درمان قطعی کبد چرب

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۵ شهریور ۱۴۰۳

کبد چرب زمانی ایجاد میشود که به مرور زمان سلول های چربی در کبد شما تجمع پیدا کنند. تجمع چربی ها در کبد روی عملکرد آن تاثیر گذاشته و باعث افت کارایی کبد میشود. اگر کبد چرب درمان نشود به مرور زمان باعث آسیب به بافت سالم کبد شده و نهایتا منجر به فیبروز و سیروز کبد میشود. مرحله سیروز کبدی عموما برگشت ناپذیر است و باید پیوند کبد صورت گیرد. اگر پیوند کبد انجام نشود میتواند باعث سرطان کبد و نهایتا مرگ شود.
درمان کبد چرب بسیار آسان و در عین حال سخت است و شما با ایجاد تغییراتی ساده در سبک زندگی خود میتواند این بیماری را درمان کنید. ایجاد تغییر در سبک زندگی میتواند کبد چرب را درمان کند اما نیازمند زمان است و پایبندی به این تغییرات شاید در ابتدا کمی سخت باشد. برای درمان قطعی کبد چرب باید مواردی که در ادامه گفته میشود را رعایت کنید.

هنوز علت دقیق بروز کبد چرب مشخص نیست و عوامل مختلفی روی آن تاثیر دارند. ژنتیک، اضافه وزن، نداشتن فعالیت بدنی، بالا بودن تری گلیسیرید یا کلسترول، فشار خون بالا، قند خون بالا، بیماری هپاتیت، سندرم متابولیک، کاهش وزن سریع، مصرف داروهای خاص، مسمومیت با برخی ترکیبات خاص و مصرف نوشیدنی های حاوی الکل از مهمترین علت های بروز کبد چرب هستند. در این بین اضافه وزن یا چاقی را میتوان مهمترین دلیل بروز کبد چرب دانست. البته ممکن است فردی وزن عادی هم داشته باشد اما میزان چربی در ناحیه شکم و پهلو زیاد باشد و همین مسئله خطر بروز کبد چرب را با وجود داشتن وزن طبیعی افزایش میدهد.
از طرفی ممکن است شما هیچکدام از عوامل خطر مثل چاقی و اضافه وزن، عدم تحرک، چربی خون بالا و... را نداشته باشید اما باز هم به کبد چرب مبتلا شوید. پس لزوما داشتن اندام نرمال به معنی عدم وجود کبد چرب نیست و اگر علائمی مثل خستگی مزمن، ضعف، زردی پوست، زرد شدن سفیدی چشم، نمایان شدن مویرگ ها زیر پوست، خارش پوست یا کبودی پوست داشتید بهتر است که وضعیت کبد خود را مورد بررسی قرار دهید.

بهترین درمان کبد چرب کنترل وزن است. همانطور که پیشتر گفتیم اضافه وزن و چاقی مهمترین علت بروز کبد است. برای درمان کبد چرب اگر شاخص توده بدنی یا BMI شما بالاتر از محدوده مجاز باشد باید وزن خود را کاهش دهید. البته باید توجه داشته باشید که کاهش وزن شما باید تدریجی باشد و اگر سرعت کاهش وزن زیاد باشد میتواند باعث وخیم‌تر شدن بیماری کبد چرب شود.
میزان کاهش وزن مجاز برای درمان کبد چرب حدود ۲.۵ تا ۳ کیلوگرم در ماه است. این میزان کاهش وزن به کبد این فرصت را میدهد تا بتواند چربی های تجزیه شده را به تدریج از بدن دفع کند. اما اگر سرعت کاهش وزن بیش از این مقدار باشد، کبد نمیتواند حجم بالای چربی تجزیه شده را کنترل کند و در نتیجه وضعیت کبد بدتر خواهد شد. در واقع کاهش وزن بسیار سریع یکی از علت های ایجاد کبد چرب است.

