مکمل ها و داروهای لاغری

محمدحسن میعادفر، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۴ مهر ۱۴۰۲

مکمل‌ها و داروهای کاهش وزن در کنار رژیم لاغری میتوانند شما را در رسیدن به وزن ایده آل و مد نظرتان کمک کنند. البته باید در نظر داشته باشید که هر مکمل لاغری به تنهایی نمیتواند باعث کاهش وزن چشمگیری در شما شود و تنها در کنار یک رژیم غذایی مناسب است که اثربخشی خود را نشان میدهد.
بسیاری از مکمل ها و داروهایی لاغری که از مبادی غیر مجاز از جمله عطاری ها، باشگاه های ورزشی، آرایشگاه ها و سایر فروشگاه های غیر مجاز توزیع میشوند دارای ترکیبات غیر مجازی چون آمفتامین، مت آمفتامین و... هستند که به شدت اعتیاد آور بوده و سلامت شما را مورد تهدید قرار میدهند.
پس در صورت تمایل به مصرف انواع مکمل لاغری یا داروی کاهش وزن حتما آنها را از داروخانه های مجاز تهیه کنید تا از اصالت آن اطمینان حاصل نمایید.
در ادامه لیستی از مکمل ها و داروهای لاغری مجاز را برای شما بیان میکنیم و نحوه اثر بخشی و همینطور نکات مثبت و منفی آنها را برای شما شرح خواهیم داد. مجددا تاکید میکنیم که همه انواع قرص ها و مکمل های لاغری بدون تغییر سبک زندگی و داشتن برنامه غذایی مناسب اثربخشی چندانی نخواهند داشت و نباید انتظار معجزه از آنها داشته باشید.

انبه آفریقایی از جمله ترکیبات کمک کننده به کاهش وزن است که به شکل پودر لاغری، قرص لاغری و کپسول لاغری عرضه میشود. از جمله معروف ترین مکمل های حاوی انبه آفریقایی کپسول مانگو اسلیم است که حاوی ترکیبات انبه آفریقایی و چای سبز است.

• انبه آفریقایی با جلوگیری از چربی زایی در بدن و کاهش سطح لپتین (هورمون موثر بر اشتها) میتواند باعث کاهش وزن بخصوص در ناحیه شکم و پهلو شود.
• از جمله عوارض احتمالی مصرف قرص لاغری انبه آفریقایی میتوان به سردرد، بی خوابی و نفخ شکم اشاره کرد. با این حال مصرف این مکمل لاغری به مقدار ۳ گرم در روز تا ۱۰ هفته مشکل خاصی برای شما ایجاد نخواهد کرد.

بتا گلوکان مکمل لاغری دیگریست که تحت همین عنوان به صورت قرص، کپسول، پودر و شربت به فروش میرسد. بتا گلوکان به عنوان یک فیبر محلول باعث کاهش اشتها و کاهش انرژی دریافتی فرد میشود که در نهایت میتواند در کنار رژیم لاغری باعث کاهش وزن شما شود.

• همانطور که گفتیم مکانیسم اثر بتا گلوکان با افزایش احساس سیری و کاهش سرعت تخلیه دستگاه گوارش و کاهش جذب گلوکز است که در نهایت منجر به کاهش وزن شما خواهد شد. البته نباید با مصرف این مکمل به تنهایی انتظار کاهش وزن زیادی داشته باشید.
• با توجه به اینکه بتاگلوکان یک فیبر غذایی محسوب میشود میتواند باعث ایجاد نفخ شکم در شما شود. مصرف بتاگلوکان تا ۱۰ گرم در روز و مدت ۱۲ هفته بدون مشکل گزارش شده است.

میوه این گیاه حاوی ترکیباتی به نام سینفرین است که شباهت ساختاری زیادی با افدرین (چربی سوزی که در سال ۲۰۰۴ استفاده از آن بخاطر عوارض جانبی ممنوع شد) دارد اما عملکرد کاملا متفاوتی در بدن ایفا میکند.
مطالعات بر روی مکمل لاغری پرتقال تلخ یا نارنج زیاد نیست و برخی از متخصصان تغذیه نگران تداخل احتمالی آن با برخی داروها هستند. مکمل کاهش وزن پرتقال تلخ به صورت پودر، قرص، کپسول و روغن در بازار وجود دارد که به صورت تنها یا ترکیبی با سایر محصولات لاغری میتوان آن را تهیه کرد.

