رژیم سنگ کیسه صفرا

هانیه حسین هاشمی، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۳ تیر ۱۴۰۳

گاهی اوقات در کیسه صفرا سنگ های کوچکی ایجاد میشوند که به آن سنگ کیسه صفرا یا همان سنگ صفرا گفته میشود. بسیاری از این سنگ ها ترکیباتی از کلسترول هستند. سنگ صفرا زمانی ایجاد میشود که سرعت تخلیه کیسه صفرا کاهش پیدا میکند و یا میزان کلسترول در مایع صفرا به قدری زیاد میشود که باعث تشکیل سنگ میگردد. احتمال تشکیل سنگ کیسه صفرا با افزایش سن بیشتر میشود و از این رو باید بیشتر مراقب آن باشید. اضافه وزن، چاقی و بارداری هم از دیگر عواملی هستند که احتمال تشکیل سنگ کیسه صفرا را بیشتر میکنند. در این مقاله میخواهیم درباره رژیم غذایی سنگ کیسه صفرا صحبت کنیم و هرچیزی که باید درباره رژیم سنگ صفرا بدانید برای شما بیان خواهیم کرد.

سنگ کیسه صفرا عموما در داخل خود صفرا دیده میشود، با این حال گاهی ممکن است که وارد مجرای صفراوی شده و باعث مسدود شدن مسیر کیسه صفرا شود. وظیفه کیسه صفرا این است که مایع صفراوی را در خود ذخیره کرده تا در زمان نیاز که معمولا پس از خوردن غذاهای چرب است آن را به داخل روده ترشح کرده تا بدن بتواند چربی ها را هضم نماید. پس مشخصا اولین چیزی که در سنگ کیسه صفرا دچار مشکل میشود هضم چربی هاست که به دنبال آن باید یک رژیم غذایی کم چرب استفاده کنید.
با این وجود ارتباط رژیم غذایی و سنگ کیسه صفرا بسیار پیچیده است و صرفا به هضم چربی ها محدود نمیشود. شواهد بسیار محکمی وجود دارد که نشان میدهند افزایش انرژی دریافتی و به دنبال آن اضافه وزن، مصرف کربوهیدرات های ساده زیاد، استفاده از اسید های چرب ترانس (سیس)، بالا بودن سطح تری گلیسیرید خون، بالا بودن کلسترول و فعالت بدنی کم با تشکیل سنگ کیسه صفرا در ارتباط هستند.
در مقابل مصرف بیشتر فیبر های غذایی، مصرف روغن ماهی یا به طور خاص تر امگا ۳، استفاده از میوه ها و سبزیجات، وجود مغزیجات در رژیم غذایی روزانه و نوشیدن قهوه میتواند خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا را کاهش دهد. پس اگر شما هم در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستید و یا به آن مبتلا شده اید حتما نسبت به رعایت رژیم غذایی مناسب اهتمام بورزید.

در رژیم غذایی سنگ کیسه صفرا شما باید از مصرف غذاهای چرب خودداری کنید. البته قطع کامل دریافت چربی ها توصیه نمیشود و همواره باید مقدار کمی چربی دریافت کنید تا عملکرد بدن دچار اختلال نشود. در این بین چربی هایی که کلسترول بالایی دارند مثل چربی های جانوری باید محدود تر شوند. در واقع روغن مصرفی شما باید از انواع روغن های گیاهی مایع و در راس آنها زیتون یا کانولا باشد. برای اینکه چربی رژیم سنگ صفرا را کاهش دهید باید موارد زیر را رعایت کنید:

• از مصرف غذاهای سرخ شده خودداری کنید.
• کره، روغن حیوانی، سر شیر، خامه، روغن نباتی جامد، چربی گوشت و... را استفاده نکنید.
• از مصرف غذاهایی کنسروی یا فست فود ها که چربی ترانس زیادی دارند خودداری کنید.
• لبنیات مصرفی شما باید بدون چربی یا کم چرب باشد.
• غذاهای فراوری شده مثل چیپس، پفک و... را استفاده نکنید.
• مصرف گوشت قرمز را محدود کنید.
• زرده تخم مرغ را زیاد استفاده نکنید.
• قسمت های چرب گوشت مثل کتف و بال مرغ و... را استفاده نکنید.
• روی سالاد سس مایونز نریزید.
• در تهیه غذا روغن زیاد استفاده نکنید.
• سوسیس و کالباس و سایر گوشت های فراوری شده را مصرف نکنید.
• چربی گوشت ها را تا حد امکان جدا کنید و از مصرف آنها خودداری نمایید.
• از مغزیجات به مقدار زیاد استفاده نکنید.

اما همه چیز به محدودیت چربی ختم نمیشود و باید در رژیم سنگ صفرا موارد دیگری هم رعایت کنید تا نتیجه مطلوبی بگیرید. کاهش چربی ها به تنهایی نمیتواند باعث کاهش درد یا کمک به بیماری شما شود.

