصت می‌دهد تا چربی‌های تجزیه شده را به آرامی دفع کند. اگر سرعت کاهش وزن خیلی سریع باشد، کبد نمی‌تواند حجم زیاد چربی آزادشده و متابولیت‌های ناشی از آن را پردازش کند و این وضعیت باعث تشدید بیماری کبد چرب می‌شود. کاهش وزن سریع یکی از دلایل ایجاد کبد چرب است. اگر به فکر درمان خانگی کبد چرب هستید، اولین قدم کاهش وزن اصولی است!

وقتی مقدار زیادی کربوهیدرات ساده (مثل نان سفید، برنج سفید، قند و شکر و...) مصرف می‌کنید، قند خون بالا می‌رود و بدن مازاد آن را به چربی تبدیل کرده و در کبد ذخیره می‌کند. ذخیره چربی در کبد باعث پیشرفت کبد چرب می‌شود. در نتیجه برای درمان کبد چرب در خانه باید مصرف کربوهیدرات را کنترل کنید، کربوهیدرات‌های ساده را حذف کرده و به‌جای آن‌ها از غلات کامل و فیبردار استفاده کنید. توزیع مناسب کربوهیدرات در طول روز نیز به جلوگیری از افزایش ناگهانی قند خون و تجمع چربی در کبد کمک می‌کند.

شما میتوانید ۴۵ تا ۵۵ درصد از کالری روزانه خود را از کربوهیدرات‌ها تأمین کنید. این میزان کربوهیدرات را در سه وعده صبحانه، ناهار، شام و دو الی سه میان وعده تقسیم کنید. در وعده های خود از انواع کربوهیدرات های سالم مثل نان سبوسدار، برنج قهوه ای، ترکیب برنج و حبوبات یا سبزیجات، میوه های تازه، حبوبات، جو دوسر، کینوا و... استفاده کنید. همچنین مصرف مواد غذایی نظیر برنج سفید، نان بدون سبوس، آبمیوه، سیب زمینی پوست کنده و انواع شیرینیجات باید محدود شود.

قندهای ساده به‌سرعت جذب بدن شده و باعث افزایش ناگهانی قند خون می‌شوند. این افزایش، ترشح انسولین را تحریک کرده و منجر به ذخیره‌ سازی چربی در کبد می‌شود. این فرآیند یکی از عوامل اصلی بروز و پیشرفت کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) است. پرهیز از قندهای ساده، همراه با کاهش مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه‌ شده می‌تواند تأثیر چشمگیری در کاهش چربی کبد و بهبود عملکرد آن داشته باشد.

قندهای مضر برای کبد چرب که باید از رژیم غذایی حذف شوند:
• قند و شکر
• آبنبات و شکلات‌
• انواع شیرینی، کیک، کلوچه و کوکی
• نوشابه، دلستر، شربت‌
• چای و قهوه همراه با شکر
• مربا و کمپوت

سبزیجات غیر نشاسته‌ای مانند خیار، گوجه فرنگی، پیاز، کاهو، کلم، اسفناج، کرفس، جعفری، گشنیز، نعناع، ریحان و سایر سبزیجات برگ سبز از مهمترین مواد غذایی در کنترل و بهبود کبد چرب محسوب می‌شوند. این سبزیجات سرشار از فیبر، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌های مختلف هستند و در عین حال کالری پایینی دارند، بنابراین بدون افزایش وزن، به بهبود عملکرد کبد کمک می‌کنند. فیبر موجود در سبزیجات باعث می‌شود که قند موجود در غذاها به‌ تدریج جذب شود و از افزایش ناگهانی قند خون و ترشح بیش از حد انسولین جلوگیری کند. آنتی‌ اکسیدان‌های موجود در سبزیجات از آسیب سلولی و التهاب در کبد جلوگیری می‌کنند. فیبر بالا و کالری کم این مواد غذایی باعث ایجاد حس سیری و جلوگیری از پرخوری می‌شود که به کاهش وزن کمک می‌کند.

برای درمان کبد چرب سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کلم را در رژیم غذایی خود افزایش دهید، و در تمام وعده‌های غذایی از سبزیجات غیرنشاسته‌ای به‌صورت خام، بخارپز یا سالاد استفاده کنید.

یکی از دلایل اصلی تجمع چربی در ناحیه شکم و پهلو نداشتن فعالیت بدنی است. ورزش منظم به از بین بردن چربی‌های شکمی، که برای کبد و سلامت عمومی مضر هستند، کمک می‌کند.
هنگام فعالیت بدنی، بدن از چربی‌های ذخیره‌ شده، ازجمله چربی‌های انباشته در کبد، برای تولید انرژی استفاده کرده که به کاهش کبد چرب کمک می‌کند. همچنین ورزش باعث تقویت عضلات میشود و چربی سوزی حتی در زمان استراحت میشود.

برای اینکه بهترین نتیجه را از ورزش بگیرید، از ترکیب ورزش های هوازی (پیاده روی تند، دویدن، دوچرخه سواری، شنا و رقص) و قدرتی (تمرینات با وزنه یا حرکات بدنی مثل شنا سوئدی و اسکات) در کنار تمرینات کششی (مثل یوگا که باعث کاهش استرس میشود) استفاده کنید.

سعی کنید حداقل ۳ روز در هفته و هر بار ۳۰ دقیقه ورزش کنید. شدت تمرینات را طوری تنظیم کنید که ضربان قلب شما ۶۰% تا ۷۰% بیشتر از حالت استراحت باشد. به تدریج شدت و زمان ورزش خود را افزایش دهید تا روند درمان کبد چرب سریعتر شود.