• این مکمل کاهش وزن با افزایش انرژی مصرفی، افزایش تجزیه چربی ها و نهایتا مهار خفیف اشتها باعث لاغری شما خواهد شد.
• مصرف مکمل لاغری پرتقال تلخ میتواند باعث افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، سردرد، عصبی شدن و درد سینه گردد و مصرف آن بدون دستور مشاور تغذیه توصیه نمیشود.

کافئین احتمالا نام آشنا ترین مکمل چربی سوز و کاهش وزن برای شما باشد. بسیاری از مکمل های لاغری به نحوی حاوی کافئین یا مشتقات آن هستند. مصرف مکمل چربی سوز کافئین تا ۴۰۰-۵۰۰ میلی گرم در روز برای افراد سالم بدون خطر است اما مصرف مقادیر بیشتر میتواند با خطرات احتمالی همراه باشد. از طرفی مصرف مداوم کافئین میتواند سبب افزایش تحمل کافئین و کاهش اثرات این مکمل گردد.

• مکمل کاهش وزن کافئین میتواند با تحریک سیستم عصبی مرکزی اکسیداسیون اسید های چرب را افزایش داده و انرژی گرمازایی یا ترموژنز را بیشتر کند تا نهایتا منجر به لاغری و کاهش وزن شود.
• از عوارض مصرف کافئین میتوان به تپش قلب، تحریک پذیری و عصبانی شدن و استفراغ اشاره کرد.

کیتوزان یک پلی ساکارید است که اسکلت خارجی سخت پوستان تهیه میشود. مکمل لاغری کیتوزان را میتوانید به صورت قرص یا کپسول از داروخانه ها تهیه کنید و در کنار رژیم کاهش وزن از آن استفاده نمایید. در مورد مصرف این مکمل کاهش وزن نگرانی های کمی وجود دارد و مصرف آن تا ۶ ماه نیز ایمن گزارش شده.

• کیتوزان در دستگاه گوارش به چربی و کلسترول متصل شده و مانع از جذب آن میشود و در نتیجه باعث کاهش انرژی دریافتی و کاهش وزن خواهد شد.
• عوارض جانبی مصرف کیتوازن ممکن است به صورت علائم گوارشی مثل یبوست، نفخ، تهوع، سوء هاضمه یا سوزش سر دل ظاهر شود. مکمل کیتوزان در افراد حساس به صدف هم ممکن است باعث واکنش های آلرژیک شود.

ال-کارنیتین یکی دیگر از چربی سوزهای معروفی است که از اسید آمینه های لیزین و متیونین تشکیل شده. کارنیتین به طور طبیعی در محصولاتی نظیر گوشت، مرغ، ماهی و لبنیات کم چرب وجود دارد. در بدن انسان نیز این ترکیبت تولید میشود و به طور طبیعی در بدن وجود دارد.
کارنیتین در انتقال اسید های چرب به داخل میتوکندری برای تولید اکسیداسیون و تولید انرژی نقش دارد و به همین دلیل برای کاهش وزن پیشنهاد شده. مصرف ۲ گرم ال-کارنیتین در روز تا ۱ سال هم هیچ مشکلی ایجاد نمیکند.

• مکانیسم ال کارنیتین با تسهیل اکسیداسیون اسید های چرب رخ میدهد که میتواند منجر به چربی سوزی و کاهش وزن گردد. البته مصرف ال کارنیتین بدون انجام ورزش تقریبا تاثیری بر روی وزن شما نخواهد داشت.
• مصرف زیاد مکمل چربی سوز ال کارنیتین میتواند باعث ایجاد تهوع، استفراغ، اسهال، گرفتگی شکم، افزایش خطر بیماری های قلبی و ایجاد بوی ماهی در بدن شود.

