میوه های ممنوعه در دوران بارداری

محمدحسن میعادفر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۱۰ خرداد ۱۴۰۴

تغذیه سالم در بارداری نقش بسیار مهمی در سلامت مادر و رشد جنین ایفا می‌کند. یکی از موضوعات پر‌بحث در این دوران، میوه های ممنوعه در بارداری است که اغلب در شبکه‌های اجتماعی و منابع غیرعلمی مطرح می‌شود. برخی از این هشدارها بر پایه شواهد علمی و پزشکی هستند، اما در بسیاری از موارد، این ممنوعیت‌ها مبنای علمی نداشته و تنها بر اساس باورهای سنتی یا اطلاعات نادرست منتشر شده اند.

متأسفانه، انتشار لیست‌های بلندبالایی از میوه های ممنوع در بارداری، بدون توجه به مستندات علمی، می‌تواند موجب سردرگمی مادران باردار و حتی محروم شدن آن‌ها از مواد مغذی ارزشمندی شود که در این دوران حیاتی‌اند. هدف این مقاله، بررسی دقیق و علمی میوه‌هایی است که واقعاً باید در دوران بارداری با احتیاط مصرف شوند و همچنین رد باورهای اشتباهی که منجر به حذف بی دلیل میوه های مفید از رژیم غذایی زنان باردار می‌شود. در ادامه لیست میوه های ممنوعه در دوران بارداری را مشاهده میکنید.

۱. پاپایا

یکی از میوه‌هایی که همیشه در فهرست میوه‌های ممنوعه در بارداری دیده می‌شود، پاپایا است. اما آیا واقعاً مصرف پاپایا برای زنان باردار خطرناک است؟ خطرناک بودن پاپایا در بارداری بستگی به میزان رسیده بودن میوه دارد. پاپایای نارس حاوی ترکیباتی مثل لاتکس و آنزیم پاپائین است که در مطالعات حیوانی نشان داده‌اند ممکن است مانند هورمون اکسی توسین عمل کرده و باعث تحریک انقباضات رحم شوند. برای مثال، پژوهشی روی موش‌های باردار نشان داد که عصارهٔ پاپایای نارس می‌تواند انقباضات شدید رحمی ایجاد کند، اما پاپایای کاملاً رسیده چنین اثری ندارد.

در مورد انسان، شواهد علمی هنوز محدود است، اما اکثر توصیه‌های پزشکی بر این است که در دوران بارداری از پاپایای نارس یا نیمه‌رسیده پرهیز شود. در مقابل، پاپایای کاملاً رسیده – با پوست زرد و گوشت نارنجی – در صورت مصرف متعادل معمولاً بی‌خطر است و حتی می‌تواند منبع خوبی از ویتامین C و فیبر باشد. با این حال، بهتر است برای اطمینان، قبل از افزودن آن به رژیم غذایی بارداری‌، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

۲. آناناس

یکی دیگر از میوه‌هایی که در فهرست میوه‌های ممنوع در بارداری قرار می‌گیرد، آناناس است. دلیل این نگرانی، وجود آنزیمی به‌نام بروملین در آناناس است. مطالعات آزمایشگاهی روی بافت جداشدهٔ رحم انسان و موش‌ها نشان داده‌اند که بروملین می‌تواند مانند یک ماده منقبض کننده رحم عمل کرده و باعث تحریک انقباضات رحمی شود. اما باید توجه داشت که این پژوهش‌ها روی بافت‌های جدا شده خارج از بدن انسان انجام شده‌اند و هنوز شواهد مستقیم انسانی برای تأیید این اثر وجود ندارد.

علاوه بر این، مقدار بروملین موجود در آناناس تازه که به صورت خوراکی استفاده میشود، بسیار کمتر از دوزهایی است که در مطالعات آزمایشگاهی استفاده شده است. بنابراین، مصرف متعادل آناناس رسیده در دوران بارداری معمولاً بی‌خطر است. با این حال، توصیه ما این است که از مصرف بیش از حد آناناس به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری خودداری کنید.

