تغذیه و رژیم غذایی در عفونت ادراری

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۵ آبان ۱۴۰۳

عفونت ادراری را میتوان در بین رایج ترین عفونت های باکتریایی در نظر گرفت. بسیاری از افراد بخصوص در بانوان حداقل یکبار در طول زندگی خود به عفونت ادراری مبتلا میشوند. عفونت ادراری اگر رسیدگی و درمان نشود میتواند باعث آسیب به مثانه یا بافت کلیه و بیماری پلی‌نفریت شود.
ابتلا به عفونت ادراری علت های مختلفی میتواند داشته باشد، از جمله آلودگی به باکتری E.Coli، ابتلا به دیابت، مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، سنگ کلیه و... .
معمولا سیستم ایمنی با این عفونت ها مبارزه کرده و آن را از بین میبرند، اما اگر بدن نتوانست با عفونت ادراری مبارزه کند وآن را از بین ببرد باید درمان های دارویی آغاز شود. در افرادی که سیستم ایمنی به درستی عمل نمیکند، مثل افراد مبتلا به دیابت یا نقص ایمنی، عفونت ادراری میتواند زندگی فرد را تهدید کند. بنابر این حتما باید درمان های دارویی انجام شده و حتی در صورت لزوم برای از بین بردن عفونت عمل جراحی صورت گیرد.
یکی از راهکارهای درمان خانگی عفونت ادراری داشتن رژیم غذایی مناسب است. در ادامه به تغذیه و رژیم غذایی مناسب برای درمان عفونت ادراری میپردازیم.

آب یکی از اصلی‌ترین نیازهای بدن است و نوشیدن آب کافی در برنامه غذایی روزانه در پیشگیری و درمان عفونت‌های ادراری نقش کلیدی دارد. عفونت‌های ادراری به دلیل تجمع و تکثیر باکتری‌ها در مجاری ادراری، مثانه و کلیه‌ها ایجاد می‌شوند و می‌توانند با علائمی مانند سوزش و درد هنگام ادرار، تکرر ادرار و تب همراه باشند. یکی از بهترین روش‌های طبیعی برای کمک به درمان این عفونت‌ها، نوشیدن آب کافی است که به طور مستقیم باعث شستشوی سیستم ادراری می‌شود.

آب باعث افزایش حجم ادرار و شستشوی مداوم باکتری‌ها از دستگاه ادراری می‌شود. این فرآیند به ویژه در جلوگیری از تجمع باکتری‌ها در مثانه و مجاری ادراری مفید است. افزایش دفعات ادرار، باکتری‌های عامل عفونت را از مجاری ادراری خارج کرده و محیط مساعد برای رشد و تکثیر آن‌ها را کاهش می‌دهد. برای افرادی که به عفونت‌های ادراری مزمن مبتلا هستند، نوشیدن آب کافی یک اقدام پیشگیرانه‌ی ساده و موثر محسوب می‌شود.
علاوه بر این، نوشیدن آب به کاهش غلظت ادرار کمک می‌کند و ادراری رقیق‌تر باعث تحریک کمتر دیواره‌های مثانه میشود. ادرار غلیظ و کم‌آب ممکن است حاوی مواد تحریک‌کننده باشد که می‌تواند علائم دردناک عفونت ادراری را تشدید کند.

به طور معمول، روزانه حدود ۸ لیوان آب توصیه می‌شود، اما نیاز به آب می‌تواند بر اساس فعالیت‌های بدنی، دمای محیط و وضعیت سلامتی متفاوت باشد. در مقاله در روز چقدر باید آب بنوشیم؟ به طور کامل درباره نیاز روزانه بدن به آب و مایعات صحبت کرده‌ایم که میتوانید مطالعه کنید.

در صورتیکه از برخی آنتی بیوتیک های خاص استفاده میکنید و یا دچار شرایطی هستید که مصرف زیاد مایعات برای شما ممنوعیت دارد حتما برای مقدار آب مصرفی خود با متخصص تغذیه مشورت کنید. زیرا نوشیدن آب زیاد ممکن است باعث کاهش عملکرد برخی آنتی بیوتیک ها شده و یا سبب احتباس آب در بدن یا همان اِدِم شود.

میوه‌هایی مانند کرنبری، آلو سیاه و آلو بخارا دارای ترکیبات طبیعی از جمله اسید هیپوریک هستند که به اسیدی‌تر شدن محیط ادرار کمک می‌کنند. این خاصیت اسیدی، رشد باکتری‌های مسبب عفونت ادراری را مهار کرده و محیط دستگاه ادراری را به‌طور طبیعی ضدعفونی می‌کند. به همین دلیل، مصرف روزانه این میوه‌ها در رژیم غذایی می‌تواند در کاهش عفونت‌های ادراری مؤثر باشد. همچنین این میوه‌ها سرشار از آنتی‌اکسیدان بوده و به دفع سموم و تقویت سلامت عمومی بدن کمک می‌کنند.

