درمان سریع افت قند خون

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۳۰ مهر ۱۴۰۳

افت قند خون زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون به کمتر از ۷۰mg/dl برسد. این وضعیت در افراد سالم به ندرت اتفاق می‌افتد و بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ یا دیابت نوع ۲ که از انسولین یا داروهای سولفونیل‌ اوره استفاده می‌کنند، دیده می‌شود. اگر افت قند خون به موقع مدیریت نشود، می‌تواند عوارض خطرناکی مانند تشنج، کما یا حتی مرگ به همراه داشته باشد.

علائم افت قند خون
• ضعف و خستگی
• سردرد و سرگیجه
• تعریق بیش از حد
• احساس گیجی و عدم تمرکز
• تپش قلب
• لرزش بدن
• گرسنگی شدید

علل رایج افت قند خون
• دریافت ناکافی غذا
• مصرف بیش از حد داروهای کاهنده قند (مانند انسولین یا سولفونیل‌اوره)
• مصرف الکل
• عدم جذب صحیح انسولین به علت تغییر در محل تزریق
• فعالیت فیزیکی شدید یا ورزش طولانی مدت بدون مصرف کربوهیدرات
• استرس فیزیکی یا روحی که باعث افزایش مصرف انرژی بدن می‌شود

پیشگیری و درمان سریع افت قند خون برای افراد دیابتی بسیار حیاتی است. رعایت یک برنامه غذایی منظم، کنترل استرس، تنظیم دقیق داروها و مصرف میان‌وعده‌های مناسب از عوامل کلیدی در جلوگیری از این مشکل هستند. در صورت بروز علائم، مصرف کربوهیدرات سریع‌الجذب و پیگیری وضعیت قند خون می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. در ادامه به راهکارهای پیشگیری و درمان سریع افت قند خون میپردازیم.

اگر از انسولین یا داروهای کاهنده قند خون استفاده می‌کنید، رعایت اصول زیر برای پیشگیری از افت قند خون ضروری است:

۱. مشاوره با پزشک درباره دوز داروها: مصرف بیش از حد انسولین یا داروهای دیگر می‌تواند قند خون را به شدت کاهش دهد. بنابراین تنظیم دوز داروها با توجه به نیاز بدن و سبک زندگی، بسیار مهم است.
۲. توجه به زمان‌بندی تزریق انسولین: زمان‌بندی درست تزریق انسولین می‌تواند مانع افت ناگهانی قند خون شود. برای جلوگیری از نوسانات قند، تزریق انسولین باید مطابق برنامه‌ای منظم و با مشورت پزشک انجام گیرد.
۳. برنامه غذایی منظم و مصرف میان‌وعده‌ها: هر ۲ تا ۵ ساعت یک وعده یا میان‌وعده مصرف کنید. هر وعده باید ۱۱ تا ۲۴ درصد کربوهیدرات کل رژیم روزانه را تأمین کند. این کار از کاهش قند خون بین وعده‌ها جلوگیری می‌کند.
۴. میان‌ وعده قبل از خواب: افت قند خون در طول شب شایع است، زیرا بدن حدود ۸ ساعت بدون غذا می‌ماند. حتماً یک میان‌وعده حاوی کربوهیدرات قبل از خواب مصرف کنید تا بدن در طول شب انرژی کافی داشته باشد.
۵. تغذیه قبل، حین و بعد از ورزش: فعالیت بدنی شدید، مثل ورزش، باعث افزایش نیاز بدن به انرژی می‌شود.
• تغذیه قبل از ورزش: کربوهیدرات کافی مصرف کنید تا از افت قند در حین ورزش جلوگیری شود.
• تغذیه در طول ورزش: برای ورزش‌های طولانی، از نوشیدنی‌های حاوی کربوهیدرات استفاده کنید.
• تغذیه پس از ورزش: یک میان‌وعده متعادل مصرف کنید تا قند خون در محدوده طبیعی باقی بماند.
۶. محدودیت مصرف الکل: مصرف نوشیدنی‌های الکلی در افراد مستعد افت قند خون باید به حداقل برسد یا کاملاً حذف شود. الکل می‌تواند ذخایر گلیکوژن کبد را کاهش دهد و خطر افت قند خون را افزایش دهد.

پیشگیری از افت قند خون به برنامه‌ریزی دقیق داروها، رژیم غذایی منظم و رعایت اصول سبک زندگی وابسته است. با تنظیم دقیق دوز انسولین و مصرف منظم میان‌وعده‌ها، خصوصاً قبل از خواب و ورزش، می‌توان خطر افت قند را به حداقل رساند. توجه به مصرف کربوهیدرات و محدود کردن الکل، از دیگر اقداماتی است که به حفظ قند خون در سطح نرمال کمک می‌کند.