همانطور که گفتیم ارتباط رژیم غذایی با سنگ کیسه صفرا پیچیده تر از محدودیت دریافت چربی است. یکی از مواردی که باید در رژیم سنگ صفرا رعایت کنید کاهش دریافت کربوهیدرات های ساده است. کربوهیدرات های ساده به سرعت جذب خون شده و احتمالا با تاثیری که روی قند و هورمون های بدن میگذارند باعث تشدید سنگ صفرا میشوند. برای کاهش دریافت کربوهیدرات های ساده باید موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• از مصرف نوشیدنی های حاوی قند مثل آبمیوه، دلستر، نوشابه، شربت و... خودداری کنید.
• قند و شکر را در رژیم غذایی خودتان محدود کنید.
• شکلات، تافی، آبنبات و... مصرف نکنید.
• انواع کیک ها، شیرینیجات، بیسکوییت و... باید محدود شود.
• ترجیحا از انواع نان های سبوس دار بجای نان های سفید بدون سبوس استفاده کنید.
• پودینگ ها، ژله و سایر دسرهای قندی را کمتر استفاده کنید.
• حبوبات مختلف را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. حبوبات را در ترکیب با برنج یا سایر غلات مثل نان میتوانید استفاده کنید.

در رژیم سنگ کیسه صفرا باید میوه و بخصوص سبزیجات بیشتری استفاده کنید. فیبر موجود در این غذاها با کلسترول ترکیب شده و باعث دفع آن از بدن میگردد. سعی کنید در کنار غذاهای خود حتما از سبزیجات مختلف مثل انواع سالاد ها، سبزی خوردن، پیاز، کدو سبز، خیار، بادمجان و... استفاده کنید.
در میان وعده ها نیز از میوه های رنگارنگ و متنوع استفاده کنید. فقط مراقب باشید که میوه ها را بیش از حد مصرف نکنید زیرا دارای انرژی نسبتا زیادی هستند و مصرف بیش از حد آنها میتواند باعث افزایش وزن و چاقی شما گردد. به طور کلی یک رژیم غذایی پرفیبر در سنگ کیسه صفرا توصیه میشود.

منظم بودن برنامه غذایی باعث میشود که محتویات کیسه صفرا به طور مدام خالی شود و در نتیجه غلظت کلسترول در داخل آن افزایش پیدا نمیکند. از این رو شما باید سعی کنید روزانه ۳ وعده اصلی و ۳ میان وعده داشته باشید تا بدن شما بتواند خود را با این شرایط تطبیق داده و در دوره های منظم کیسه صفرا را خالی کند. گرسنگی طولانی مدت میتواند باعث شود که محتویات صفرا برای مدتی طولانی در آن باقی بمانند و نهایتا غلیظ شده و احتمال تشکیل سنگ صفرا افزایش پیدا کند.

زمانی که صبح از خواب بیدار میشوید در سریعترین زمان صبحانه را مصرف کنید. زیرا در طول شب مایع صفرا ترشح نمیشود و در نتیجه غلظت آن در بیشترین میزان ممکن در روز است. از این رو باید سریعتر صبحانه را مصرف کنید تا کیسه صفرا تخلیه شود.

اضافه وزن و چاقی یکی از دلایل مهم تشکیل سنگ کیسه صفرا است. از این رو اگر اضافه وزن دارید باید در رژیم سنگ صفرا وزن خود را تدریج کاهش دهید. اضافه وزن در خانم ها ارتباط بیشتری با تشکیل سنگ صفرا دارد. از طرف دیگر مطالعات نشان میدهند که چاقی شکمی احتمال بروز سنگ کیسه صفرا را بیشتر میکند. ممکن است که وزن شما به طور کلی زیاد نباشد اما میزان چربی در ناحیه شکم و پهلو بیش از میزان مجاز باشد. در نتیجه احتمال تشکیل سنگ صفرا در شما بیشتر خواهد شد. 

در نظر داشته باشید که کاهش وزن سریع با رژیم غذایی یا عمل های جراحی و یا هر روش دیگری میتواند باعث افزایش خطر تشکیل سنگ صفرا شود. با کاهش وزن سریع کبد شما میزان زیادی کلسترول به داخل کیسه صفرا ترشح میکند که امکان تشکیل سنگ را به شدت افزایش میدهد. از طرفی کاهش وزن سریع باعث میشود که کیسه صفرا نتواند به طور کامل تخلیه شود و در نتیجه باقی مانده های مایع صفراوی در آن میتواند خطر بروز سنگ کیسه صفرا را بیشتر کند.

پس صرفا کاهش وزن مهم نیست، بلکه روشی که برای کاهش وزن انتخاب میکنید و نوع رژیم غذایی شما هم اهمیت بسیار زیادی دارد. علاوه بر این در روش های کاهش وزن غیر اصولی، بازگشت وزن زیاد دیده میشود. این کاهش و افزایش وزن که اصطلاحا به آن کاهش وزن یویویی گفته میشود از دیگر عوامل افزایش خطر بروز سنگ کیسه صفرا است. پس اگر میخواهید وزن خود را کاهش دهید حتما با مشورت مشاور یا متخصص تغذیه اقدام به رژیم گرفتن کنید و مطمئن شوید که یک رژیم لاغری استاندارد و مناسب دریافت میکنید که سلامت شما را تضمین کند.