مصرف برخی مواد غذایی حاوی نشاسته و مغزیجات نیز به تقویت سیستم ادراری کمک می‌کند و علاوه بر میوه‌های اسیدی یاریگران دستگاه ادراری برای مقابله با عفونت هستند. عدس، ذرت، نان گندم، بادام زمینی و گردو از جمله موادی هستند که در صورت مصرف منظم در رژیم غذایی، اسیدیته‌ی ادرار را بالا می‌برند و به این ترتیب محیطی نامناسب برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کنند. این غذاها نه تنها به کاهش میزان باکتری‌ها کمک می‌کنند، بلکه سرشار از مواد مغذی و فیبر هستند که به بهبود سلامت دستگاه گوارش و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند.

نکته مهم در مصرف میوه‌ها و مواد غذایی مفید برای جلوگیری از عفونت ادراری، برای بهره‌مندی از مزایای این مواد غذایی، مصرف منظم و متعادل آن‌ها اهمیت دارد. توصیه می‌شود که میوه‌هایی مانند کرنبری و آلو را به‌عنوان میان‌وعده و غذاهای نشاسته‌دار و مغزها را در وعده‌های اصلی روزانه خود بگنجانید. با رعایت این توصیه‌ها در رژیم غذایی روزانه می‌توانید به‌طور طبیعی از بروز عفونت‌های ادراری پیشگیری کرده و سلامت کلی خود را تقویت کنید.

ویتامین C به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی شناخته می‌شود و نقش بسیار مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. اگرچه این ویتامین به‌طور مستقیم نمی‌تواند عفونت ادراری را درمان کند و مصرف آن برای اسیدی شدن ادرار ضرورتی ندارد، اما تأمین میزان کافی از آن می‌تواند به بدن در مبارزه با عوامل عفونت‌زا کمک کند.

اهمیت مصرف ویتامین C در رژیم غذایی
تقویت سیستم ایمنی: ویتامین C با افزایش تولید سلول‌های ایمنی، به بدن در مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کند. این ویتامین نقش مهمی در عملکرد گلبول‌های سفید خون دارد که مسئول دفاع از بدن در برابر میکروب‌ها و باکتری‌ها هستند.
کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو: این ویتامین به کاهش التهاب در بدن کمک کرده و می‌تواند از بروز عفونت‌های مکرر جلوگیری کند. علاوه بر این بدن را در برابر رادیکال های آزاد محافظت کرده و مانع آسیب به سلول‌های سالم بدن میشود.

منابع غنی از ویتامین C
برای تأمین نیاز روزانه به ویتامین C، می‌توانید از منابع زیر در رژیم غذایی خود بهره‌مند شوید:
مرکبات: پرتقال، لیمو و گریپ‌فروت
فلفل دلمه‌ای: به ویژه فلفل دلمه‌ای قرمز و زرد
گواوا: میوه‌ای غنی از ویتامین C
کیوی: سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان
سبزی جعفری: افزودنی مغذی به سالادها یا غذا که سرشار از ویتامین C است
آب گوجه‌ فرنگی: گزینه‌ای سالم برای مصرف به عنوان نوشیدنی
کلم بروکلی: سرشار از ویتامین C، فیبر و ترکیبات آنتی اکسیدان
آب اسفناج: منبع خوب ویتامین C و آهن که دریافت مایعات را هم افزایش میدهد

گنجاندن این منابع غنی از ویتامین C در رژیم غذایی روزانه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر عفونت‌ها، به‌ویژه عفونت‌های ادراری، کمک کند. دریافت روزانه ویتامین C برای حفظ سلامت عمومی بسیار حائز اهمیت است و باید مورد توجه قرار گیرد. حتما به این نکته توجه کنید که ویتامین C را از منابع غذایی دریافت کنید و از مصرف زیاد مکمل آن خودداری کنید.

پروبیوتیک‌ها حاوی باکتری‌های مفیدی هستند که به‌طور طبیعی در بدن وجود دارند و می‌توانند به تعادل میکروبیوم روده کمک کنند. این باکتری‌ها جایگزین باکتری‌های بیماری‌زا در بدن شده و سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از بروز عفونت‌های باکتریایی جلوگیری می‌کنند.

تأثیر پروبیوتیک‌ها بر سلامت
پروبیوتیک‌ها با افزایش تعداد باکتری‌های مفید، به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کنند. این باکتری‌ها با تولید ترکیبات ضدباکتری و تحریک سیستم ایمنی، می‌توانند بدن را در برابر عفونت‌ها محافظت کنند. در نتیجه مصرف پروبیوتیک‌ها در رژیم غذایی روزانه می‌تواند به کاهش خطر عفونت‌های باکتریایی، به ویژه عفونت‌های ادراری کمک کند.