مصرف زیاد کربوهیدرات ها بخصوص کربوهیدرات های ساده از دیگر دلایل بروز کبد چرب است. زمانی که شما بیش از نیاز بدن کربوهیدرات دریافت میکنید، این کربوهیدرات اضافه به صورت چربی در اندام های مختلف از جمله کبد ذخیره میشوند. انباشت چربی در کبد باعث بروز کبد چرب خواهد شد. پس برای درمان قطعی کبد چرب باید مراقب میزان و نوع کربوهیدرات دریافتی خود باشید. در مصرف کربوهیدرات ها برای درمان کبد چرب چند نکته زیر را حتما در نظر بگیرید:

• بیش از نیاز بدن خود کربوهیدرات مصرف نکنید. میزان کربوهیدرات دریافتی در رژیم غذایی کبد چرب باید حدود ۴۵% تا ۵۵% انرژی دریافتی باشد.
• تقسیم کربوهیدرات ها را در طول روز انجام دهید و در وعده های غذایی پرخوری نکنید. بهتر است که در وعده های ناهار و شام حدود ۲۵% کربوهیدرات رژیم غذایی را مصرف کنید، در میان وعده های صبح و عصر حدود ۱۰% از کربوهیدرات و در وعده صبحانه و قبل از خواب هم حدود ۱۵% از کربوهیدرات روزانه را مصرف کنید.
• از کربوهیدرات های ساده دوری کنید. ترکیباتی مثل برنج سفید، نان سفید و بدون سبوس، سیب زمینی پوست کنده شده، آبمیوه و... که فیبر زیادی ندارند باعث افزایش ناگهانی قند و افزایش ذخیره چربی میشوند.

قند های ساده به سرعت جذب میشوند و باعث افزایش قند خون میگردند. افزایش ناگهانی قند با ترشح مقدار زیادی انسولین همراه است. انسولین باعث انتقال قند خون به داخل سلول و ذخیره آن به صورت چربی میشود. پس اگر به دنبال درمان قطعی کبد چرب هستید باید از مصرف قند های ساده خودداری کنید و یا دریافت آنها را به شدت محدود کنید. پس قند های ساده زیر نباید در رژیم درمان کبد چرب جایگاهی داشته باشند:

• قند و شکر
• آبنبات و شکلات
• شیرینی و کیک
• کلوچه و کوکی
• دلستر، نوشابه و شربت
• چای شیرین
• مربا

سبزیجات غیر نشاسته ای مثل خیار، گوجه فرنگی، پیاز، کاهو، کلم، اسفناج، کرفس، جعفری، گیشنیز، نعنا، ریحان و... از جمله مواد غذایی بسیار مفید برای درمان کبد چرب هستند. این سبزیجات علاوه بر اینکه حاوی فیبر بسیار زیاد، مواد معدنی و ویتامین های مختلف هستند، انرژی بالایی هم ندارند و سبب افزایش وزن شما نخواهند شد.
فیبر بالای سبزیجات نشاسته ای باعث میشود که قند موجود در غذا با سرعت آهسته تری جذب بدن شده و در نتیجه باعث افزایش ناگهانی قند و ترشح میزان زیادی انسولین نشود. برای درمان قطعی کبد چرب سعی کند که همراه همه وعده های غذایی از سبزیجات غیر نشاسته‌ای به صورت های مختلف استفاده کنید.