در زمان افت قند خون (زمانی که سطح قند خون به کمتر از ۷۰ mg/dl برسد)، مصرف فوری کربوهیدرات‌های ساده ضروری است. این روش درمانی ساده و مؤثر است و باید به‌سرعت انجام شود. در ادامه، مراحل درمان افت قند خون را توضیح می‌دهیم:

۱. مصرف ۱۵ گرم کربوهیدرات ساده
یکی از موارد زیر را بلافاصله مصرف کنید:
• ۱ قاشق غذاخوری عسل، شکر یا شیره
• ۸۰ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر آب‌میوه طبیعی
• صف قوطی نوشابه غیررژیمی
• ۳ عدد خرما
• ۲/۳ لیوان نوشیدنی ورزشی

۲. بررسی مجدد قند خون
پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از مصرف کربوهیدرات، مجدداً سطح قند خون را اندازه‌گیری کنید. اگر قند خون همچنان کمتر از ۷۰ mg/dl بود، دوباره ۱۵ گرم کربوهیدرات ساده مصرف کنید.

۳. تکرار مراحل تا بازگشت قند خون به محدوده طبیعی
این فرآیند را تا زمانی که قند خون بالای ۷۰ mg/dl شود، ادامه دهید.

۴. کنترل مداوم قند خون
اگر تا وعده غذایی بعدی بیش از ۱ ساعت باقی مانده است: یک ساعت پس از بهبود قند خون دوباره آن را بررسی کنید. در صورت افت مجدد قند خون، مراحل بالا را تکرار کنید.

نکات مهم در درمان سریع افت قند خون:
• به تعویق نینداختن درمان: در زمان افت قند خون، درمان سریع برای جلوگیری از تشنج، بی‌هوشی یا مشکلات جدی ضروری است.
• پرهیز از مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده: در این شرایط فقط از کربوهیدرات‌های ساده استفاده کنید، زیرا این نوع کربوهیدرات‌ها سریع‌تر جذب می‌شوند.
• آمادگی در شرایط اضطراری: همیشه آب‌میوه، خرمای خشک یا آبنبات همراه داشته باشید تا در مواقع لزوم (مثل یک استرس ناگهانی) به‌سرعت برای درمان افت قند اقدام کنید.

برخی غذاهای دیگر هم هستند که میتوانند ۱۵ گرم کربوهیدرات را برای بدن شما فراهم کنند، اما بخاطر اینکه جذب کندتری دارند در اولویت ما برای درمان سریع قند خون قرار نمیگیرند. موارد زیر هرکدام حاوی ۱۵ گرم کربوهیدرات است که در مراحل اولیه افت قند و زمانی که علائم آن شدید نشده میتوانید از آنها استفاده کنید.
• ۱ لیوان شیر
• ۳۰ گرم نان یا بیسکوییت
• ۱/۴ لیوان میوه خشک
• ۱ واحد میوه تازه
• نصف عدد سیب زمینی متوسط پخته
• نصف لیوان بستنی
• ۲/۳ لیوان ماست

اولین علامت افت قند خون ضعف و کاهش توانایی مغز در تمرکز کردن و یا کاهش توانایی هنگام مطالعه کردن است. اگر در این مرحله کربوهیدرات دریافت نکنید افت قند خون ادامه پیدا میکند و باعث احساس سردرد، گیجی و عدم تعادل میشود و یا در سخن گفتن دچار مشکل میشوید. البته این اختلال در سخن گفتن شدید نیست و در حدی است که برخی کلمات ممکن است درست ادا نشوند. خستگی شدید و رفتار های غیر طبیعی از علائم بعدی افت قند خون است. تعریق سرد، تشنج و کاهش هوشیاری به ترتیب در مراحل بعدی افت قند رخ میدهد. در نهایت اگر قند به بدن شما نرسد باعث غش کردن و در نهایت کما میشود. اگر در مرحله کما افت قند خون جبران نگردد باعث کتواسیدوز شدید و نهایتا مرگ میگردد.

• به هیچ وجه زمانی که قند خون شما بالای ۲۵۰ یا زیر ۱۰۰ است ورزش نکنید.
• همواره چند عدد آبنبات همراه خود داشته باشید که در صورت نیاز استفاده نمایید.
• مصرف برخی مکمل ها مثل کرومیوم، وانادیوم یا جنسینگ میتوانند سبب افت قند خون شوند. این مکمل ها را با احتیاط مصرف کنید.
• افت قند خون ناشی از ورزش میتواند تا ۲۴ ساعت پس از ورزش هم رخ دهد، از این رو باید پس از ورزش بیشتر مراقب افت قند خون باشید.
• گیاه خارمریم که برای درمان کبد چرب میشود میتواند سبب افت قند خون شود. از این رو قبل از مصرف این دارو با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
• حتما برنامه غذایی خود را با مشورت یک مشاور تغذیه تنظیم کرده و به آن پایبند باشید.