CLA یا لینولئیک اسید کونژوگه هم از دیگر مکمل های معروف چربی سوز در بازار است که بخصوص ورزشکاران تمایل به مصرف آن دارند. با این حال مطالعات نشان میدهند مصرف CLA یا لینولئیک اسید کونژوگه به تنهایی و بدون استفاده از رژیم لاغری تاثیر چندان زیادی بر وزن بدن نخواهد داشت. CLA یا لینولئیک اسید کونژوگه را میتوانید تا ۶ گرم در روز و تا یک سال بدون نگرانی استفاده کنید.

• مکمل لاغری CLA تجزیه چربی ها را افزایش داده، چربی سازی در بدن را کم میکند و باعث مرگ سلول های چربی میشود.
• مصرف CLA میتواند با ناراحتی های شکمی، یبوست، اسهال، سوء هاضمه و تاثیرات منفی روی چربی خون همراه باشد.

یک میوه خاص است که پال و پوست میوه آن حاوی مقدار زیادی اسید هیدروکسی سیتریک است. اسید هیدروکسی سیتریک یکی از ترکیباتی است که برای کاهش وزن و لاغری پیشنهاد میشود. گارسینیا کامبوجیا تاثیر متوسطی روی کاهش وزن دارد و به شکل قرص لاغری و کپسول لاغری میتوانید آن را تهیه کنید.

• گارسینیا کامبوجیا با مهار تولید چربی در بدن و کاهش اشتها میتواند به لاغری و کاهش وزن کمک کند.
• سردرد، تهوع، گیجی، مشکلات دستگاه تنفس فوقانی و مشکلات کبدی میتواند از عوارض مصرف گارسینیا کامبوجیا باشد.

چای سبز حاوی کافئین و کاتچین است. پیشتر در مورد تاثیر کافئین بر روی لاغری صحبت کردیم. کاتچین به تنهایی اثر خاصی روی افزایش متابولیسم بدن ندارد اما زمانی که با کافئین ترکیب میشود میتواند سبب افزایش متابولیسم بدن و لاغری شود. از طرفی در برخی مطالعات دیده شد مصرف چای سبز باعث کاهش هضم و جذب کربوهیدرات در دستگاه گوارش میشود.
هر فنجان چای سبز حدود ۲۴۰-۳۲۰ میلی گرم کاتچین و حدود ۴۵ میلی گرم کافئین دارد.

• چای سبز اکسیداسیون اسید های چرب را افزایش میدهد، تولید چربی در بدن را کاهش داده و جذب چربی ها را هم کمتر میکند. در نتیجه با مصرف چای سبز در کنار رژیم لاغری میتوانید به کاهش وزن خود کمک کنید.
• مصرف زیاد چای سبز ممکن است باعث یبوست، ناراحتی های گوارشی، تهوع، افزایش فشار خون و مشکلات کبدی شود.

عصاره قهوه سبز حاوی ترکیباتی است که میتواند در لاغری و کاهش وزن کمک کند و به همین دلیل یکی از ترکیباتی که در اکثر مکمل های لاغری میبینید قهوه سبز است. تا ۲۰۰ میلی گرم عصاره چای سبز در روز تا ۱۲ هفته میتوان بدون نگرانی مصرف کرد و مشکلی ایجاد نمیکند.

• عصاره قهوه سبز با تنظیم تولید چربی و ممانعت از تجمع چربی ها در بدن و همچنین کاهش جذب گلوکز در روده به کاهش وزن کمک میکند.
• مصرف زیاد عصاره قهوه سبز میتواند منجر به عفونت های ادراری یا سردرد شود.

کتون رزبری یا تمشک ترکیب اصلی عطر و طعم تمشک قرمز است که به عنوان طعم دهنده هم به غذاها اضافه میشود. تا کنون عارضه جانبی خاص برای مصرف قرص لاغری تمشک یا رزبری کتون گزارش نشده و میتوان آن را در گروه ایمن ترین مکمل های لاغری در نظر گرفت. البته هنوز مطالعات کافی در مورد قرص لاغری رزبری کتون یا تمشک صورت نگرفته و فقط در ترکیب با سایر موارد مورد مطالعه قرار گرفته است.

• قرص لاغری تمشک یا رزبری کتون با تغییر متابولیسم چربی ها از طریق افزایش اکسیداسیون اسید های چرب، سرکوب تجمع چربی و مهار فعالیت آنزیم لیپاز پانکراس (که مسئول تجزیه و جذب چربی ها در دستگاه گوارش است) میتواند به لاغری کمک کند.

