رژیم غذایی دفع پروتئین از کلیه

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۲۵ شهریور ۱۴۰۴

دفع پروتئین از کلیه یا پروتئینوری یکی از مهم ترین علائم هشدار دهنده در بیماری‌های کلیوی است که می‌تواند نشانه‌ای از آسیب به سلول های کلیه (گلومرول‌ها) یا پیشرفت نارسایی کلیه باشد. در شرایط طبیعی، کلیه ها اجازه عبور پروتئین از خون به ادرار را نمی‌دهند؛ اما وقتی این سد حفاظتی آسیب ببیند، پروتئین در ادرار ظاهر می‌شود.

عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز دفع پروتئین از کلیه یا پروتئینوری شوند، که شایع ترین علت های آن عبارتند از:

• فشار خون بالا
• دیابت نوع ۱ و ۲
• التهاب گلومرول‌ها یا گلومرولونفریت
• عفونت‌های ادراری یا کلیوی
• فعالیت بدنی شدید یا استرس‌های حاد

اگر به دفع پروتئین از کلیه رسیدگی نشود، میتواند منجر به پیشرفت بیماری و نهایتا نارسایی کلیه و دیالیز شود. از این رو بهتر است قبل از اینکه بیماری پیشرفت کند نسبت به کنترل آن اقدام کنید.

تغذیه و رژیم غذایی مناسب یکی از مهم‌ترین و موثرترین راهکارها برای کاهش دفع پروتئین و محافظت از کلیه‌هاست. رژیم غذایی دفع پروتئین باید بر اساس وضعیت بالینی هر فرد به دقت تنظیم شود، اما اصول کلی زیر تقریباً برای همه بیماران مشترک است:

محدودیت مصرف پروتئین

دریافت بیش از حد پروتئین باعث فشار اضافی بر گلومرول‌های کلیه و افزایش پروتئینوری یا دفع پروتئین می‌شود. مقدار پروتئین توصیه شده در بیماران دارای نارسایی کلیه بر اساس شرایط بیمار میتواند بین ۰.۶ تا ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن متغیر باشد. از این مقدار پروتئین دریافتی حتما باید ۵۰ الی ۶۰% از آن از منابع پروتئین باکیفیت بالا مانند مانند تخم مرغ، ماهی، مرغ بدون پوست و لبنیات کم چرب باشد. گوشت قرمز هم حاوی پروتئین های باکیفیتی است، اما استفاده بیش از حد از گوشت قرمز توصیه نمی‌شود.

نیم دیگر پروتئین دریافتی که شامل پروتئین های با کیفیت کمتر میشود، از طریق نان، غلات، سبزیجات و در برخی مواقع خاص از حبوبات و مغزیجات تامین خواهد شد. حبوبات و مغزیجات بخاطر فسفر و پتاسیم بالا معمولا مورد استفاده قرار نمیگیرند.

کاهش مصرف نمک خوراکی و سدیم

مصرف زیاد نمک یا به طور دقیق تر سدیم، باعث افزایش فشار خون می‌شود و فشار خون بالا خود یکی از عوامل اصلی آسیب کلیوی و تشدید دفع پروتئین است. میزان سدیم روزانه در رژیم غذایی دفع پروتئین از کلیه باید کمتر از ۲ گرم در روز معادل ۵ گرم نمک یا یک قاشق چای خوری باشد.

از آنجایی که بسیار از غذاها مثل نان، غذاهای فرآوری شده، فست فودها، کنسروها، ترشیجات، تنقلات، رشته سوپ، رشته آش و... حاوی نمک پنهان هستند باید این مسئله را در مصرف نمک خوراکی در نظر بگیرید. در نتیجه علاوه بر محدودیت نمک خوراکی، باید مصرف این مواد غذایی را هم محدود کنید. استفاده از ادویه‌های طبیعی مثل لیمو، سیر، زردچوبه و سبزی‌های معطر می‌تواند طعم غذا را بدون نیاز به استفاده از نمک بهبود بخشد.