۳. انبه

انبه یکی از میوه‌هاییست که در برخی از مناطق هند، پاکستان و افغانستان باور دارند می‌تواند باعث سقط جنین، زایمان زودرس یا بروز ضایعات پوستی در نوزاد شود. اما بر اساس بررسی‌های علمی، هیچ مطالعه‌ی معتبری نشان نمی‌دهد که مصرف انبه رسیده در دوران بارداری برای زنان سالم، باعث سقط یا آسیب مستقیم به جنین شود. در واقع، انبه منبعی غنی از ویتامین A، ویتامین C و پتاسیم است که می‌تواند به سلامت مادر و رشد جنین کمک کند. تنها مورد احتیاط مربوط به زنانی است که دچار دیابت بارداری یا مقاومت به انسولین هستند، زیرا انبه قند طبیعی نسبتاً بالایی دارد. در نظر داشته باشید که در مصرف انبه نباید زیاده روی کنید و در صورت تمایل به صورت متعادل از آن میل کنید.

۴. انگور

انگور یکی دیگر از میوه هایی است که باورهای متضادی درباره‌ی مصرف آن در دوران بارداری وجود دارد. در برخی مناطق هند تصور می‌کنند مصرف زیاد انگور در سه ماهه سوم ممکن است باعث افزایش حرارت بدن مادر و جنین و حتی زایمان زودرس شود. با این حال، این دیدگاه ها بیشتر ریشه در باورهای فرهنگی و سنتی دارند تا شواهد علمی.

از نظر علمی مصرف متعادل انگور در بارداری کاملاً بی‌خطر است و حتی می‌تواند فوایدی هم داشته باشد. انگور منبع خوبی از آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین C، فیبر و پتاسیم است که برای سلامت مادر و جنین مفید هستند. با این حال، نکته‌ی مهم برای مادرانی که به دیابت بارداری مبتلا هستند، میزان قند بالای انگور است. مصرف بیش از حد میوه‌های پُرقند، از جمله انگور، می‌تواند در افراد مبتلا به دیابت بارداری مشکل ساز شود.

۵. هندوانه

هندوانه یکی دیگر از میوه‌هایی است که در برخی فرهنگ‌ها مثل مکزیک، افغانستان و پاکستان باور دارند که مصرف زیاد آن باعث اختلال در حرکت جنین یا مشکلات گوارشی برای مادر میشود. با این حال، این باورها تاکنون هیچ پشتوانه علمی معتبری نداشته اند.

بر اساس شواهد علمی معتبر، هیچ مطالعه‌ای نشان نداده است که هندوانه برای زنان باردار سالم مضر باشد. برعکس، هندوانه میوه‌ای سرشار از آب، پتاسیم و ویتامین C است و می‌تواند به هیدراتاسیون بدن، کاهش تورم و جلوگیری از گرفتگی عضلات در دوران بارداری کمک کند. همانند همه میوه های دیگر، تنها مورد احتیاط، مربوط به زنانی است که دچار دیابت بارداری هستند، زیرا به دلیل شاخص گلیسمی نسبتاً بالای هندوانه، مصرف زیاد آن می‌تواند باعث نوسانات قند خون شود.

۶. موز

موز یکی از میوه‌هایی است که با وجود فواید فراوان، در برخی فرهنگ‌ها درباره مصرف آن در دوران بارداری تردیدهایی وجود دارد. در مناطقی از مکزیک و آمریکای جنوبی، از مصرف موز در دوران قاعدگی یا بارداری پرهیز می‌کنند. در طب سنتی چینی نیز گفته می‌شود که مصرف موز می‌تواند جریان خون رحم را افزایش دهد و حتی به خونریزی یا سقط جنین منجر شود. اما آیا این ادعاها پایه علمی دارند؟