کرومیوم یا کروم از عناصر طبیعی است که در عملکرد انسولین نقش دارد که باعث کاهش قند خون میگردد. کروم به صورت طبیعی در برخی غذاها وجود دارد با این حال برخی مکمل های غذایی هم حاوی کروم هستند که به دریافت کافی کرومیویم کمک میکنند.
اگر سطح کروم در بدن شما پایین باشد میتواند منجر به اختلال در قند خون و نهایتا دیابت نوع ۲ شود. یکی دیگر از فواید مصرف کروم که به دنبال کنترل و کاهش قند خون ایجاد میشود کاهش وزن است. قرص لاغری کرومیوم از انواع قرص های ایمن است که تاکنون نگرانی ایمنی از مصرف آن گزارش نشده است.

• قرص کرومیوم برای لاغری توده عضلانی بدون چربی را افزایش میدهد و بافت چربی را کم میکند. بعلاوه اینکه گرسنگی را کاهش داده و هوس شما را به مصرف غذا کم میکند. قرص کرومیوم برای لاغری بخصوص برای افرادی که به ریزه خواری مبتلا هستند میتواند کمک کننده باشد.
• قرص کرومیوم برای لاغری در مقدار زیاد میتواند سبب عوارضی چون سردرد، مدفوع آبکی یا یبوست، ضعف، سرگیجه، تهوع، استفراغ یا کهیر شود.

قرص لاغری ونوستات که با نام های زنیکال یا اورلیستات هم شناخته میشود یکی از داروهای لاغری است که با کاهش جذب چربی اثر زیادی در کاهش وزن دارد. قرص ونوستات میتواند بین ۳ تا ۵ کیلوگرم در ماه کاهش وزن برای شما به همراه داشته باشد. بعلاوه اینکه در بهبود قند خون و کاهش فشار خون هم تاثیرات مثبتی میگذارد. نکته مهم در مورد مصرف قرص ونوستات، فاصله زمانی مصرف آن با ویتامین های محلول در چربی، سیکلوسپورین و لووتیروکسین است که باید با فاصله ۳-۴ ساعته از این داروها استفاده شود.

• ونوستات با کاهش جذب چربی در دستگاه گوارش باعث دفع چربی شده و در نتیجه منجر به کاهش وزن خواهد شد. بعلاوه اینکه میتواند باعث کاهش چربی بد (LDL) و افزایش چربی خوب (HDL) در بدن شود. 
• از عوارض قرص ونوستات میتوان به درد معده، نفخ، مدفوع چرب و سوء جذب ویتامین های محلول در چربی اشاره کرد.

این قرص لاغری که با نام تجاری Qsymia هم شناخته میشود ترکیبی از دو داروی فن ترمین و توپریمات است که با دوزهای مختلف در داروخانه ها به فروش میرسد. اثربخشی این قرص در کمک به کاهش وزن نسبتا مناسب است و میتواند در افراد چاق مورد استفاده قرار گیرد. البته قرص لاغری فن ترمین-توپریمات در رده سنی بزرگسالان میتواند مورد استفاده قرار گیرد و مناسب کودکان یا نوجوانان چاق نیست.

• Qsymia با مهار اشتها به کاهش وزن در شما کمک میکند و برای افرادی که اشتهای زیادی برای غذاخوردن دارند مناسب است.
• قرص لاغری فن ترمین-توپریمات در دوران بارداری، افرادی دارای فشار خون بالا، بیماران قلبی عروقی، بیماران مزمن کلیه، گلوکوم، پرکاری تیروئید و مصرف کننده های داروهای مهار کننده مونوآمین اکسیداز مانند فنلزین و ایزوکاربوکساید نباید مصرف شود و میتواند خطر آفرین باشد.
• از عوارض مصرف قرص لاغری Qsymia میتوان به خشکی دهان، یبوست، بیخوابی، تغییرات طعم دهان، اضطراب و افسردگی اشاره کرد.

