پروبیوتیک و لاغری

محمدحسن میعادفر، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی | به روز رسانی: ۰۱ اردیبهشت ۱۴۰۳

پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده ای هستند که خواص بسیار زیادی برای بدن به همراه دارند. پروبیوتیک ها به صورت طبیعی در برخی از مواد غذایی مثل ماست وجود دارند و یا به صورت مکمل میتوانید آنها را دریافت کنید. از مهمترین خواص پروبیوتیک ها برای بدن میتوان به افزایش قدرت سیستم ایمنی، بهبود عملکرد دستگاه گوارش، افزایش سلامت قلب و عروق و... اشاره کرد. پروبیوتیک ها انواع مختلفی دارند و هر دسته از آنها به افزایش سلامت قسمتی از بدن کمک میکنند. برخی از مطالعات بیانگر این هستند که استفاده از پروبیوتیک ها برای لاغری میتوان مفید باشد و منجر به کاهش وزن بخصوص در ناحیه شکم و پهلو میگردد. در این مقاله به طور کامل به این موضوع میپردازیم.

میلیون ها میکروارگانیسم زنده در دستگاه گوارش شما زندگی میکنند. بسیاری از این میکروارگانیسم ها باکتری های مفیدی هستند که برای انجام صحیح عملکرد دستگاه گوارش ضروری اند و از طرفی برخی مواد مغذی مثل ویتامین K و برخی از ویتامین های گروه B را برای بدن شما فراهم میکنند. علاوه بر این به تجزیه فیبر های خوراکی که بدن به تنهایی نمیتواند آنها را هضم کند کمک میکنند. شکستن فیبر ها توسط باکتری های دستگاه گوارش سبب تولید اسید چرب کوتاه زنجیری به نام بوتیرات میشود که برای بدن مفید است.
به طور کلی دو خانواده بزرگ باکتری ها در دستگاه گوارش شما زندگی میکنند، باکتروئید ها و فیرمیکوت ها. نسبت این دو گروه باکتری روی وزن شما تاثیر گذار بوده و بررسی ها نشان میدهند که در افراد چاق میزان فیرمیکوت ها نسبت به باکتروئید ها بسیار بیشتر است.
از طرف دیگر مطالعات بیانگر این هستند که تنوع باکتری ها در دستگاه گوارش افراد چاق بسیار کمتر از افراد با وزن نرمال است. از رو به نظر میرسد که هرچه تنوع در میکروارگانیسم های مفید روده بیشتر باشد وزن متعادل تری هم خواهید داشت. در مطالعات رو موش ها هم مشاهده شد که انتقال میکروارگانیسم های گوارشی موش های چاق به موش های لاغر باعث چاق شدن موش های لاغر میشود.
از این رو نقش پروبیوتیک ها در تعادل وزن را نمیتوان نادیده گرفت و به عنوان قسمت مهمی از رژیم لاغری باید در نظر گرفته شوند.

اینکه پروبیوتیک ها از طریق چه مکانیسمی باعث لاغری میشوند دقیقا مشخص نیست. برخی از پروبیوتیک ها روی اشتها اثر گذارند، برخی باعث افزایش متابولیسم میشوند و برخی دیگر باعث کاهش جذب چربی ها میگردند. دو مکانیسم اصلی که پروبیوتیک ها بخصوص خانواده لاکتوباسیلوس ها در آن نقش دارند عبارتند از:

• ترشح هورمون های تنظیم کننده اشتها که عبارتند از PYY و GLP-۱. این دو هورمون با تاثیر روی اشتها و متابولیسم بدن باعث افزایش چربی سوزی و کاهش وزن میشوند.
• افزایش سطح پروتئین ANGPTL۴ که نهایتا روی چربی ها اثر گذاشته و مانع از ذخیره چربی در بافت ها و بخصوص ناحیه شکمی میگردد.

گرچه هنوز اطلاعات ما درباره راه های اثر گذاری پروبیوتیک ها در لاغری کافی نیست، اما مشخصا استفاده از ترکیبات پروبیوتیک برای لاغری مفید است و میتواند وزن شما را به تعادل برساند. از طرف دیگر مطالعات بسیار معتبری وجود دارند که ارتباط بین التهاب عمومی بدن و چاقی را تایید میکنند. شما با بهبود وضعیت پروبیوتیک های دستگاه گوارش باعث کاهش التهاب عمومی بدن شده و به دنبال آن کاهش وزن و کاهش خطر بیماری های مزمن میشود.