منابع غذایی پروبیوتیک
گنجاندن ترکیبات پروبیوتیک در رژیم غذایی روزانه به عنوان یک درمان خانگی برای عفونت ادراری شناخته میشود. برخی از منابع مفید پروبیوتیک شامل:
ماست: حاوی باکتری‌های زنده‌ای است که به هضم بهتر غذا و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
کفیر: نوشیدنی تخمیر شده‌ای که حاوی انواع مختلفی از باکتری‌های پروبیوتیک است و به بهبود هضم و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
غذاهای تخمیری: مثل ترشیجات، توفو یا پنیرهای تخمیری هم از دیگر منابع مفید پروبیوتیک ها هستند که میتوانید از آنها استفاده کنید.

کافئین و مواد غذایی حاوی آن، مانند قهوه، شکلات، چای غلیظ، نوشابه‌های کولا و نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌توانند تأثیر منفی بر درمان عفونت‌های ادراری داشته باشند. این ترکیبات به دلیل خاصیت مدر بودن، می‌توانند منجر به خالی شدن سریع مثانه شوند و در نتیجه محیط مناسبی برای رشد باکتری‌های مولد عفونت ایجاد کنند. در واقع خالی شدن سریع مثانه به باکتری‌ها اجازه می‌دهد که در مثانه باقی بمانند و در نتیجه ممکن است خطر بروز عفونت‌های ادراری افزایش یابد.

علاوه بر این مصرف زیاد کافئین ممکن است موجب تحریک مثانه شود و احساس ناراحتی و سوزش را در زمان ادرار کردن افزایش دهد. این موضوع می‌تواند وضعیت را برای افرادی که به عفونت ادراری مبتلا هستند، بدتر کند.

در نتیجه پرهیز از مصرف کافئین و مواد غذایی حاوی آن می‌تواند به بهبود علائم عفونت ادراری کمک کند و از بروز عفونت‌های مجدد جلوگیری کند. رعایت این نکته به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای درمان عفونت‌های ادراری توصیه می‌شود. شما میتوانید از جایگزین‌هایی مانند آب، نوشیدنی‌های گیاهی و آب میوه‌های طبیعی که می‌توانند گزینه‌های بهتری نسبت به نوشیدنی های کافئینه باشند استفاده کنید که به هیدراتاسیون بدن کمک کرده و باعث تحریک مثانه نمی‌شوند.

در مدیریت عفونت‌های ادراری، توجه به میزان پروتئین رژیم غذایی می‌تواند نقش مؤثری در بهبود وضعیت بیمار داشته باشد. در اینجا به بررسی نیاز به محدودیت پروتئین و تأثیر آن بر سلامت کلیه‌ها میپردازیم:

۱. عدم نیاز به محدودیت پروتئین در عفونت‌های ادراری خفیف
در عفونت‌های ادراری که به عملکرد کلیه آسیب نمی‌زنند، نیازی به محدود کردن مصرف پروتئین رژیم غذایی نیست. پروتئین‌ها به عنوان مواد مغذی ضروری، به تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود فرآیندهای التهابی کمک می‌کنند. مصرف پروتئین کافی سبب تقویت سیستم ایمنی، ساخت و ترمیم بافت‌های بدن و تولید آنتی‌بادی‌ها کمک می‌کنند که برای مبارزه با عفونت‌ها ضروری هستند.

۲. کاهش پروتئین در صورت آسیب کلیوی
در شرایطی که عفونت ادراری به آسیب بافت کلیه منجر شده و عملکرد آن کاهش یافته است، لازم است مصرف پروتئین به طور قابل توجهی کاهش یابد. کاهش پروتئین رژیم غذایی برای کاهش بار بر کلیه‌ها ضروری است. مصرف زیاد پروتئین می‌تواند بار اضافی بر کلیه‌ها ایجاد کرده و روند بهبودی را مختل کند. علاوه بر این پروتئین‌های اضافی در بدن به آمونیاک و سایر ضایعات متابولیک تبدیل می‌شوند که ممکن است برای کلیه‌ها مضر باشد.

۳. غذاهای پروتئینی که باید محدود شوند
در مواقعی که آسیب کلیوی وجود دارد، برخی از منابع پروتئینی باید به دقت در برنامه غذایی مصرف شوند، از جمله:
گوشت قرمز: شامل گوشت گاو و گوسفند که حاوی پروتئین‌های با کیفیت بالا هستند اما ممکن است بار زیادی بر کلیه‌ها تحمیل کنند.
مرغ: مصرف مرغ باید محدود شود، به ویژه در مواقعی که کلیه‌ها تحت فشار هستند.
ماهی: در حالی که ماهی منابع خوبی از پروتئین و امگا-۳ است، برخی انواع آن (به ویژه ماهی‌های چرب) باید در مقادیر کم مصرف شوند.
تخم‌ مرغ: این منبع پروتئین می‌تواند در رژیم غذایی گنجانده شود، اما مصرف آن باید با احتیاط انجام گیرد.
لبنیات: محصولات لبنی، مانند شیر و پنیر، می‌توانند حاوی پروتئین‌های سنگین باشند و باید به دقت انتخاب شوند.