کنترل بیماری‌های زمینه‌ای

همانطور که گفتیم، دفع پروتئین از کلیه میتواند به علت بیماری های زمینه ای مثل دیابت، عفونت ادراری و... باشد. برای کنترل دفع پروتئین باید علت زمینه ای بیماری را برطرف یا کنترل کنید. تمهیدات تغذیه ای با توجه به علت بیماری زمینه ای میتواند متفاوت باشد.

به طور مثال اگر دیابت باعث دفع پروتئین شده باشد، باید با کاهش مصرف قندهای ساده، افزایش مصرف فیبر، استفاده از چربی های مفید و حذف قند و شکر سطح گلوکز را کاهش داده و قند خون را کنترل کنید. و یا در عفونت های ادراری از مواد غذایی که باعث درمان سریعتر عفونت میشوند در رژیم غذایی خود استفاده کنید. و یا در شرایط پر استرس از ترکیبات آنتی اکسیدان بیشتری در برنامه غذایی روزانه خود مصرف کنید.

در رژیم غذایی دفع پروتئین از کلیه، پرهیز از برخی غذاها، دقیقا به اندازه مصرف مواد غذایی مفید برای کلیه اهمیت دارد. این گروه از بیماران باید از مواد غذایی‌ که به کلیه فشار بیشتری وارد می‌کنند یا باعث تشدید دفع پروتئین می‌شوند، اجتناب کنند. مهم ترین غذاهای مضر برای دفع پروتئین عبارتند از:

۱. گوشت قرمز یا فرآوری شده
گوشت گاو، گوسفند، سوسیس و کالباس و... حاوی پروتئین و در عین حال چربی اشباع بالا هستند. مصرف زیاد این ترکیبات بار متابولیکی کلیه را افزایش داده و به پیشرفت بیماری کلیوی کمک می‌کند. علاوه بر این، گوشت های فراوری شده حاوی سدیم بالایی هم هستند.

۲. غذاهای شور و پرنمک
ترشی‌ها، چیپس، آجیل شور، کنسروها و فست فودها منبع اصلی سدیم پنهان هستند. سدیم بالا فشار خون را افزایش داده و باعث آسیب بیشتر به سلول های کلیه می‌شود.

۳. لبنیات پرچرب یا پر نمک شور
پنیرهای شور، دوغ پر نمک، کشک و لبنیات پرچرب مثل کره یا خامه حاوی نمک یا چربی اشباع بالایی هستند و فشار روی کلیه را افزایش میدهند.

۴. قندهای ساده
کیک، بیسکویت، نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی و... قند خون را سریع بالا می‌برند. افزایش قند خون در بیماران کلیوی-دیابتی یکی از عوامل اصلی تشدید پروتئینوری است.

۵. چربی های اشباع و ترانس
غذاهای سرخ شده، مارگارین و غذاهای صنعتی منبع چربی های مضر هستند. این نوع چربی‌ها خطر بیماری‌های قلبی–عروقی را در بیماران کلیوی افزایش داده و باعث آسیب به سلول های بدن میشوند.

۶. مشروبات الکلی و کافئین زیاد
الکل یک ترکیب سمی برای کلیه است که باعث افزایش فشار خون و التهاب کلیوی می‌شود. مصرف زیاد قهوه و نوشیدنی‌های انرژی زا هم می‌تواند باعث پرفشاری خون و آسیب به کلیه شود.

۷. غذاهای پر پتاسیم یا سرشار از فسفر
اگر آسیب به کلیه زیاد باشد و کلیه توانایی تصفیه خون و دفع پتاسیم و فسفر اضافه را نداشته باشد، این ترکیبات در بدن تجمع پیدا کرده و میتوانند مشکلات جدی ایجاد کنند. از این رو غذاهای پر پتاسیم مثل مرکبات، طالبی، موز و... و همینطور غذاهای با فسفر بالا مثل لبنیات، حبوبات، سبوس نان، دل، جگر و... نباید استفاده شوند. در غیر اینصورت مصرف این مواد غذایی به مقدار متعادل مانعی ندارد.

ادامه دارد...