طبق مطالعات منتشرشده هیچ شواهد علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد مصرف موز در بارداری موجب سقط یا آسیب به جنین می‌شود. در واقع، موز یکی از میوه های بسیار مفید برای زنان باردار است؛ این میوه سرشار از پتاسیم، ویتامین B۶ و فیبر است که می‌تواند به جلوگیری از گرفتگی عضلات، بهبود یبوست و تنظیم فشار خون در دوران بارداری کمک کند. اما همانند سایر میوه‌های پُرقند، در صورت وجود دیابت بارداری باید موز را کنترل شده مصرف کرد.

۷. انار

انار یکی از میوه‌های پرخاصیت و مورد توجه در دوران بارداری است، اما درباره مصرف آن باورهای متضادی وجود دارد. در برخی مناطق ایران گفته می‌شود که انار می‌تواند باعث سفت شدن عضلات رحم شده و ممکن است خطرناک باشد. با این حال، این باور هیچ پشتوانه علمی ندارد و بیشتر ریشه در فرهنگ عامیانه مردم ما دارد. جالب است بدانید که در یونان باستان، انار نماد باروری، زندگی و انرژی بود و زنان باردار تشویق می‌شدند که انار مصرف کنند تا نوزادی سالم به دنیا آورند.

از نظر علمی شواهد نه‌تنها نشان نمی‌دهند که انار برای بارداری مضر است، بلکه برخی مطالعات، به خواص بالقوه مفید آن برای سلامت عروق مادر و عملکرد جفت اشاره دارند. انار سرشار از پلی‌فنول‌ها (آنتی اکسیدان‌های قوی)، ویتامین C و پتاسیم است که می‌توانند به کاهش التهاب، بهبود جریان خون و تقویت سیستم ایمنی کمک کند.

تنها نکته قابل‌توجه آن است که انار ممکن است با برخی داروهای کاهنده فشار خون یا آنتی اکسیدان‌های قوی تداخل داشته باشد. بنابراین اگر در دوران بارداری داروی خاصی مصرف می‌کنید، بهتر است پیش از مصرف مقدار زیاد انار با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. در مجموع، مصرف انار رسیده در دوران بارداری نه تنها بی‌خطر است، بلکه در صورت مصرف متعادل می‌تواند بخشی مفید از رژیم غذایی مادر باردار باشد.

تنها میوه‌ای که بر اساس شواهد قوی در دوران بارداری واقعاً پر خطر است، پاپایای نارس است که مصرف آن موجب انقباضات رحمی می‌شود و به‌طور بالقوه خطر سقط را افزایش می‌دهد. آناناس هم اگر در مقادیر زیاد استفاده شود میتواند چالش برانگیز باشد. برای اطمینان، توصیه میکنیم که در سه ماهه اول از مصرف حجم بالای آناناس (بیش از ۱ تا ۲ فنجان در روز) خودداری کنید.

سایر میوه ها مانند انبه، انگور، موز، انار، هلو، هندوانه، توتفرنگی و مرکبات نه تنها خطر مستقیمی برای سقط یا ناهنجاری جنینی ندارند، بلکه مصرف متعادل آن‌ها به افزایش سلامت مادر و جنین هم کمک میکنند.

باید در نظر داشته باشید که در شرایط خاص مثل دیابت بارداری، میوه ها با اندازه‌گیری دقیق مصرف شوند تا سطح گلوکز خون مادر کنترل شده و باعث افزایش آن نشوند. همچنین با داشتن سابقه آلرژی شدید به میوه‌هایی مانند کیوی، توتفرنگی، موز، انار و... باید از مصرف آنها خودداری کرده یا صرفا تحت نظر پزشک استفاده کنید.

و در نهایت میوه‌ها را همیشه به خوبی بشویید تا از خطرات آلودگی به عوامل عفونی مانند لیستریا، سالمونلا، توکسوپلاسموز و… جلوگیری شود.