پیشتر گفتیم که استفاده از پروبیوتیک ها برای لاغری مفید است و میتواند باعث کاهش وزن و کاهش توده چربی بدن شود. اما آیا میتوان از پروبیوتیک ها به صورت اختصاصی برای چربی سوزی در ناحیه شکم و پهلو استفاده کرد یا به عبارت دیگر استفاده از پروبیوتیک ها باعث لاغری شکمی میشوند یا خیر؟
در مطالعه ای که صورت گرفت مشاهده شد استفاده از برخی سویه های لاکتوباسیلوس میتواند به کاهش وزن و کاهش چربی شکم و پهلو کمک کند. در مطالعه های مختلف این نتیجه مجددا تکرار شد و مشاهده شد استفاده از سویه های مختلف لاکتوباسیلوس ها در کاهش وزن تاثیر بسزایی داشته و در کاهش چربی های شکم و پهلو هم موثر اند. این تاثیر در بانوان حدود ۵۰% بیشتر از آقایان مشاهده شد و میتوان گفت که استفاده از پروبیوتیک در بانوان بسیار مثمر ثمر واقع خواهد شد.
علاوه بر این تاثیر استفاده از پروبیوتیک ها پایدار بوده و حتی پس از پایان رژیم لاغری همچنان این کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن ادامه پیدا میکند. البته این موضوع نباید باعث شود که شما پس از رسیدن به وزن ایده آل رژیم غذایی ناسالم را انتخاب کنید و همچنان باید پایبند به یک سبک زندگی سالم باشید.

نکته ای که نباید در این بین فراموش کنید این است که در مطالعات صورت گرفته استفاده از پروبیوتیک به همراه رژیم کاهش وزن توصیه شده است و استفاده پروبیوتیک ها به تنهایی تاثیر چندانی روی وزن شما یا چربی های ناحیه شکم و پهلو نخواهد گذاشت.

نکته جالب توجه درباره پروبیوتیک ها و لاغری این است که حتی پس از رسیدن به وزن ایده آل باز هم برای شما سودمند هستند و میتوانند از بازگشت وزن شما جلوگیری کنند. در مطالعه ای که صورت گرفت و به دو گروه از شرکت کنندگان حدود ۱۰۰۰ کالری بیش از نیازشان داده شد مشاهده شد شرکت کنندگانی که از پروبیوتیک استفاده میکردند نسبت به گروه دیگر افزایش وزن کمتری داشتند و از آن مهمتر تغییر چندانی در حساسیت نسبت به انسولین در آنها رخ نداد.
در نتیجه میتوان گفت که پروبیوتیک ها نه تنها باعث لاغری شما میشوند بلکه حتی پس از رسیدن به وزن ایده آل هم به شما در حفظ وزن و جلوگیری از افزایش وزن کمک میکنند. با این حال نیاز به مطالعات بیشتری در این زمینه وجود دارد و باید بررسی های بیشتری صورت گیرد.

گرچه پروبیوتیک ها فواید بسیار زیادی از جمله کمک به کاهش وزن و لاغری دارند اما در برخی از موارد هم میتوانند خطرناک باشند. همانطور که گفتیم پروبیوتیک ها انواع مختلفی دارند و هرکدام از آنها تاثیر متفاوتی روی سلامت شما برجای میگذارند. پیشتر دیدیم که برخی سویه های لاکتوباسیلوس باعث کاهش وزن میشوند در عین حال برخی سویه های دیگر میتوانند باعث افزایش وزن گردند.
از طرفی از آنجا که پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده هستند ممکن است در برخی از افراد باعث ناراحتی های گوارشی شوند و یا متابولیت های ناشی از فعالیت آنها باعث بروز حساسیت در شما گردد. اما مهمترین خطر استفاده نابجای پروبیوتیک ها را میتوان افزایش احتمال ابتلا به عفونت در افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا تشدید عفونت در برخی عفونت های فعال ذکر کرد. به همین دلیل حتما قبل از مصرف هرگونه مکمل پروبیوتیک با پزشک یا مشاور تغذیه مشورت کنید.
البته استفاده از غذاهایی که حاوی پروبیوتیک های طبیعی هستند مثل ماست، کفیر، ترشیجات و... مانعی ندارد و میتوانید از آنها در رژیم غذایی خود استفاده کنید. اما مکمل ها بخاطر دوز بالای پروبیوتیک باید حتما با نظر مشاور تغذیه یا پزشک مصرف شوند.