خواب کافی و منظم به کاهش التهاب، تنظیم هورمون‌ها، بهبود متابولیسم چربی و کنترل اشتها کمک کرده و تأثیر مستقیمی در درمان کبد چرب دارد. تنظیم ساعت خواب و داشتن استراحت مناسب یکی از مهم‌ترین بخش‌های سبک زندگی سالم برای درمان کبد چرب در خانه است. کمبود خواب باعث افزایش هورمون کورتیزول (استرس) و کاهش حساسیت به انسولین می‌شود که می‌تواند ذخیره چربی در کبد را افزایش دهد. بدن هنگام خواب وارد فاز بازسازی و متابولیسم چربی‌ها می‌شود. کمبود خواب می‌تواند فرآیند چربی‌ سوزی کبد را مختل کند.

• هر شب سر ساعت مشخصی (ترجیحاً ۱۰ تا ۱۱ شب) بخوابید.
• ۶ تا ۸ ساعت خواب مداوم و باکیفیت داشته باشید.
• قبل از خواب از مصرف کافئین و قرار گرفتن در معرض گوشی موبایل و نورهای آبی خودداری کنید.
• یک محیط آرام، تاریک و متعادل برای خواب فراهم کنید. 
• تا ۳ ساعت قبل از خواب وعده‌های غذایی سنگین مصرف نکنید.

الکل یکی از مهم‌ ترین عوامل تخریب کبد و بروز بیماری کبد چرب است. برای درمان قطعی کبد چرب، قطع کامل مصرف الکل یک ضرورت اساسی محسوب می‌شود. الکل به‌سرعت جذب خون شده و انرژی زیادی تولید می‌کند. از آنجایی که بدن قادر به استفاده از این انرژی اضافی نیست، آن را به شکل چربی در کبد و اطراف شکم ذخیره می‌کند.

علاوه بر این مصرف الکل باعث آسیب سلولی و التهاب کبد می‌شود و می‌تواند روند پیشرفت کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) را تسریع کند. همچنین کبد مسئول متابولیسم سموم و چربی‌ها در بدن است. الکل این عملکرد را مختل کرده و باعث افزایش چربی و سموم در بدن می‌شود. مصرف طولانی مدت الکل می‌تواند منجر به تخریب بافت کبد، فیبروز و نهایتا سیروز کبدی شود که در اغلب موارد غیرقابل برگشت است. اگر به دنبال درمان کبد چرب در خانه هستید، باید نوشیدنی های الکلی را به طور کامل از برنامه غذایی خود حذف کنید.

کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، چربی خون بالا و پرفشاری خون یک گام اساسی در درمان کبد چرب در خانه است. کنترل برخی از بیماری‌های زمینه‌ای که در ادامه نوشته شده از چند جهت در درمان کبد چرب اهمیت دارد.

• دیابت و پیش دیابت: افراد مبتلا به دیابت یا کسانیکه مقاومت به انسولین دارند، بیشتر در معرض کبد چرب هستند. مدیریت قند خون با رژیم غذایی، ورزش و داروهای مناسب می‌تواند به درمان کبد چرب کمک کند.

• چربی خون بالا: کلسترول و تریگلیسیرید بالا باعث افزایش تجمع چربی در کبد می‌شود. کاهش مصرف چربی‌های اشباع و استفاده از چربی‌های سالم مانند امگا-۳ در کنار مصرف داروهای کاهنده چربی و رژیم غذایی مناسب می‌تواند موثر باشد. 

• فشار خون بالا: فشار خون بالا باعث افزایش استرس اکسیداتیو در بدن و تشدید التهاب کبدی می‌شود. رعایت رژیم غذایی مناسب فشار خون (رژیم DASH) و مدیریت استرس به کاهش فشار خون و نهایتا درمان کبد چرب کمک می‌کند.

• چاقی و سندرم متابولیک: همانطور که پیشتر گفتیم کاهش وزن تدریجی و افزایش فعالیت بدنی نقش کلیدی در کنترل چاقی و درمان کبد چرب دارد.

هیچ دارویی به‌تنهایی قادر به درمان کبد چرب نیست و حتما باید در کنار اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی باشد منجر به درمان شود. با این حال، برخی داروها و مکمل‌ها که به سلامت سلول های سالم کبد کمک میکنند در ادامه نوشته شده.

داروها و مکمل‌های مؤثر در بهبود کبد چرب:

• عصاره خار مریم (سیلیمارین) دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است و به محافظت از سلول‌های کبدی در برابر آسیب‌ کمک می‌کند. برخی داروهای حاوی سیلیمارین عبارتند از:
✔ لیورگل
✔ لیورکر
✔ هلسی لیور

• ویتامین E یک آنتی اکسیدان بسیار قوی است که در برخی مطالعات به بهبود التهاب کبدی در بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) کمک کرده است. توجه داشته باشید که مصرف طولانی‌مدت ویتامین E باید تحت نظر پزشک یا مشاور تغذیه باشد.

• پییوگلیتازون (Pioglitazone) که معمولاً برای درمان دیابت نوع ۲ تجویز می‌شود، می‌تواند به کاهش چربی کبد کمک کند. اما مصرف آن فقط برای بیماران دیابتی توصیه می‌شود و نباید بدون نظر پزشک مصرف شود.

• اسیدهای چرب امگا-۳ هم می‌توانند به کاهش چربی خون و التهاب کبد کمک کنند. امگا ۳ را میتوانید به صورت طبیعی از ماهی‌های چرب، گردو، دانه چیا و تخم کتان تامین کنید و یا مکمل آن را استفاده کنید.

• متفورمین  اگرچه برای دیابت تجویز می‌شود، اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش چربی کبد کمک کند، اما برای درمان مستقیم کبد چرب توصیه نمی‌شود.