داشتن فعالیت بدنی نه‌تنها برای درمان کبد چرب، بلکه برای سلامت عمومی شما نیز بسیار مفید است. زمانی که شما از عضله های مختلف برای انجام فعالیت بدنی استفاده میکنید، بدن شما از ذخایر چربی خود برای تولید انرژی استفاده میکنید و در نتیجه میزان چربی ذخیره شده در بدن و کبد کاهش پیدا میکند. علاوه بر این، فعالیت بدنی موجب تقویت عضلات شده و از آنجایی که عضلات نسبت به توده چربی انرژی بیشتری میسوازنند، حتی در زمان استراحت نیز چربی سوزی شما ادامه خواهد داشت. یکی از مهمترین دلایل تجمع چربی در ناحیه شکم و پهلو نداشتن فعالیت بدنی است.
برای درمان قطعی کبد چرب توصیه میکنیم که حداقل ۳ روز در هفته و هربار به مدت ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید. هرچه این میزان را افزایش دهید کبدچرب شما سریعتر درمان میشود. شدت فعالیت بدنی هم باید به گونه ای باشد که ضربان قلب افزایش پیدا کرده و تا حدود ۶۰% الی ۷۰% بیشتر از حالت استراحت بتپد.

خواب یکی از اجزای مهم و تاثیر گذار در درمان کبد چرب است. بسیاری از افراد به خواب کافی و مناسب اهمیت نمیدهند و همین مسئله میتواند به بروزی بیماری های زیادی از جمله کبد چرب دامن بزند. افرادی که تا دیروقت بیدار هستند و صبح ها بسیار دیر از خواب بیدار میشوند از نظر هورمونی دچار اختلال شده و احتمال بروز کبد چرب در آنها افزایش پیدا میکند. برای درمان کبد چرب سعی کنید ساعت خواب خود را تنظیم کند و حدود ساعت ۱۱ شب به رخت خواب بروید و بین ۶ تا ۸ ساعت خواب کافی و مناسب داشته باشید.

نوشیدنی های الکلی مضرات زیادی برای بدن به همراه دارند. یافته های جدید بیانگر این مسئله است که حتی مصرف مقدار کمی الکل هم میتواند آسیب های جبران ناپذیری به بدن وارد کند. چرب شدن کبد یکی از عوارض مصرف نوشیدنی های الکلی است. اگر شما به دنبال درمان قطعی کبد چرب هستید باید از مصرف نوشیدنی های الکلی جدا خودداری کنید. الکل به سرعت جذب خون شده و انرژی بسیار زیادی را برای بدن فراهم میکند. از آنجایی که بدن نمیتواند این میزان انرژی ورودی را مورد استفاده قرار دهد، آن را به صورت چربی ذخیره میکند. عمده این چربی هم در ناحیه شکم و اندام های حفره شکمی ذخیره میشود.

و نهایتا باید برای درمان قطعی کبد چرب بیماری های زمینه ای خود را کنترل کنید. به طور مثال اگر قند خون شما بالاست یا پیش دیابت هستید باید رژیم غذایی مناسب داشته باشید و داروهای کنترل کننده قند را به صورت منظم استفاده کنید. اگر چربی خون شما بالاتر از مقدار مجاز است باید با تغییرات در رژیم غذایی و داروهای کاهنده چربی شرایط را تحت کنترل قرار دهید. اگر فشار خون بالا دارید سعی کنید از نمک استفاده نکنید و از رژیم غذایی دَش استفاده کنید. کنترل بیماری های زمینه ای به درمان سریعتر کبد چرب کمک بسیار زیادی میکند.

تا کنون داروهای زیادی را برای درمان کبد چرب مورد آزمایش قرار داده اند. اما واقعیت این است که بدون تغییر سبک زندگی که بالاتر نسبت به آن توضیح دادیم هیچ دارویی برای درمان کبد چرب وجود ندارد. تنها برخی از داروها مثل عصاره خار مریم با نام های تجاری لیورکر، هلسی لیور، لیورگل و... میتوانند به محافظت از سلول های سالم کبدی در برابر عوامل آسیب رسان مثل سموم محافظت کنند اما داروی قطعی درمان کبد چرب نیستند. بنابر این اگر این داروها را استفاده میکنید باید بدانید که به‌تنهایی نمیتوانند برای شما کاری از پیش ببرند و حتما باید سبک زندگی خود را هم تغییر دهید.