لورکاسرین یا Belviq از دیگر داروهای لاغری است که مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا و وزارت بهداشت ایران است. لورکاسرین هم همانند Qsymia در بزرگسالان میتواند مورد استفاده قرار گیرد با این تفاوت که اثربخشی کمتری نسبت به آن دارد. اما محدودیت مصرف در افراد دارای فشار خون، بیماری های قلبی عروقی و کلیوی، گلوکوم و پرکاری تیروئید را ندارد.

• لورکاسرین با مهار گیرنده های سروتونین در مغز موجب سرکوب اشتها و افزایش احساس سیری میشود و در نتیجه مصرف آن میتواند به لاغری شما کمک کند.
• البته مصرف قرص لاغری لورکاسرین در دوران بارداری و شیردهی، افراد مصرف کننده مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین مثل فلوکستین و فلووکسامین و همچنین بیماران مصرف کننده داروهای مهار کننده مونو آمین اکسیداز ممنوع است.
• از عوارض جانبی مصرف قرص لاغری لورکاسرین میتوان به یبوست، تهوع، استفراغ، سردرد، خشکی دهان و چشم و خستگی اشاره کرد.

قرص لاغری قرص لاغری نالتروکسان بوپروپیون با اسم تجاری Contrave یا Mysimba برای کمک به کاهش وزن در بزرگسالان چاق مورد استفاده قرار میگیرد و در حدود ۵ تا ۷% کاهش وزن بیشتری نسبت به زمانی که صرفا از رژیم لاغری استفاده میکنید برای شما به همراه خواهد داشت.
قرص لاغری نالتروکسان-بوپروپیون هم همانند دو داروی قبلی بر روی سیستم عصبی اثر گذاشته و از این طریق به لاغری شما کمک میکند.

• قرص لاغری نالتروکسان-بوپروپیون با افزایش احساس سیری، کاهش اشتها و کاهش پاداش برای دریافت غذا سبب دریافت کمتر کالری و کاهش وزن میگردد.
• این قرص لاغری در بارداری، فشار خون کنترل نشده، بولیمیا یا بی اشتهایی عصبی، قطع ناگهانی الکل، مصرف کننده های بنزودیازپین ها، باربیتورات ها، داروهای ضد صرع، مواد مخدر و داروهای مهار کننده مونوآمین اکسیداز تداخل دارد و نباید مورد استفاده قرار گیرد.
• تهوع، سردرد، یبوست، سرگیجه، استفراغ و خشکی دهان از عوارض مصرف قرص لاغری نالتروکسن-بوپروپین میباشد.

آمپول لاغری لیراگلوتاید یا ساکسندا یا ویکتوزا که انواع جدیدتر آن با اسم های سماگلوتاید (wegovy) هم تولید میشوند از معروف ترین داروهای لاغری است که اخیرا استفاده از آن افزایش پیدا کرده. استفاده از آمپول لاغری لیراگلوتاید باید حتما تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه صورت گیرد زیرا دوز مصرفی آن میتواند در هر فرد متفاوت بوده و مقدار تزریق هم باید به تدریج طی ۱۶ تا ۲۰ هفته افزایش پیدا کند. آمپول لاغری ساکسندا در افراد چاق دارای شاخص توده بدنی بیشتر از ۳۰ یا بیشتر از ۲۷ به همراه یک بیماری زمینه ای میتواند تزریق شود.

• آمپول لاغری لیراگلوتاید با کاهش قند خون، کند کردن سرعت تخلیه معده، افزایش احساس سیری و کاهش پاداش غذا به کاهش وزن شما کمک میکند.
• استفاده از آمپول لاغری ساکسندا یا لیراگلوتاید در بارداری، سابقه خانوادگی کارسینوم مدولاری تیروئید یا نئوپلازی غدد درون ریز نوع ۲، پانکراتیت یا مصرف سایر داروهای کاهنده قند خون ممنوع است و نباید استفاده شود.
• تزریق آمپول لیراگلوتاید یا ساکسندا میتواند عوارضی چون تهوع، اسهال، استفراغ، یبوست، درد معده، سردرد، خستگی، سرگیجه، اتساع شکم، نفخ، گاستروانتریت، رفلاکس و افت قند در بیماران مبتلا به دیابت داشته باشد.